Botsuana [bɔˈtsu̯aːna] (offizielli dütschi Schriibweise noch em StAGN und em Uswärtige Amt vo Dütschland), noch dr internationale Schriibwiise Botswana, isch ä Land im südlige Afrika. Der Name leitet sich vo dr Bezeichnig vom Volk vo de Tswana ab. Dr Nationalfiierdig isch dr 30. September, Dag vo der Unabhängigkeit vo Groossbritannie (1966). Botsuana gränzt im Süde und Südoschte an Südafrika, im Weschte an Namibia, im Norde an Sambia und im Nordoschte an Simbabwe.
Öbbe 24 % (Schtand 2005) vo de Erwaggsene si mit HIV infiziert – die zweithöggschti Roote uf dr Wält noch Swasiland. Alli drei Schtunde stirbt ä Mensch im Land vo Aids. D Chranket bedroht immer meh die sozioökonomischi Exischtänz vom Land.
Geografi
Botsuana lyt zwische 17°50' un 26°50' sidliger Braiti un 20°00' un 29°20' eschtliger Lengi. S isch 582.000 km² groß un het rund 2 Millione Yywohner. Dodermit ghert s zue dr Länder uf dr Ärd mit dr gringschte Bevelkerigsdichti.
Großi dail vum Land macht d Halbwieschti Kalahari im Siddail uus. Si bstoht us Dorn- un Grassavanne. Derzue git s Salzpfanne un Salzseeä, wu in dr Rägezyt zue große, nidere Seeä wäre. Im Nordweschte lyt s Okavangodelta, s groß Binnedelta vum Fluss Okavango. Wyteri wichtigi Fliss sin dr Limpopo an dr Sidoschtgränz, dr Chobe River im Norde un dr Sambesi an dr Nordgränz. S Land isch in dr Hauptsach Hochland mit wenige Bickel. Nume wenigi Biet wie d Makgadikgadi-Pfanne un d Region am Limpopo lige unter 1.000 Meter iber em Meeresspiegel.
Dierwält
Z Botsuana findet mer Elifante, Giraffe, e Huffe Antilopenarte, Lebe, Leoparde, Geparde un Zebra. S Okavangodelta isch fir syy Arteryychtum bekannt.
E wytere Verdrätetr vu dr Fauna vu Botsuana isch s Flusspferd, wu in dr Landessproch Setswana kubu gnännt wird. Im Chobe-Nationalpark cha mer s in syre natyrlige Umgäbig beobachte, derzue au dr Puku, dr Kaffernbiffel un Elifante.
Klima
Z Botsuana herrscht e semi-arid Savanne-, un Halbwieschteklima. D Tämperature schwanke zwische 35 °C im Summer un e weng guet 20 °C im Winter. Dr Winter isch dur syni zem Dail gringe Nachttämperature gchännzaichnet. Im ganze Land isch im Winter Froscht megli, Tämperaturunterschid vu iber 20 °C zwische Dag un Nacht sin normal. In dr Hauptstadt Gaborone wäre zem Byschpel im Juli am Dag im Durschnitt 23 °C gmässe, derwyscht s znacht nume rund 3 °C het. D Druckzyt isch im ganze Land mit 6 bis 9 Monet seli lang. Im Johr gheit rund 250–500 mm Räge, am meeschte vu Dezämber bis Merz.
Bevelkerig
Botsuana het rund 2,03 Millione Yywohner.[1] Di ethnisch Zämmesetzig vu dr Bevelkerig siht eso uus:
D Yywohnerzahl isch syt dr Unabhängigkait stark aagstige. D Kurve vum Aastig isch dur di hoch Stärbligkait wäge Aids in dr letschte Zyt abgflacht un anne 2005 het s sogar e Bevelkerigsschwund vu rund aim Brozänt gee. Dur d Krise z Simbabwe isch d Bevelkerig 2008 stark aagstige, Ändi 2008 hän fascht 800.000 Flichtling vu Simbabwe z Botsuana gläbt.
Sproch
Z Botswana schwätze 78% vu dr Bevelkerig Setswana, e Bantusproch, as Muetersproch. Anderi Sproche sin d Bantusproche Birwa (15.000 Sprächer), Gciriku (2.000), Herero (31.000), Kalanga (150.000), Kgalagadi (40.000), Kuhane (3.000), Lozi (14.000), Mbukushu 20.000), Nambya (15.000), Ndebele (17.000), Tswapong (2.000), Yeyi (20.000) un Zezuru (11.000). Näbe Afrikaans (20.000) un Änglisch (4.000) wäre au no verschideni Koishan-Sproche gschwätzt: ||Ani (1.000), ||Gana (2.000), |Gwi (2.500), ‡Hua (200), Ju|’hoan (5.000), Khwe (1.800), Kua (820), ‡Kx’au||’ein (3.000), Nama (200), Naro (10.000), Shua (6.000), Tsoa (3.000), !Xóõ (4.000)[2]
Amtssproche sin Änglisch un Setswana. Uf Änglisch verhandlet s Barlemänt, un au alli greßere Zytige erschyne uf Änglisch. In dr Schuel findet d Primarschuel uf Setswana statt un ab dr Sekundarstufe wird uf Änglisch unterrichtet.
Religione
Traditionälli Religione 49,2 %
Proteschtante 29,0 %
Afrikanische Chrischte 11,8 %
Katholike 9,4 %
anderi 0,6 %
Gschicht
Vorgschicht
Im Großruum vu dr Kalahari losst sich scho vor guet 100.000 Johr e staizytligi Bsidlig noowyyse. Di erschte Sidler sin d San gsi un d Khoikhoi. Um 3000 v. Chr. isch zuen ere große Migration vu Bantuvelker us Weschtafrika chuu. D Ursach fir die Uuswandrig wird hite in klimatische Verändrige gsähne, wu d Sahara derdur allmeh in e Wieschti verwandlet woren isch. Um s Johr 250 hän d Bantu dr Sambesi iberschritte un son eso au in s Biet vuj hitige Botsuana chuu. Si hän in däm Ruum zem erschte Mol d Yysebearbeitig yygfiert.
Vorkoloniali Gschicht
Um s Johr 650 isch im Biet vum hitige Botsuana dr Staat vu Toutswe entstande, wu um 1050 syy Bluescht ghaa het um wu s bis um s Johr 1300 gee het. Di wirtschaftli Grundlag vu däm Staat isch dr Vihrychtum gsii. Dr hitig Name het des Rych vu archäologische Fund am Toutswemogala Hill bi Palapye iberchuu.
Dr Staat vu Toutswe isch im 14. Johrhundert verfalle, villicht unter em Druck vum Nochberrych Groß-Simbabwe. Um die Zyt het d Wandrig vu dr Bakgalagadi, dr Basotho un dr Batswana aagfange. D Batswana hän s Vakuum gnutzt, wu dur dr Nidergang vum Toutswerych entstanden isch un hän sich im Beraich vum hitige Botsuana aagsidlet
Verschideni chlaino Chenigrych hän sich bildet, un um 1800 isch dr ganz Oschtdail vum hitige Botsuana vu Batswana bsidlet gsi.
Im Zug dr Zuluchrieg im 19. Johrhundert sin Bakololo un Ndebele unter em General Mzilikazi no Side zoge, s isch au zue mitliterische Ussenadersetzige mit dr Batswana chuu.
Kolonialgschicht
Charte vum Betschuanaland vu 1905
Um 1840 het d Kolonialisierig dur di erschte wysse Missionar un Händler aagfange, wu ins Biet vum hitige Botsuana vordrunge sin. Anne 1845 het dr Sir David Livingstone z Kolobeng di erscht ständig Missionsstation vu Botsuana grindet. 1867 het dr Karl Mauch großi Goldvorchuu Tati entdeckt.
Im 19. Johrhundert sin vu Sidafrika uus großi Dail vu dr burische Bevelkerig uf dr Flucht vor dr Brite no Norde zoge. Doderby hän si au verschideni Tswana aagriffe; si hän vun ene Styyre erhovbe un hän Sklave gnuu. Wu d Batswana-Fierer Khama III, Bathoen un Sebele d Brite um Hilf bätte hän, het di britisch Regierig s Biet vum hitige Botsuana am 30. Septämber 1885 zum britische Protektorat Betschuanaland erklert. Formell isch des Biet e Protektorat blibe un isch nie zuen ere Koloni erklert wore, praktisch het des aber kai Unterschid gmacht. No dr Burechrieg aafangs 20. Johrhundert hän d Brite mit dr Yyfierig vun eme Styyrsystem (hut tax) aagfange, wu vu dr lokale Regänt yyzoge woren isch. D Fierigsrolle vu däne Herrscher isch zerscht nit aagriert wore.
D British South Africa Company, e mit Hohaitsrächt uusgstatteti Monopolgsellschaft, wu vum Cecil Rhodes grindet woren isch, het sich speter aabotte, Betschuanaland wyter z erschließe un z verwalte – gege d Vergab vu Konzessione fir d Uusbytig vum Land.
Des isch vuv Tswana-Chenig Khama III., Bathoen I. un Sebele I. verhinderet wore, wu anne 1895 uf London graist sin, uf dr Yyhaltig vu dr Schutzverdreg bstande hän un sich hän chenne dodermit dursetze. E gwissi Yygliderig in di Sidafrikanisch Verwaltig het s aber gee, s Biet isch vu Mafikeng, eme Ort z Sidafrika, uus verwaltet wore. 1910 het s Protektorat Botsuana mit Sidafrika e Zollunion bildet.
E Entwicklig vum Land hän d Brite nit bedribe. Botsuana het zue dr ermschte Länder z Afrika zellt un het bi dr Unabhängigkait grad emol 8 km asphaltierti Stroße ghaa.
Erschti Schritt in Richtig Sälbschtverwaltig un Unabhängigkait hän anne 1950 aagfange mit dr Grindig vum Joint Advisory Council, eme multikulturälle Berotigsgremium. E Verfassig vu 1961 het e Barlemänt gschaffe, wu au e Berotigsfunktion ghaa het.
Unabhängigkait un nookoloniali Gschicht
Im Juni 1964 hän d Brite entschide, em Land d Unabhängigkait z gee. D Hauptstadt isch 1965 vu Mafikeng z Sidafrika uf Gaborone verlait wore, dodermit het s Biet au zem erschte Mol e Verwaltigssitz im Land ghaa. In däm Johr het s au zem erschte Mol Wahle gee, wu di 1962 grindet Botswana Democratic Party unter dr Fierig vum Seretse Khama iber 80 % vu dr Stimme iberchuu het. Botsuana isch schließlig am 30. Septämber 1966 unabhängig wore un isch glychzytig em British Commonwealth bydrätte. Erschte Staatsbresidänt isch dr Seretse Khama wore, dr Chenig vu dr Bangwato.
Di wirtschaftlig Lag vum Land het sich churz no dr Unabhängigkait drastisch verbesseret, wu 1967 bi Orapa erschti großi Diamantelager entdeckt wore sin.
Botsuana het sich anne 1974 zämme mit Angola, Mosambik un Tansania zue dr Gruppe vu dr „Frontstaate“ zämmegschlosse, wu d Befreiigsbewegige z Namibia un em domolige Sidrhodesie (hite Simbabwe) unterstitzt hän. Anne 1979 hän die Frontstaate zämme mit Lesotho, Malawi, Sambia, Simbabwe un Swasiland d Sidafrikanisch Entwickligskonferenz (SADCC) grindet, zerscht as Gegegwicht zue Sidafrika. Noch em Änd vum Apartheid-Regime isch Sidafrika anne 1992 dr Organisation au bydrätte, jetz unter em Name Sidafrikanischi Entwickligsgmainschaft (Southern African Development Community, SADC). Die het ihre Sitz z Gaborone.
Noch em Dod vum Seretse Khama anne 1980 isch zerscht dr Ketumile Masire Bersidänt wore, im Johr 1998 derno dr Festus Mogae, au am 30. Novämber 2004 widergwehlt woren isch. Vu 2008 bis 2018 isch dr Ian Khama Bresidänt gsii, e Suhn vum erschte Staatsbresidänt Seretse Khama. Sy Noofolger isch im Merz 2018 dr Mokgweetsi Masisi wore.
Bolitik un Verfassig
D Verfassig vum Land stammt vu anne 1965. S git e Barlemänt mit 57 Sitz, wu näbe dr Mitglider vu dr alli fimf Johr gwehlte Nationalversammlig au dr Staatsbresidänt, dr Barlemäntssprächer un vier vum Bresidänt bstimmti Mitglider derzue ghere. E wyteri Chammere isch s House of Chiefs, wu 15 Mitglider umfasst un us dr fierende Stammesverdrätter vum Land bildet wird un in dr Hauptsach e berotendi Funktion het.
D Exekutivgwalt lyt bim Staatsbresidänt. Är wird vum Barlemänt gwehlt, mittlerwyli isch nume no ai Widerwahl zuelessig. Dr erscht Staatsbresidänt isch bis zue sym Dod anne 1980 dr Seretse Khama gsii. No ihm isch zerscht dr Ketumile Masire chuu un vu 1998 bis 2008 dr Festus Mogae, wu am 30. Oktober 2004 syy zwooti Wahlperiode aagfange het. Am 1. April 2008 isch dr Mogae vu syne Ämter zruckdrätte, syy Noofolger isch 2008 dr Ian Khama wore. Anne 2018 isch dr Mokgweetsi Masisi Bresidänt wore.
S het e Mehbarteiesyschtem. Syt dr Unabhängigkait isch d Botswana Democratic Party (BDP), wu vum Seretse Khama grindet woren isch, d Regierigsbartei. Oppositionsbarteie sin d Botswana People's Party (BPP) un in dr letschte Zyt in stedtische Biet d Botswana National Front (BNF). D Opposition het aber nume ne gringe Yyfluss, au bi dr letschte Wahlen im Oktober 2004 isch d BDP wider Wahlsigeri mit eme große Abstand wore, di versplitterete Oppositionsbarteie hän insgsamt nume fimf Sitz im Barlemänt errunge. D Wahle gälten aber as frei un fair.
Bildig
Universitete
University of Botswana
Botswana College of Agriculture
Botswana Accountancy College
Verwaltigsgliderig
Distrikt vu Botsuana
Botsuana isch in nyyn Distrikt unterdailt:
Central District
Ghanzi District
Kgalagadi District
Kgatleng District
Kweneng District
North-East District
North-West District
South-East District
Southern District
Dr North-West District isch anne 2001 entstande us em Zämmeschluss vum Chobe District un em Ngamiland District.
Literatur
Detlef Siehl: Tutume, Botswana. Leben in einem afrikanischen Dorf. Frieling, Berlin 1996, ISBN 3-8280-0052-5
