Sutter 1866Dr Grabstei vom Gäneral J.A.Sutter uf em Frydhof vo de Mährische Brüeder in Lititz / Pennsylvania
Dr Johann August Sutter (aigentlig Suter) isch am 23. Hornig1803 z Chandre (Baden) uf d Wält cho und am 18. Juni1880 z Washington, D.C. gschtorbe. Me het em au Gän(n)eral Sutter oder John Augustus Sutter oder dr Keiser vo Kalifornie gseit. Är isch e kalifornische Ländereyebsitzer gsi mit Schwyzer Abstammig und het Nöi-Helvezie gründet.
D Gschicht
Im Sutter si Heimetort isch Rünebrg im (Baselbiet) gsi. Syni Vorfare si us em badische und elsässische cho und si woolhabendi Bsitzer vo Bapiirfabrike und Drukereye gsi.
Dr jung Sutter het in dr Thurneysen'schen Drukerey und Verlagsbuechhandlig z Basel e kaufmännischi Leer gmacht und isch um 1824 nach Burgdorf im Kanton Bärn cho. Är het als Handelscommis bi Salzfaktor Aeschlimann gschafft und het spöter es eiges Tuechwaregschäft an der Schmidegass betrybe. Am 24. Oktober 1826 het är in Burgdorf d Annette Dübold ghürotet. Dr erschti Soon, Johann August, isch am nöchschte Tag, am 25. Oktober 1826 uf d Wält cho. Si hei no vier Chinder gha, drey Buebe und es Meitli.
Dr Sutter het in Burgdorf gärn dr Kaltwasserleistes, so het men im gseit, bsuecht. Das isch e literarische Zirkel gsi, wo 1820 gründet worden isch. Syni Mitglyder hei sich regelmessig in schpezielle Rüüm im zwoite Schtok vom Burgdorfer Schtadthuus troffe.
Wo syner Firma Johann August Sutter & Co dr Konkurs droot het und är zuedem nach eme Betrug an der Firma vo sym Vater vo de Schwyzer Behörde gsucht worden isch, isch är im Mai 1834 über Frankrych und Hawaii nach Kalifornie usgwanderet und het sy Frau und d Chinder der öffentliche Fürsorg überloo.
Dr Sutter het 1839 im Sacramento-Tal es grosses Gebiet kolonisiert und het im Name vo dr Obrigkeit d Indianer vertrybe. Sym Gebiet, wo so gross gsi isch wie dr Kanton Baselland het är Nöi-Helvezie gseit. Är het s vom Vizekönig vo Mexiko übercho. Dr Sutter het uf sym Land buuret und het 1841 e Befeschtigung (Sutter’s Fort) gege d Indianer boue. 1848 het dr James W. Marshall uf em Gländ vom Sutter Gold gfunde. Do isch e Goldrusch usbroche. Dr Aaschturm vo de Goldgräber het em Sutter sys Imperium ruiniert – alles het är verloore und isch völlig verarmt. Är het zwar vor Gricht Schadeersatz erschtritte, het de aber nie übercho.
literarischi Nowys
Caesar von Arx: Die Geschichte vom General Johann August Suter. Ein Stück in zwei Teilen. In: Werke I, Dramen 1915-1932. Walter Verlag, Olten 1986.
Bernard R. Bachmann: Ein Leben auf der Flucht nach vorn. Zürich 2005, ISBN 3-03823-140-1.
Blaise Cendrars: Gold – Die fabelhafte Geschichte des Generals Johann August Sutter. ISBN 3-7160-2053-2. (Original: L’Or – La merveilleuse histoire du Général Johann August Suter. 1925; en usfüerlichi Biografy in Romanform. Es het einigi Ungenauigkeite drin, öppe s Todesdatum vo syner Frau. Dr Roman schtellt im Sutter sys Läbe tragischer dar als s gsi isch.)
Albert L. Hurtado: John Sutter. A Life on the North American Frontier. University of Oklahoma Press, Norman OK 2006, ISBN 0-8061-3772-X.
Traugott Meyer: Der Gänneral Sutter. D Läbesgschicht vom Johann Auguscht Sutter baselbieterdütsch verzellt. Lüdin, Liestal 1953; zletscht in: Gesammelte Werke. Band 6. Sauerländer, Aarau 1991, ISBN 3-7941-3248-3.
Rainer M. Schröder: Goldrausch in Kalifornien. Bertelsmann Taschenbuch, 1998.
Luis Trenker: Der Kaiser von Kalifornien. Film und Buch. 1936.
James P[eter] Zollinger, übersetzt vo de Anna Zollinger-Escher: Johann August Sutter. Der König von Neu-Helvetien, sein Leben und sein Reich. Guggenbühl & Huber Schweizer Spiegel, Zürich 1938.
Stefan Zweig: Die Entdeckung Eldorados. J. A. Suter, Kalifornien. Januar 1848. In: Sternstunden der Menschheit. S. Fischer, Frankfurt am Main 1998, S. 134–144; früenerig Uflaag: Insel, Leipzig.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Johann_August_Sutter“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
