Die Tagtigjarige Oorlog (in die moderne geskiedenis Die Opstand of Die Nederlandse Opstand genoem) is die naam vir 'n opstand en 'n burgeroorlog in die Nederlande (1568-1648), met 'n Twaalfjarige Weerstand in die jare 1609-1621) teen Spanje. In die Heilige Romeinse Ryk het die Dertigjarige Oorlog, vanaf 1618 tot 1648, gelyktydig plaasgevind. Met die Vrede van Münster in 1648 is die Nederlande onafhanklikheid van Spanje en die Heilige Romeinse Ryk ook deur die koning van Spanje en die keiser van die HRR erken.
Die Tagtigjarige Oorlog breek uit toe Nederlandse rebelle onder leiding van Lodewyk van Nassau Friesland in die Slag van Heiligerlee binneval op 23 Mei 1568.
Die oorlog het begin as opstand in een van die rykste gebiede van Europa, die Habsburgse Nederlande (ook wel Spaanse Nederlanden genoem), teen die magtigste ryk in Europa, die Spaanse Ryk onder koning Filips II, die landsheer van hierdie gebied. Aanvanklik trek die burgers uit Sewentien Provinsies van die bestaande Lae Lande gesamentlik op as gevolg van 'n kombinasie van godsdienstige, administratiewe en fiskale redes.
Die geskiedenis van België kan vanaf 1585 (val van Antwerpen) onderskei word van dié van Holland. Die Tagtigjarige Oorlog het die Sewentien Provinsies in die Verenigde Provinsies in die noorde en die Spaanse Suidelike Nederlande in die suide verdeel. Die suidelike provinsies is opeenvolgend deur die Spaanse en Oostenrykse Habsburgers oorheers.
Na 1576 groei die Noordelike en Suidelike Nederlande steeds meer uit mekaar, veral omdat die Protestantse Hervorming in die noordelike deel dieper wortel geskiet het as in die suidelike deel. Want daar (in Brussel) was die magsentrum van die (Katolieke) Habsburgse bestuur in die Lae Lande geleë. Die Val van Antwerpen in 1585 word dikwels gesien as aanleiding tot die finale skeiding van noord en suid.
Tydens die oorlog in 1588 ontstaan die noordelike Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande, waar die Calvinisme die toon aangegee het. Die Suidelike Nederlande het onder die bewind van 'n goewerneur, wat deur die monarg van Spanje aangestel is, gebly. Katolisisme was steeds die enigste toelaatbare godsdiens.
Die eerste twintig jaar van die oorlog was die situasie vir die opstandelinge vaal, somber of desperaat, maar rondom 1590 het die gety gedraai ten gunste van die Republiek.
Onder die besielende leiding van Willem van Oranje (die Swyger) (Oranje-Nassau) het die Nederlanders heftig weerstand gebied teen die magtige Spaanse leërs. Hy is in 1584 deur 'n sluipmoordenaar om die lewe gebring. Die bekwame militêre leiding van sy broer, die jeugdige prins Maurits van Oranje (Oranje-Nassau) en die vlootuitbreiding van die Nederlande, veral ten koste van die Spaanse koloniale ryk, was die finale triomf vir die Republiek, wat ontwikkel het tot 'n wêreldmag. Johan van Oldenbarnevelt was ook betrokke.
Die 17de eeu word beskou as die Goue Eeu vir die Republiek op ekonomiese, wetenskaplike en kulturele gebied. Vir die Calviniste was dit ook die tyd waarin hul politieke invloed groter as ooit was en die noue band met die Huis van Oranje het ontstaan. Talle onsterflike name duik op as ons dink aan die Nederlandse skilderkuns gedurende dié eeu: Rembrandt, Frans Hals en Vermeer - om maar enkeles te noem. So het ook die digkuns groot name opgelewer: Cats, Huygens, Vondel, Bredero en Hooft.
Sien ook
Bronne
- Ploeger, Jan: Uit die dae van stryd vir die vryheid. Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 17, nr. 3, Maart 1968.
- Hierdie artikel is 'n gedeeltelike vertaling van die Nederlandse weergawe
- Kennis, 1980, vol 3, bl. 476-477, ISBN 0 7981 0825 8
.svg){kind=small}
