Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni[1] (6 Maart1475 – 18 Februarie1564), beter bekend as slegs Michelangelo, was 'n Italiaanse skilder, beeldhouer, argitek, digter en ingenieur wat tydens die Renaissance aktief was. Michelangelo het homself hoofsaaklik met kunssinnige vakgebiede besig gehou maar nou en dan ook ander vakgebiede betree. Sy vaardigheid was sodanig dat hy dikwels beskou word as meedinger vir die titel van die argetipiese Renaissance-man, saam met Leonardo da Vinci.
Tydens sy lang lewe het Michelangelo reuse bydraes tot sy gekose vakgebiede gelewer. Indien mens die inhoud van sy korrespondensie, sketse en ander nie-kunssinnige werke wat steeds bestaan in ag neem, is hy die beste gedokumenteerde kunstenaar van die 16de eeu.
Twee van sy bekendste beeldhouwerke, die Pietà en Dawid, is voor sy dertigste verjaardag geskep. Michelangelo het nie 'n hoë dunk van skilderkuns gehad nie, maar tog twee van die invloedrykste fresko's in die geskiedenis van Westerse kuns geskep: tonele uit Genesis op die plafon en Die Wederkoms op die altaarmuur van die Sixtynse kapel in die Vatikaan (midde-in Rome).
Hy het later in sy lewe die koepel van die Sint Pieterskerk in die Vatikaan ontwerp en 'n omwenteling in die klassieke argitektuur teweeg gebring deur sy gebruik daarin van pilasters wat twee verdiepings hoog gestrek het.
Michelangelo was welbekend in sy eie tyd en is die eerste Westerse kunstenaar wie se biografie reeds tydens sy leeftyd gepubliseer is.[2] Daar is inderdaad twee biografieë tydens sy leeftyd gepubliseer waarvan een deur Giorgio Vasari, wie voorgestel het dat Michelangelo die toppunt van kunssinnige prestasie sedert die begin van die Renaissance was. Vasari se siening sou vir die volgende eeue in kunsgeskiedenis voortleef. In sy leeftyd is daar ook na Michelangelo verwys as Il Divino ("die goddelike/hemelse een").[3]
Michelangelo word nie net as een van die belangrikste meesters van die Italiaanse Renaissance beskou nie, maar ook as een van die grootste kunstenaars van alle tye. Hy het om die beurt in Florence en Rome gewerk. Van sy bekendste werke is die fresko teen die plafon van die Sixtynse kapel in die Vatikaan en die Dawid-beeld in Florence. Hy het ook talle gedigte geskryf.
Michelangelo Buonarroti (self het hy sy naam as Michelagniolo geskryf) is op 6 Maart 1475 in Caprese, ʼn klein dorpie naby Arezzo in Toskane, gebore. Sy vader, Lodovico di Lionardi Buonarroti Simoni, was op daardie stadium die burgemeester van Caprese.
Michelangelo se moeder, Francesca, is in 1481 oorlede en kort daarna het hy saam met sy vader en 4 broers na Florence verhuis waar hy op 13-jarige ouderdom as vakleerling by die skilder Domenico Ghirlandaio (ca. 1449-1494) ingeskryf het. Michelangelo het egter ʼn voorkeur vir beeldhouwerk getoon en het 'n jaar later 'n leerling van die beeldhouer Bertoldo di Giovanni (ca. 1420-1491) geword.
Bertoldo, ʼn oudleerling van die Florentynse beeldhouer Donatello, was indiens van Lorenzo de Medici, wie die heerser van Florence genoem is, en het onder meer klassieke beelde vir die De Medici tuin langs die klooster van San Marco gemaak. In Bertoldo se opelugskool in die San Marco tuin het Michelangelo kennis gemaak met die kuns van die klassieke Oudheid wat van fundamentele belang vir sy werk sou word. Hy is veral geïnspireer deur die gespierde, emosionele beeldhouwerke van die Hellenisme, asook die werk van Giotto Masaccio en Donatello.
By die Medici-huis, waar hy later op aandrang van Lorenzo ingewoon het, het hy met ander kunstenaars kennis gemaak, onder wie die digter Poliziano, wie se idees 'n groot invloed op sy eie, latere poësie gehad het. Uit hierdie tydperk dateer 'n reliëf in marmer, Madonna by die trap (Madonna della scala), wat die oudste bekende werk van Michelangelo is. Hy het ook 'n ander marmer-reliëf, Slag van die Sentoere, gemaak terwyl hy die tuinskool bygewoon het. Albei werke is vandag in die Casa Buonarroti in Florence te sien.
Lorenzo de Medici is in 1492 oorlede en onder sy seun en opvolger, Piero, het die Medici's se politieke mag begin kwyn. Hoewel Piero hom goedgesind was, het Michelangelo na sy vader se huis teruggekeer. As beloning vir ʼn kruisbeeld van hout wat hy vir die kapel van 'n klooster gemaak het is toestemming aan Michelangelo verleen om saam met dokters en ander kunstenaars die lyke in die kloosterhospitaal te dissekteer en te bestudeer om kennis van die menslike anatomie op te doen. Hierdie kennis het hom goed te pas gekom in sy latere beeldhou- en skilderwerk.
Toe die Medici 's in 1494 deur Savonarola uit Florence verdryf is, het Michelangelo vir sy eie lewe gevrees en na Bologna gevlug, waar hy met die werk van die beeldhouer Jacopo della Quercia (ca. 1374- 1438) kennis gemaak en 3 beeldjies voltooi het vir die altaar van St. Dominikus. 'n Jaar later het hy na Florence teruggekeer. Die voortgesette politieke onstabiliteit en moontlikheid van ʼn Franse inval het hom egter in 1496 laat besluit om 'n heenkome in Rome te vind.
Om geld vir sy reis te verdien, het Michelangelo 'n beeld van ʼn slapende Cupido gemaak, dit in sy tuin begrawe om dit 'n verweerde voorkoms te gee en dit toe as ʼn antieke beeld aan kardinaal Riario in Rome verkoop. Toe die kardinaal later onraad merk, het Michelangelo die geld aan hom terugbetaal. Hy het wel 'n gunstige indruk gemaak en die kardinaal het aan hom gratis huisvesting gebied. Eers 'n jaar later ontvang hy sy eerste opdrag van die bankier Jacopo Galli, vir wie hy 'n marmerbeeld van 'n drankbenewelde Bacchus maak (Bargello, Florence).
In 1498/99 het hy in opdrag van die kardinaal van St. Denis die wêreldberoemde Pietà (Maria) wat treur oor die gestorwe Jesus) gemaak. Dit is vandag in die St. Pieterskerk in Rome te sien en is die enigste van Michelangelo se beelde waarop sy naam verskyn. In 1501 was Michelangelo weer in Florence waar hy in opdrag van die stad se Kommune 'n reuse marmerbeeld van die jong Dawid gemaak het. Die beeld is in 1504 voltooi en voor die ingang van die Palazzo Vecchio opgerig. Vandag word dit in die Accademia in Florence bewaar en 'n kopie daarvan staan op die oorspronklike plek voor die Vecchio. Die beeld skep tegelyk die indruk van kalmte én gespannendheid, 'n "aksie-in-rus" wat tiperend van Michelangelo se werk was.
Vir hom was beeldhouwerk die losmaak of bevryding van die figuur wat reeds in die marmerblok aanwesig was. In 1504 het hy, weereens in opdrag van die Kommune, 'n fresko in die Palazzo Vecchio gemaak met die Slag van Cascina (tussen Florence en Pisa, 1364) as onderwerp. Die fresko moes as teenstuk dien vir Leonardo da Vinci se Slag van Anghiari. Hierdie fresko van Michelangelo is later vernietig, maar dit was 'n voorloper van sy latere skilderye teen die plafon van die Sixtynse kapel, waarin sy voorliefde vir die buitengewoon gespierde, manlike naakfiguur duidelik na vore gekom het. Sy enigste losstaande skildery wat bewaar gebly het, die Heilige Familie (Uffizi, Florence), dateer waarskynlik ook uit hierdie periode.
In 1505 is Michelangelo deur pous Julius II na Rome ontbied en het hy opdrag ontvang om 'n grafmonument vir hom in die St. Pietro in Vincoli (Rome) te ontwerp. Onenigheid tussen hom en die pous het daartoe gelei dat hy in 1506 na Florence teruggekeer het, maar 'n paar maande later het hy hom voor die pous verootmoedig en voortgegaan met werk aan dié grafmonument. Die middelpunt van die monument sou gevorm word deur die beroemde Moses-figuur (1513- 1515), waarvan die 2 horings op die kop uit 'n verkeerde vertaling van die Bybel gespruit het. Die Slawe (1513- 1516), wat in die Louvre in Parys bewaar word, was oorspronklik ook vir pous Julius II se grafmonument bedoel, maar vanweë voortdurende rusies tussen Michelangelo en die pous is die monument nooit volgens die oorspronklike plan voltooi nie. Dit is eers dekades na die dood van die pous volgens 'n vereenvoudigde ontwerp voltooi.
Een van die redes vir die onmin tussen die pous en Michelangelo was dat die pous hom gedwing het om fresko's aan die gewelf van die Sixtynse kapel in Rome aan te bring. Michelangelo was ontevrede oor die opdrag omdat hy homself as ʼn beeldhouer en nie as 'n skilder gesien het nie, maar in 1508 het hy wel met die taak begin. As onderwerp het hy taferele uit die boek Genesis gekies, omring deur profete, sibilles (vroulike profete uit die Griekse mitologie) en naakte jongelinge.
Dié enorme werk is eers in 1512 voltooi en die ongemaklike posisies wat Michelangelo moes inneem om die plafon te beskilder, het sy gesondheid erg geknou. Hy het geweier om van helpers gebruik te maak en het die werk alleen voltooi. Die pous is oorlede 'n paar maande nadat die werk aan die Sixtynse plafon voltooi is en Michelangelo moes voortgaan met werk aan die graftombe. Die nuwe pous, Leo X, was 'n lid van die De Medici huis en het Michelangelo se werk in 1516 onderbreek en hom na Florence gestuur om aan die grafkapel van De Medici in die Nuwe Sakristie van die kerk van St. Lorenzo te werk. Michelangelo was ook die argitek van hierdie kapel. Die bekendste beelde daarin is die rustende figure van Dag, Nag, Môre en Aand.
In 1524 ontwerp hy in opdrag van pous Clemens VII die Biblioteca Mediceo Laurenziana in Florence. Dit is die biblioteek waarin die groot versameling boeke en manuskripte van die Medici's bewaar word. Die gebou grens aan die St. Lorenzo en is 'n duidelike afwyking van die klassieke reëls van Michelangelo se tyd; die suite is byvoorbeeld in die mure ingebou.
Die Laurenziana en die Medici-grafkapel was Michelangelo se laaste werke in Florence en is albei in 1534 voltooi. Die werk het egter nie sonder onderbreking voortgegaan nie: in 1529 het Michelangelo die republikeinse regering van Florence gehelp om die stad teen 'n aanval van die Medici's te verdedig. Toe die Medici's die stad in 1530 herower, het Michelangelo na Venesië gevlug, waar hy volgens oorlewering die beroemde Rialtobrug ontwerp het. Hoewel hy die goedgesindheid van die Medici's verloor het, is hy toegelaat om na Florence terug te keer en die werk te voltooi.
In 1534 het hy die stad egter permanent verlaat en hom in Rome gevestig. Pous Paulus III het Michelangelo aangestel as die amptelike beeldhouer, skilder en argitek van die Vatikaan en hom opdrag gegee om die altaarmuur van die Sixtynse kapel met fresko's te versier. Die muurskildering van sowat 12×13 m is 'n uitbeelding van die Laaste Oordeel en het hom 6 jaar geneem om te voltooi. Die tientalle naakfigure wat daarin voorkom het soveel opspraak verwek dat een van Michelangelo se leerlinge, Daniele da Volterra (1509-1566), later opdrag ontvang het om sommige van die figure met klere en doeke te beskilder. Tussen 1537 en 1539 het Michelangelo Campidoglio, die plein op die heuwel van die Kapitool, tot 'n monumentale plein herskep. Hiervoor het hy onder meer die Conservatore-paleis (omstreeks 1545) ontwerp. Die "kolossale orde" van die paleis is sedertdien 'n vaste element in die monumentale boukuns.
Van 1546 het Michelangelo sy aandag aan die voltooiing van die St. Pieterskerk in Rome geskenk. Die koepel is volgens sy ontwerp, maar ietwat steiler as wat hy dit bedoel het, deur Giacomo della Porta (ca. 1537-1602) en Carlo Maderna (1556-1629) gebou.
In sy laaste lewensjare het Michelangelo na nuwe vorme in sy beeldhouwerk gesoek. In die Piela Rondanini (1555-1564, Castello Sforzesco, Milaan) verontagsaam hy die reëls van die anatomie om beter uiting aan die emosionele inhoud van die werk te gee.
Michelangelo is op 18 Februarie 1564 in Rome oorlede en in die St. Croce in Florence begrawe waar 3 standbeelde by sy graf opgerig is. Die beelde is verteenwoordig onderskeidelik die beeldhoukuns, skilderkuns en digkuns, al drie gebiede waarop hy uitgeblink het.
Die roem wat Michelangelo verwerf het was een van die vernaamste redes vir die maatskaplike aansien wat later aan die beeldende kuns gegee is. Vanweë sy groot meesterskap word hy "it divino Michelangelo" of die goddelike Michelangelo genoem. Sy vermoë om emosionele uiting te gee word met die term terribilità aangedui. Hoewel hy homself in die eerste plek as 'n beeldhouer beskou het, was sy grootste invloed op die gebied van die skilderkuns.
Sy werk was, saam met die latere werk van Rafael, die belangrikste uitgangspunt vir die Maniëriste. Michelangelo het ook talle verse, satires, grafskrifte en liefdesgedigte geskryf wat geïnspireer is deur sy persoonlike ervarings. Baie is deur hom vernietig, maar sommige is in 1623 gepubliseer. Sy briewe, wat baie biografiese inligting bevat, is in 1875 vir die eerste keer gepubliseer. Tydens werksaamhede aan die St. Lorenzo in 1976 is 'n groot aantal van sy argitektuurontwerpe van omstreeks 1530 ontdek.
Galery
Bacchus, Michelangelo
1534, Palazzo Vecchio, Florence
Angel by Michelangelo
Madonna Belgium
Leda
Pietà Rondanini, 1564, Milano
Sint Pieterskerk, Vatikaanstad
Louvre
Rebellious Slave
Michelangelo Pieta
Ganymede, copy of original 1532, Windsor Castle
Madonna
Vroeë lewe
As jong seun was hy 'n vakleerling by die skilder Ghirlandaio in Florence. So talentvol was die seun dat Lorenzo de Medici, lid van die invloedryke Medici-familie, die heersers van Florence, hom onder sy vleuels geneem en Michelangelo sy beskermling geword het.
Laaste dae
Michelangelo was reeds 72 jaar oud toe hy as argitek van die Sint Pieterskerk aangestel is, in die plek van Bramante, wat kort tevore oorlede is. Soos al sy ander opdragte het hy die nuwe taak met geesdrif aangepak. Die voltooiing daarvan het hy egter nie aanskou nie, want hy is in 1564 oorlede.
Dit was sy wens om in Florence begrawe te word. Die groot kunstenaar het egter in Rome gesterf. Een van sy neefs, bevrees dat die inwoners van Rome sou verhinder dat sy stoflike oorskot na Florence gebring word, het dit in die nag uit die lykshuis gehaal, toegedraai in klere en op 'n perdekar na Florence gebring. Daar is Michelangelo in die kerk van Santa Croce te ruste gelê.[4]
.jpg){kind=small}
