Die Nobelprys vir Letterkunde (Sweeds: Nobelpriset i litteratur) is ’n jaarlikse prys wat deur die Sweedse Akademie toegeken word aan mense wat wêreldwyd die uitmuntendste bydraes op die gebied van letterkunde gelewer het. Dit is een van vyf pryse waarvoor Alfred Nobel in sy testament voorsiening gemaak en sedert 1901 toegeken word; die ander is die Nobelpryse vir chemie, fisika, fisiologie of geneeskunde en vrede.
Hoofgebou van die Sweedse Akademie in Stockholm
Die akademie kondig die naam van die Nobelpryswenners jaarliks vroeg in Oktober aan,[1] met die Nobelprys vir Letterkunde tradisioneel vierde en op 'n Donderdag. Die prys word jaarliks in Stockholm, Swede, toegeken op 10 Desember, die herdenking van Nobel se dood. Tot en met 2024 is die prys aan altesaam 121 individue toegeken.[2] Nog 18 vroue het dit gekry.[3]
Toe die 1958-Nobelprys vir Letterkunde aan hom toegeken is, is die RussiesgeboreBoris Pasternak onder druk van die regering van die Sowjetunie gedwing om die toekenning in die openbaar te verwerp. In 1964 het die FranseJean-Paul Sartre bekendgemaak dat hy die Nobelprys vir Letterkunde nie wou aanvaar nie,[4] aangesien hy al die amptelike eerbewyse in die verlede konsekwent geweier het.[5] Die Nobelpryskomitee erken egter nie weiering nie, en sluit Pasternak en Sartre in sy lys van Nobelpryswenners in.[6]
Die 2024-Nobelprys vir Letterkunde is toegeken aan Han Kang "vir haar intense poëtiese prosa wat historiese traumas konfronteer en die broosheid van die menslike lewe blootlê".[7]
Die pryse, wat 'n bedrag geld (SEK9 miljoen, omtrent VSA$1 miljoen per pryskategorie, wat dan gelykop onder die Bekroondes verdeel word),[8] 'n goue medalje en 'n diploma insluit, word op 10 Desember, die herdenking van Nobel se sterfdag in 1896, tydens 'n seremonie deur die Sweedse koning, tans Carl XVI Gustaf van Swede, in die Stockholmse Konsertsaal uitgedeel.
Hieronder volg 'n lys van die ontvangers van die Nobelprys vir Letterkunde vanaf 1901 tot op hede. In 1914, 1918, 1935 en 1940–1943 is die prys nie toegeken nie; die toekennings van 1915, 1919, 1925–1927, 1936, 1949 en 2018 is in die volgende jaar toegeken.
"in spesiale erkenning van sy poëtiese samestelling, wat bewys lewer van verhoogde idealisme, artistieke perfeksie en 'n seldsame kombinasie van die eienskappe van beide hart en intellek"
"as 'n huldeblyk aan sy edele, pragtige en veelsydige poësie, wat nog altyd onderskei is aan beide die varsheid van sy inspirasie en die skaars suiwerheid van sy gees"
"ter erkenning van die vars oorspronklikheid en ware inspirasie van sy poëtiese produksie, wat die natuur en inheemse gees van sy volk getrou weerspieël, en ook sy beduidende werk as 'n Provensaalse filoloog"
"nie net in die oorweging van sy diep leer en kritiese navorsing nie, maar bowenal as 'n huldeblyk aan die kreatiewe energie, varsheid van styl, en liriese krag wat sy poëtiese meesterstukke kenmerk"
"in oorweging van die krag van waarneming, oorspronklikheid van verbeelding, idealiteit van idees en merkwaardige talent vir vertelling wat die skeppings van hierdie wêreldberoemde skrywer kenmerk"
"ter erkenning van sy ernstige soek na die waarheid, sy indringende gedagtegang, sy wye verskeidenheid van visie en die warmte en sterkte in die aanbieding waarmee hy in sy talle werke 'n idealistiese lewensfilosofie bewys het"
"as 'n huldeblyk aan die volkome kunstenaarskap, deurdring met idealisme, wat hy tydens sy lang produktiewe loopbaan as 'n liriese digter, dramaturg en skrywer van wêreldbekende kortverhale gedemonstreer het"
"in waardering van sy veelsydige literêre aktiwiteite, en veral van sy dramatiese werke, wat onderskei word deur 'n rykdom aan verbeelding en deur 'n poëtiese fantasie, wat soms, in die verhemelte van 'n sprokie, 'n diep inspirasie toon, terwyl hy in 'n geheimsinnige manier aan sy lesers se eie gevoelens appelleer en hul verbeelding stimuleer"
"as gevolg van sy diep sensitiewe, vars en pragtige vers, waardeur hy met sy volmaakte vaardighede sy poëtiese denke, uitgedruk in sy eie Engelse woorde, 'n deel van die letterkunde van die Weste gemaak het"
"as 'n huldeblyk aan die verhewe idealisme van sy literêre produksie en die simpatie en liefde van die waarheid waarmee hy verskillende tipes mense beskryf het"
"ter erkenning van sy briljante literêre prestasies, wat gekenmerk word deur 'n adellike styl, 'n diep menslike simpatie, genade en 'n ware Galliese temperament"
"vir sy werk wat gekenmerk word deur beide idealisme en menslikheid, word sy stimulerende satire dikwels met 'n enkelvoudige poëtiese skoonheid toegedien"
"vir haar idealisties geïnspireerde skryfwerk, wat met plastiese duidelikheid die lewe op haar plaaslike eiland uitbeeld en met diepte en simpatie handel oor menslike probleme in die algemeen"
"vir die artistieke krag en waarheid waarmee hy menslike konflik uitgebeeld het, asook enkele fundamentele aspekte van kontemporêre lewe in sy roman Les Thibault"
"vir die seldsame krag en vrugbaarheid van sy poëtiese verbeelding waarmee 'n intellektuele nuuskierigheid van wye omvang en 'n breë, vars kreatiewe styl gekombineer het"
"vir haar liriese poësie, wat geïnspireer is deur kragtige emosies, wat haar naam 'n simbool van die idealistiese verwagtinge van die hele Latyns-Amerikaanse wêreld gemaak het"
"vir sy geïnspireerde geskrifte wat, terwyl hulle in vrymoedigheid en penetrasie groei, die klassieke humanitêre idees en hoë eienskappe van styl illustreer"
"vir sy omvattende en artistiek beduidende skryfwerk waarin menslike probleme en toestande uitgebeeld word met 'n vreeslose liefde vir die waarheid en skerp sielkundige insig"
"vir die artistieke krag en ware onafhanklikheid van verstand waarmee hy in sy poësie poog om antwoorde te vind op die ewige vrae wat die mensdom konfronteer"
"vir sy bekwaamheid van die kuns van vertelling, wat onlangs in die Ou man en die see gedemonstreer is en vir die invloed wat hy op kontemporêre styl uitgeoefen het"
"vir die artistieke krag en integriteit waarmee hy in sy epos van die Don uitdrukking gegee het aan 'n historiese fase in die lewe van die Russiese volk"
"vir sy skryfwerk wat deur sy kombinasie van 'n breë perspektief op sy tyd en 'n sensitiewe vaardigheid in karakterisering bygedra het tot die vernuwing van die Duitse letterkunde"
"vir sy kenmerkende digkuns wat met groot artistieke sensitiwiteit menslike waardes geïnterpreteer het onder die teken van 'n vooruitsig op die lewe sonder illusies"
"vir 'n kreatiewe poëtiese skryfwerk wat die mens se toestand in die kosmos en in die hedendaagse samelewing verlig, en tegelykertyd die groot vernuwing van die tradisies van die Spaanse poësie tussen die oorloë verteenwoordig"
"vir sy poësie wat teen die agtergrond van die Griekse tradisie met sensuele krag en intellektuele sigbaarheid uitbeeld, die moderne man se stryd vir vryheid en kreatiwiteit"
"vir sy romans en kortverhale, waarin die fantastiese en die realistiese in 'n ryk saamgestelde wêreld van verbeelding gekombineer word, wat 'n vasteland se lewe en konflikte weerspieël"
"vir sy romans, wat met die perspektief van realistiese verhaalkuns en die diversiteit en universaliteit van die mite die menslike toestand in die wêreld van vandag verlig"
"vir sy poësie, wat toegerus is met varsheid, en 'n ryk vindingrykheid bied 'n bevrydende beeld van die onvermydelike gees en veelsydigheid van die mens"
"wat in sy roman die digter se kreatiwiteit en die skilder s'n kombineer met 'n verdiepte bewustheid van tyd in die uitbeelding van die menslike toestand"
"wat deur middel van werke wat ryk is aan nuanses – soms duidelik gesien realisties, soms evolusioneel dubbelsinnig – 'n Arabiese verhaalkuns gevorm het wat van toepassing is op die hele mensdom"
"wie met poëtiese krag 'n verbeelde wêreld skep, waar lewe en mite kondenseer om 'n ontstellende beeld van die hedendaagse menslike moeilikheid te vorm"
"wie met gelykenisse wat deur verbeelding, meegevoel en ironie voortgesit word, ons voortdurend in staat stel om weer 'n ontwykende werklikheid te begryp"
"vir die feit dat die persepsiewe vertelling en onverganklike ondersoek in werke verenig is wat ons dwing om die teenwoordigheid van onderdrukte geskiedenis te sien"
"vir haar musikale vloei van stemme en teenstemme in romans wat met buitengewone taalkundige ywer die absurditeit van die samelewing se clichés en hul onderdrukkende krag openbaar"
"vir sy kompromislose en deernisvolle deurdringing van die gevolge van kolonialisme en die lot van die vlugteling in die kloof tussen kulture en kontinente"
Die Nobelprys is nie die enigste maatstaf van literêre uitmuntendheid en volgehoue waarde nie. Om dit te illustreer, het die volgende persone byvoorbeeld nooit dié prys ontvang nie:
↑(en) "Nobel Prize Awarded Women". Nobelprize.org. Nobel Media 2024. 10 Oktober 2024. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2018. Besoek op 10 Oktober 2024.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_-_Adolf_Friedrich_Erdmann_von_Menzel_(Museum_Georg_Sch%C3%A4fer).jpg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.svg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.svg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.jpg)
