La sociedá mercantil o sociedá comercial ye una sociedá que tien como oxetivu la realización d'actos de comerciu o, polo xeneral, una actividá suxeta al derechu mercantil y estrémase d'una sociedá civil nel fechu de qu'esta postrera nun contempla nel so oxetu social actos mercantiles. Por esto, como toa sociedá, son entidaes a los que la llei reconoz personalidá xurídica propia y distinta de los sos miembros, y que, cuntando tamién con patrimoniu propiu, enríen los sos esfuercios a la realización d'una finalidá codalosa que ye común.
El códigu civil definir como “un contratu en que dos o más persones axusten poner daqué de mancomún con mirar de partir ente sí los beneficios que d'ello provengan“ o tamién que "Ye la unión de dos o más persones (físiques o morales) d'alcuerdu a la llei, qu'apurren daqué de mancomún pa un fin determináu, obligándose mutuamente a rindise cuentes".tien tamién la capacidá d'adquirir los cargos del comerciu
Definición y elementos
Una sociedá comercial (o sociedá mercantil) ye una persona moral que tien por oxetu la realización d'actos de comerciu o la realización d'una actividá suxeta al Derechu comercial. Una sociedá comercial surde cuando una o más persones (físiques o xurídiques) por aciu un contrato obligar a realizar apurras pa constituyir el capital social, que depués van ser los bienes colos que se va realizar l'actividá comercial entamada, na que los sos socios acepten participar tantu nes ganancies, como nes perdes que deriven de dicha actividá.
Como corolariu de la personería xurídica de la sociedá comercial, surde un nuevu suxetu de derechu, qu'actúa por cuenta propia y que va tener un nome (o denominación) que la estrema d'otres sociedaes, amás d'un casa, una capacidá y un patrimoniu propiu.
Diferenciación con otros conceutos
Sociedá civil: una sociedá civil ye un contratu pol cual dos o más persones obligar a poner de mancomún dineru, bienes o industria, con ánimu de partir ente sigo les ganancias. Esti tipu de sociedá oponer a la sociedá mercantil, anque ye difícil establecer una distinción clara ente dambes.
Polo xeneral, estremar a la sociedá civil por ser aquella que se constitúi ensin un oxetu mercantil o, siquier, non puramente mercantil. Per otru llau, una sociedá mercantil ye la qu'exerz actos de comerciu. En dellos ordenamientos xurídicos, tamién se determina la comercialidad formal, esto ye, que nel casu d'una sociedá civil con oxetu civil adopte una forma comercial, va ser tomada como comercial.[1]
Empresa: una empresa ye una organización que se dedica a realizar actividaes con fines d'arriquecimientu, na que se combinen los factores granibles —estos son el capital, tierra y el trabayu— a tal fin; sicasí, polo xeneral nun son suxetos de derechu.
Clasificación
Les sociedaes mercantiles pueden clasificase conforme a dellos criterios, ente los que destaquen los siguientes aspeutos:
Según el so tipu de capital
Capital social: nun puede ser modificáu, sinón por un cambéu de los estatutos.
Capital variable: ye variable, puede menguar y aumentar conforme la meyora de la sociedá, ensin procedimientos complexos.
Capital contable: ye'l derechu de los propietarios sobre los activos netos que surde por aportaciones de los dueños.
Según la so constitución
Clasificar en sociedaes de capital, sociedaes de persones y sociedaes mistes.
Sociedaes de capital o compañía anónima (sociedá anónima): Nesta, les obligaciones sociales tán garantizaes por un capital determináu y los socios solo tán obligaos a responder pol monto de la so aición, asina que al atayar el monto de la so aición o paquete accionario se deslinda de responsabilidá sobre les obligaciones de la empresa que pudieren superar este apurra.
De sociedá o compañía a nome coleutivu (sociedá coleutiva): Nesta, les obligaciones sociales tán garantizaes pola responsabilidá ilimitada y solidaria de tolos socios. Esto quier dicir que tolos socios tán nel deber d'encarar toles obligaciones de la empresa, por tanto si un sociu fuera incapaz de responder por falta de dineru o otros motivos los demás socios asumiríen el compromisu. Esti sistema esta en desusu pol altu nivel de riesgu que representa que cada sociu tenga d'encarar la totalidá de les obligaciones de la empresa, asina si una división de la empresa fai un mal negociu y quiebra abasna a toles demás, entá ensin tener nada que ver nel procesu. Nel so orixe foi vidable porque se basaba en propiedaes familiares y cada unu de los miembros de les families con un altu valor éticu y moral respondíen solidariamente poles obligaciones contraíes.
De sociedá mista o compañía de comandita (S. en C.): Equí arrexuntar los dos modalidaes, habiendo socios que la so responsabilidá social llindar a una suma determinada y otros llamaos socios solidarios o comanditantes nel qu'a cada unu que respuenden pol total de les obligaciones de la empresa.
Compañía de responsabilidá llindada (sociedá de responsabilidá llindada): Equí, les obligaciones sociales tán garantizaes por un capital determináu estremáu en cuotes de participación. Estremar de les compañíes en que nun son fácilmente transmisibles una y bones les cuotes non pueden representase n'aiciones nin títulos negociables.
Órganos de les sociedaes mercantiles
Nes sociedaes mercantiles suelen esistir tres tipos d'órganos:
Órganu gubernamental: la so función ye la de determinar les decisiones fundamentales tocantes a la direición de la sociedá. Na mayor parte de les llexislaciones correspuende al conseyu d'alministración, xeneralmente un organismu colexáu menor, anque tamién se considera, pa decisiones bien importantes, la Xunta d'Accionistes cuando la llei establez la so intervención como perentoria.
Órganu alministrativu: realiza los llabores téunicu y económicu que sirven pal normal funcionamientu de la empresa. Por regla xeneral queda en manes de la xerencia.
Órganu de vixilancia: tien por fin velar por que los derechos de los socios sían respetaos polos órganos gubernamentales y alministrativos. Polo xeneral, la Xunta de Socios exerz primariamente la función supervisora, anque delles llexislaciones establecen tamién la conformanza de comités o instancies d'auditoría tanto internes como esternes a la sociedá.
Tresformamientu, fusión y división
Tresformamientu
La tresformamientu ye un fenómenu xurídicu per mediu del cual una sociedá mercantil camuda la so estructura orixinaria por otra de les reconocíes pola llexislación, calteniendo la so personalidá xurídica inicial.
Obligaciones fiscales
Cuando una sociedá decide tresformase, tien que cumplir con ciertes obligaciones fiscales: lo primeru que debe faer ye notificar del cambéu de razón social na oficina receptora, nun plazu de 10 díes, acompañáu de la escritura correspondiente. Darréu tien de presentar, dientro de los 90 díes siguientes a aquel en que se fixo'l cambéu de razón social, una declaración pa efeutos del impuestu sobre la renta, que tien de tomar dende a otru día a la fecha en que terminó l'últimu periodu declaráu hasta la fecha de cambéu de razón o social.
Fusión
Ye l'actu pol cual dos o más sociedaes xunen los sos patrimonios, concentrándolos so la titularidá d'una sola sociedá. Puede dase por dos métodos: el d'absorción, que se presenta cuando una sociedá absuerbe a una o más sociedaes; y el de combinación, que surde de la unión de dos o más sociedaes pa formar otra distinta.
El so procesu entiende dos momentos, en primer llugar cada sociedá tendrá de tomar l'alcuerdu de fusión nos sos estatutos, en segundu llugar tendrá de celebrase'l conveniu de fusión ente les sociedaes.
L'alcuerdu de fusión tien d'inscribise nel Rexistru Públicu de Comerciu, y tien de publicar nel periódicu oficial de la entidá de la casa de la sociedá; caúna d'elles tendrá de publicar el so últimu balance, y les qu'hayan d'escastase tendrán de publicar amás la forma como vaya a ser cubiertu'l so pasivu (artículu 223).
Disolución y lliquidación de les sociedaes mercantiles
Disolución
La sociedá mercantil va ser eslleida cuando, en presencia de cualesquier de les causes previstes na llei o nos estatutos, empecipie un procesu que remate cola so estinción como ente xurídicu, previa lliquidación que de la mesma realícese. Ante tal situación, la sociedá caltién la so personalidá xurídica pero'l so fin tresfórmase, porque yá nun va poder siguir esplotando l'oxetu pal que foi constituyida, porque solamente va subsistir pa efeutos del so lliquidación, anque en diverses ocasiones dizse que la disolución dar por asuntos psicolóxicos.
Al momentu d'eslleir la SAC, los elementos, como recursos económicos o materiales, van quedar a disposición de xueces estatales pa poder brindar seguridá a los trabayadores.
Lliquidación
La lliquidación ta constituyida por toles operaciones posteriores a la disolución, que son necesaries y precises pa dar fin a los negocios pendientes, pagar el pasivu, cobrar los creitos y amenorgar a dineru tolos bienes de la sociedá, pa partilo ente los socios. Esta pos, dura desque la sociedá eslleir, hasta que se fai a los socios lliquidación y aplicación de los bienes.
Regulaes na Llei 19550,[2] conocida como Llei de Sociedaes Comerciales.
Nel so Artículu 1º establez:
[...] Va Haber sociedá comercial cuando dos o más persones, en forma entamada, conforme a unu de los tipos previstos por esta llei, obligar a realizar apurras y aplicalos a la producción ya intercambiu de bienes y servicios, participando de les utilidaes y soportando les perdes...
Nun almite la sociedá unipersonal, sinón que tien un réxime basáu na Pluralidá Formal y Sustancial.
Réxime de les sociedaes ello ye que y les Irregulares: Les sociedaes de fechu ya Irregulares tienen los mesmos efeutos ante esta llei, y sostiense que tienen una personalidá "precaria" por cuenta de qu'en esti tipu de sociedaes, d'alcuerdu a la llei, cualesquier de los socios representa a la sociedá, les clauses del contratu nun son oponibles ente socios, nin frente a terceros, pero estos pueden oponeles en contra de los socios. Amás, cualesquier de los socios puede provocar la disolución de la sociedá de fechu o irregular, en cualquier momentu.
La sociedá irregular va ser mercantil si, según l'actu constitutivu, escorrióse la creación d'una sociedá de los tipos llexislaos, non llográu por un viciu de forma. La sociedá de fechu esixe un oxetu comercial (actos oxetivamente mercantiles según el Códigu de Comerciu).
La prueba d'esistencia de la sociedá de fechu tórnase más complexa pola falta d'instrumentación de la so constitución.
L'Alministración y representación llegal de la sociedá de fechu puede ser exercida por cualesquier de los socios, como asocede nel casu en que'l contratu nun designa alministrador nes sociedaes civiles.
Les sociedaes de fechu non yá tienen esistencia llegal ente les partes sinón tamién con rellación a terceros.
Nin estos podríen oponese a una demanda alegando la inesistencia de la sociedá, nin los socios podríen excepcionarse ante una demanda de terceros per igual motivu. N'otres pallabres, frente a ellos la situación de la sociedá de fechu como tal, ye la mesma que la regular.
Les sociedaes de fechu son persones d'esistencia ideal, susceptibles d'asumir derechos y contraer obligaciones, y magar parte de la doctrina sofitó qu'elles constitúin n'apariencia una deformación, casi un fenómenu patolóxicu nel derechu societario, ye lo cierto que les sociedaes de fechu fueron na nuesa llexislación almitíes y son innúmeras anguaño les que presenten tal carauterística, verbenando tantu nel campu civil como nel comercial, de forma tal qu'ello obliga a considerales con particular cuidáu.
La naturaleza de la sociedá disuelta de común alcuerdu y na que l'actor percibió como reintegro d'apurras y compensación una suma, nun da aición al sociu pa reclamar nengún resarcimiento si nun hai constancies qu'esistiera un compromisu de pagu d'una cantidá mayor, una y bones la sociedá irregular ye un suxetu de derechu con personalidá precaria y llindada (arts. 22 y 26, Llei 19550) que'l so patrimoniu integrar coles prestaciones de los socios, que nun les intercambien.
Pa poner fin a un estáu d'incertidume xurídica, motivada pola situación anómala de la sociedá ello ye que la Llei 19550 preve namái l'aición de disolución nos términos del art. 22 y nenguna otra antes d'esa oportunidá. Por ello, la demanda por rindición de cuentes nun sería procedente. La llimitación surde del testu del art. 23 de la Llei de Sociedaes que veda a los socios invocar derechos o defenses nacíes del contratu social, consagrando asina'l principiu de inoponibilidad d'ésti ente los socios, de cuenta que éstos, hasta la disolución de la sociedá, nun pueden solicitar judicialmente la proteición de los sos derechos, ente ellos esixise rindición de cuentes o demandar la remoción del alministrador.
Les sociedaes irregulares atópense permanentemente amenaciaes pola aición de disolución que los socios pueden exercitar cuando-yos paeza oportunu y ensin qu'a tal fin sían aplicables les normes sobre arrenunciu intempestivu o de mala fe que regulen los arts. 1739 y 1740 del Códigu Civil.
Conforme al art. 23 de la Llei 19.550, los socios de los entes irregulares queden solidariamente obligaos poles operaciones sociales, ensin poder invocar el beneficiu d'esclusión. Por ello, la circunstancia de que l'actor arrenunciara de prosiguir l'aición contra unu de los socios, nun quitar ello validez a la norma espuesta de la llei de sociedaes, por cuanto la sentencia dictada contra la sociedá tien fuercia de cosa xulgada contra los socios en rellación a la so responsabilidá social.
L'acreedor puede remanar direutamente contra cualesquier de los socios d'una sociedá ello ye que que nun pueden escusar la so responsabilidá -nun pueden riquir la excusión previa del patrimoniu común- invocando la esistencia de la sociedá (Arts. 23, párr. 2 y 56, LS).
En casu de lliquidación y disolución d'una sociedá ello ye que los convenios celebraos polos socios nun pueden afectar a los terceros acreedores del ente; yá que, d'almitise lo contrario per vía d'un pactu ente los socios, dexaríase modificar la responsabilidá asumida, al momentu de la vinculación, con un ente que tenía una responsabilidá que los comprometía en forma solidaria coles operaciones sociales (art. 23, LS).
El réxime de disolución y tamién la lliquidación de les sociedaes de fechu tiende a la regulación d'esa sociedá pal futuru; pero los convenios que los socios haber celebráu ente sigo y qu'impliquen llindar la responsabilidá asumida enantes nun pueden se-y opuestos a terceros; otra manera afectaríase'l réxime de papu sanu que l'otru contratante tuvo en cuenta al contratar (artículu 1193 del Cód. Civil).
Colombia
Códigu de Comerciu de Colombia: artículos 98 al 514: Del contratu de sociedá
Llei 222 de 1995
Llei 1458 de 2008
Personalidá Xurídica: “Les entidaes a que se refier esti artículu, van formar una persona distinta de los sos miembros o fundadores individualmente consideraos, a partir del so rexistru ante la Cámara de Comerciu con xurisdicción na casa principal de la persona xurídica que se constitúi”.
Principales sociedaes mercantiles en Colombia:
Sociedá coleutiva: Cía:
Sociedá llindada: Ltda:
Sociedá en comandita simple: S. en Co ó S.C.S:
Sociedá en comandita por aiciones: S.C.A:
Sociedá anónima: S.A Sociedá por
aiciones simplificada: S.A.S
A partir de la promulgación de la Llei 479-08 del 11 d'avientu de 2008 sobre Sociedaes Comerciales y Empreses Individuales de Responsabilidá Llindada, darréu modificada pola Llei 31-11 del 10 de febreru de 2011, la República Dominicana contempla los siguientes tipos de socieades comerciales:
a. Sociedá en Nome Coleutivu, b.
Sociedá en Comandita Simple c.
Sociedá en Comandita por Aiciones
d. Sociedaes Accidentales o en Participación
y. Sociedá de Responsabilidá Llindada o S.R.L.
f. Sociedá Anónima o S.A.
g. Sociedá Anónima Simplificada o S.A.S.
D'estos tipos sociales namái les postreres 3 (SRL, SA y SAS) cuenta cola reconocencia de responsabilidá llindada pa tolos sos socios y per ende constitúin les sociedaes más comunes a partir del cambéu operáu por esta llei de sociedaes.
Adicionalmente introduzse la figura de la Empresa Individual de Responsabilidá Llindada o Y.I.R.L. que rique un únicu miembru que tien de ser una persona física pa la so conformanza y operación al empar de da-y al creador de la mesma'l beneficiu de la responsabilidá partir# con al respective de les actuaciones de la EIRL.
Les regles pa constitución de sociedaes comerciales nun establecen diferencies ente si los socios son nacionales o estranxeros.
Per otra parte se liberaliza el númberu de socios al amenorgase a tan solo 2 pa tolos tipos de sociedaes. Tan solo les SRL contienen un tope a la cantidá de socios establecida nel númberu de 50 previstu que si se desea aumentar de dichu numbero tendrá de tresformase n'otru tipu societario.
Les diferencies ente los distintos tipos sociales referir en primer llugar al monto mínimu de capital social que se riquir pa la so constitución, que puede ser espresáu en moneda nacional o estranxera conforme la equivalencia aplicable.
Per otra parte establécense regles estremaes tocantes a negociabilidad o non de los preseos que componen la sociedá y los requerimientos obligatorios o opcionales de gobiernu corporativu dependiendo'l tipu social, tales como designación de Comisarios de Cuentes, alministración por un órganu colexáu (Conseyu d'Alministración) o por un funcionariu únicu (Xerente pa la SRL o Presidente pa les SAS, ensin llimitación de poder establecer órganos colexaos en tolos casos)
Otra diferencia importante ente los distintos tipos sociales ye rellacionada cola capacidá d'emitir títulos valores negociables nel mercáu de valores qu'en principiu namái ta abierta a les SA, entá cuando nueves regulaciones del mercáu de valores busquen abrir la posibilidá d'emisión de títulos de delda a los demás tipos societarios con responsabilidá llindada.
No Relativo al Procedimientu d'Incorporación:
Cuando l'abogáu representante empecipia'l procesu d'organización de los documentos corporativos constitutivos, tien de tener a mano la siguiente información del so veceru:
La casa de la sociedá.
Nome de la sociedá.
3- Tien de suministrase les xenerales de tolos accionistes, estes tienen de ser:
El nome completu de cada accionista.
Direición o casa d'estos.
Nacionalidá, oficiu o oficiu.
Copia del pasaporte (si ye estranxeru) o Cédula d'Identidá y eleutoral.
Especificar l'oxetu social de la compañía.
Cuál va ser el capital autorizáu de la mesma.
Distribución de les aiciones ente los accionistes.
Cómo va ser Conformada la xunta alministrativa, Presidente, vice-Presidente, Secretariu, etc.
Ente otros.
Cola siguiente información son ellaboraos y redactaos los documentos constitutivos y operacionales necesarios comunes a tolos tipos societarios pa la constitución de la sociedá, estos son:
Rexistru del nome comercial de la compañía ante l'órganu de propiedá intelectual competente en República Dominicana Oficina Nacional de Propiedá Industrial (ONAPI).
Redaición de los Estatutos Sociales.
Pagu d'impuestos constitutivos de la compañía o sociedá por ante la Direición Xeneral de Impuetos Internos (DGII).
Inscripción nel Rexistru Mercantil por ante la Cámara de Comerciu y Producción de la casa de la sociedá.
Insrripción nel Rexistru Nacional del Contribuyentes (R.N.C:) por ante la Direición Xeneral d'Impuestos Internos (DGII).
Según el Artículu 43 de la Constitución Política de la República de Guatemala (Llibertá d'industria, comerciu y trabayu):
Reconozse la llibertá d'industria, de comerciu y de trabayu, salvo les llimitaciones que por motivos sociales o d'interés nacional impongan les lleis.
En Guatemala les sociedaes mercantiles, son comerciantes, ensin importar l'oxetu al que se dediquen, tienen de tar obligatoriamente conformaos en rellación a les formes mercantiles, estes formes mercantiles son les axustaes nel Códigu de Comerciu de Guatemala, Decreto númberu 2-70.
La forma mercantil, ye la manera d'organización que tien una sociedá, acordies cola so constitución, pue ser sociedá civil, en Guatemala regulada dientro del códigu civil y sociedá mercantil, que ye l'oxetu del presente.
Según el Artículu 10:
Sociedaes Mercantiles. Son sociedaes entamaes so forma mercantil, puramente les siguientes:
En Méxicu, tou lo rellacionao con sociedaes mercantiles, tán previstes na Llei Xeneral de Sociedaes Mercantiles y d'alcuerdu a ésta, el procesu constitutivu ye'l siguiente:
Procesu constitutivu
Toa sociedá mercantil debe de cumplir con un procesu constitutivu que ye'l siguiente:
Proyeutu del contratu constitutivu.
Solicitud ante la Secretaría d'Economía pa constituyir la sociedá mercantil.
Autorización pa la constitución de la sociedá dau pola Secretaría de Rellaciones Esteriores al traviés de la Secretaría d'Economía.
Rexistru del contrariu social nel Rexistru Públicu del Comerciu.
Clasificaciones
D'alcuerdu a la Llei Xeneral de Sociedaes Mercantiles:
Sociedá en nome coleutivu: La sociedá en nome coleutivu ye la que foi celebrada ente dos o delles persones, que respuenden personal y solidariamente de tol pasivu social
Toa sociedá tien cuatro elementos que son "elementu personal, elementu patrimonial, oxetu social y forma esterna". D'alcuerdu a lo anterior, les sociedaes clasificar en sociedaes personalistes, capitalistes y mistes.
Les personalistes: son aquelles onde l'elementu personal ye'l que más importa a les terceres persones que contraten con elles. (Sociedá en nome coleutivu, comandita simple y sociedá cooperativa).
Les capitalistes: son aquelles onde l'elementu patrimonial ye'l que más importa a les terceres persones. (Sociedá anónima y d'aiciones simplificaes).
Les sociedaes mistes: ye onde l'elementu tantu personal, como patrimonial interesa a les terceres persones. (Sociedá de responsabilidá llindada y en comandita por aiciones).
N'Uruguái lo relativo a les sociedaes comerciales ta reguláu pola Llei 16 060 de Sociedaes Comerciales,[3] que derogó'l réxime de sociedaes previstu nel Códigu de Comerciu uruguayu y delles lleis específiques.[4] Nesta llei estrémense y regulen les sociedá de capital-industria, sociedaes de responsabilidá llindada, sociedaes anónimes, sociedaes en comandita simple y por aiciones, ente otres. Les sociedaes en si constitúin la unión d'alcuerdos pa formalizar una actividá comercial.
Asina, la citada Llei de Sociedaes Comerciales uruguaya nel so artículu primero establez:
Artículu 1º. (Conceutu).- Va Haber sociedá comercial cuando dos o más persones, físiques o xurídiques, obligar a realizar apurras p'aplicalos al exerciciu d'una actividá comercial entamada, col fin de participar nes ganancies y soportar les perdes qu'ella produza.
