propinsibaliyeniŋciṅakan·sakiŋsatelit·
waweŋkon·nusabaliriŋ-ndonesiya
bali hiŋgiḥpunikawastanusahutawipropinsiriŋ-ndonesiya.balikawentenanneriŋnegara ndonesiya . kahapit·hantuk·nusajawa lan·nusalombok· , nusabaliliŋgaḥñanewantaḥ=5=.=561=km·=2 . propinsibalikabagihantuk·makudaŋnusa,sanesampun·subagasakadi:nusabali,nusapenida,nusaceniṅan·,nusalemboṅan·,tuŕnusanusasanehalitan·.-bukotapropinsibalikawentenanneriŋdenpasaŕ..
riŋ=2014=,propinsibalimaduwepañjrak·kiraŋlaŋkuŋ꧌+/꧍=4=.=25=yutatiklöd·r̥̄cūŋ lan· r̥pot· mĕnĕk·.[1] propinsibalipunikadados·genaḥhantuk·piniḥhakeḥwaŋsanemadeŕbeᵒugamahinduriŋ-ndonesiya. [2]
nusabalisampun·teŕkenal·riŋmañcanegaraseyantukan·kehindahan·halam·lan·budayañane.mākeḥtoris·sanerawuḥmerikimakaŕdiyaŋwaweŋkon·hekonomiriŋprow*insibalipunikasaṅet·megantuŋriŋpariwisata.toris·toris·sanemawisatariŋbalipiniḥhakeḥsakiŋcina,malaisiya,jepaŋ lan·ᵒostrali . mawit·sakiŋkataḥnewenten·pura sanekāntukan·mepujariŋdewadewi,balinekabahos·pulauseribupura lan·pulaudewata .
babad·
masakuna
sakiŋkiraŋlaŋkuŋwaŕsa=2000=sm·꧌saduruŋmasehi꧍,balipunikasampun·katoṅosin·holiḥwaŋᵒahustronesiyasanemegiŋsiŕsakiŋᵒasiyakelod·kaṅin·lan·ᵒoseyaniyaṅelintaṅin·segaranusantarapunika.wantaḥciṅakin·basalan·budayariŋbali,punikamaduwekantisakiŋbasalan·budayariŋnusantara,malaisiya,pilipina,lan·ᵒoseyaniya.perantiwatukapiniŋwaŕsapunikasampun·kapaŋgihan·riŋdesacekik·,nusabalikaṅinan·.riŋmasakuna,ᵒugamahinduriŋbalipunikakabagihantuk·saṅasoroḥluwiŕhipun·:pasupata,bhairawa,siwaśidanta,waisnawa,boḍa,braḥma,resi,soralan·ganapata.sabilaŋsoroḥpunikamaduwedewalan·dewisaneṅliŋsiŕ.
mapaŋgiḥkapiniŋpoŕtugis·
paruman·waŋbalikapiŋwaŋᵒeropasanekapiŋsikipawiyaktiriŋ=1512=,ritatkalakapal·kapal·poŕtugis·pamucukin·holiḥᵒantoniyoᵒabrehulan·p*rañciscoseŕr·ãookaciṅakin·riŋnusabalisegarasanekaleran·.waŋsapoŕtugis·punikapoliḥṅambaraŋnusabaliriŋ=1512
hindiyabelanda
riŋwaŕsa=1597=,belanda,kamaŋgalanin·hantuk·coŕnelis·dehohutman·mewalikanusabali.pamerentahan·belandaṅagegaŋkuwasahipun·ñaneriŋbaliritatkalawaŕsa=1840=han·sakiŋsegarakaleŕnusabalipunika.belandahipun·mepaduwaŋkerajān·kerajān·riŋbalimaŋdapoliḥmakuwasa.ritatkalapamuput·waŕsa=1890=han·,belandamapikoliḥkuwasariŋnusabalikidul·.ritatkalasasiḥjuni=1860=,nabepranilan·tumbuhan·ᵒalp*red·russel·wallacesakiŋwales·,mewalikanusabali.pawaliyan·hidanemebuwakahantuk·pemineḥbiyologisanekabahosan·guwet·wallace.guwet·wallacehiŋgiḥpunikaguwet·haṅen·saneṅelintaṅin·selat·lombok·.guwet·punikamasahaŋsoroḥpranilan·tumbuhan·hantuk·waweŋkon·punika.
belandamaṅutus·makudaŋkudaŋwaduwalan·kapal·riŋsanuŕritatkalawaŕsa=1906=hantuk·megegebugin·bali.kāntukin·mapurinin·waduwapunika,waŋsarajariŋpuridenpasaŕṅemaŕgiyaŋperaŋ puputan·.mawit·puputan·punika,=200=waŋbalisedapikoliḥmañedayaŋragane.purikluŋkuŋtaleŕṅaturaŋpuputan·kāntukin·mapurinin·waduwabelanda.pamuput·yudapunika,belandamapikoliḥmakuwasariŋbali,sakewanten·pikoliḥbelandanenenten·mrebawahantuk·hagamalan·budaya.pikoliḥbelandaneriŋbalinenten·taleŕkuwat·sakadiriŋjawituŕmaluku.
luput·sakiŋkuwasabelanda
waŕtamana
polaḥgeyograpis·
topograpinusabali
klim·lan·masa
pranilan·tumbuhan·
ᵒalam·liŋkuṅan·
pemerentahan·riŋbali
propinsibali,kebagihantuk·=8=kabupaten·lan·=1=kotamada.luwiŕhipun·kabupaten·baduŋ , baṅli , buleleŋ , giyañaŕ , karaṅasem· , kluŋkuŋ , jembrana , tabanan· , miwaḥkotamadadenpasaŕ .
kabupaten·baduŋ
waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=420=,=09=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·buleleŋ riŋkaleŕ, kabupaten·tabanan· riŋkauḥ, kabupaten·baṅli , giyañaŕ , miwaḥkotadenpasaŕ riŋkaṅin·,sahasegarahindiyariŋkelod·.baduŋmaduwe=6=kecamatan·,hiŋgiḥpunika:kecamatan·petaŋ,meṅwi,ᵒabiyansemal·,kuta,kutaᵒutara,lan·kutaselatan·.
kabupaten·baṅli
waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=520=,=81=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·buleleŋ riŋkaleŕ, kabupaten·baduŋ miwaḥkabupaten·giyañaŕ riŋkauḥ, kabupaten·kluŋkuŋ miwaḥkabupaten·karaṅasem· riŋkaṅin·,sahakabupaten·kluŋkuŋmiwaḥkabupaten·giyañaŕriŋkelod·.baṅlimaduwe=4=kecamatan·,hiŋgiḥpunika:kecamatan·kintamani,susut·,tembuku,lan·baṅli.
kabupaten·buleleŋ
kabupaten·buleleŋhiŋgiḥpunikakabupaten·sanepiniḥliŋgaḥriŋprow*insibali.waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=1=.=365=,=88=km·=2 sanekawatesin·hantuk·segarajawariŋkaleŕ, kabupaten·jembrana hiŋkauḥ, kabupaten·karaṅasem· riŋkaṅin·miwaḥkabupaten·baṅli , kabupaten·tabanan· , sahakabupaten·baduŋ riŋkelod·.kabupaten·buleleŋmaduwe=9=kecamatan·hiŋgiḥpunika:kecamatan·bañjraŕ,buleleŋ,busuŋbiyu,gerokgak·,kubutambahan·,sawan·,seririt·,sukasada,lan·tejakula.
kabupaten·giyañaŕ
waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=368=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·baṅli riŋkaleŕ, kabupaten·baduŋ riŋkauḥ, Kkabupaten·baṅli sahakabupaten·kluŋkuŋ riŋkaṅin·miwaḥkotadenpasaŕ sahaselat·baduŋ꧌selat·nusapenida꧍riŋkelod·.giyañaŕmaduwe=7=kecamatan·hiŋgiḥpunika:kecamatan·blaḥbatuḥ,giyañaŕ,payaṅan·,sukawati,tampaksiriŋ,tegallalaŋ,lan·ᵒubud·.
kabupaten·karaṅasem·
waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=839=,=54=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·buleleŋ , kabupaten·baṅli miwaḥkabupaten·kluŋkuŋ riŋkauḥ,sahasegarahindiyariŋkaleŕ,kaṅin·,miwaḥkelod·.kabupaten·karaṅasem·maduwe=8=kecamatan·,hiŋgiḥpunika:kecamatan·ᵒabaŋ,bebandem·,karaṅasem·,kubu,maŋgis·,selat·,sidemen·,lan·rendaŋ.
kabupaten·kluŋkuŋ
kabupaten·kluŋkuŋmaduwewaweŋkon·sanepaliŋhalit·riŋpropinsibali.waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=315=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·baṅli riŋkaleŕ, kabupaten·giyañaŕ riŋkauḥ, kabupaten·karaṅasem· riŋkaṅin·miwaḥsegarahindiyariŋkelod·.kabupaten·kluŋkuŋmaduwe=4=kecamatan·,hiŋgiḥpunika:kecamatan·bañjraraŋkan·,dawan·,kluŋkuŋ,lan·nusapenida.
kabupaten·jembrana
waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=841=,=80=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·buleleŋ riŋkaleŕ, kabupaten·tabanan· riŋkaṅin·,selat·baliriŋkauḥ,lan·segarahindiyariŋkelod·.kabupaten·jembranamaduwe=5=kecamatan·,hiŋgiḥpunika:kecamatan·jembrana,melaya,mendoyo,negara,lan·pekutatan·.
kabupaten·tabanan·
kabupaten·tabanan·kabahosanelumbuŋberas·pulaubali mawitan·kabupaten·tabanan·maduwemakudaŋkudaŋcarik·.waweŋkon·kabupaten·punikiliŋgaḥñane=839=.=33=km·=2 sanekawatesin·hantuk·kabupaten·buleleŋ riŋkaleŕ, kabupaten·jembrana riŋkauḥ, kabupaten·baduŋ riŋkaṅin·,sahasegarahindiyariŋkelod·.kabupaten·tabanan·maduwe=8=kecamatan·,hiŋgiḥpunika:kecamatan·baturiti,kediri,kerambitan·,maŕga,penebel·,pupuwan·,slemadeg·,slemadeg·barat·,slemadeg·timuŕ,lan·tabanan·.
kotamadadenpasaŕ
denpasaŕhiŋgiḥpunika-bukotapropinsibali.waweŋkon·kotamadapunikiliŋgaḥñane=123=.=98=km·=2
ᵒekonomi
riŋwaŕsa=1970=han·,hekonomiriŋpropinsibalipunikepiliḥhakeḥmandasaŕkapiniŋmetanimiwaḥmeyabiyan·.naṅiŋsakiŋmaŋkin·,mākeḥtoris·sanerawuḥmerikikabalimakaŕdiyaŋwaweŋkon·hekonomiriŋprow*insibalipunikasaṅet·megantuŋriŋpariwisata,mawitan·propinsibalipunikidados·siliḥtuŋgil·propinsisanepiniḥsugiḥriŋ-ndonesiya.ritatkala=2003=,kiraŋlaŋkuŋ=80=%hekonomiriŋpropinsibalipunikamekantikapiniŋhindustripariwisata.sakewanten·,petakabom·baliriŋ=2003=lan·=2005=maṅaŕdiyaŋhindustripariwisataruntuḥ.sakiŋmaŋkin·hindustripariwisatariŋbaliṅindayaŋhajeg·mawali.
matanituŕmābiyan·
sakewanten·nusabalipunikasubagakapiniŋwaweŋkon·hindustripariwisata.matanituŕmābiyan·hiŋgiḥpunikeṅaturaŋtenagakeŕjasanepiniḥhakeḥ.
pariwisata
transpoŕtasi
demograpi
senibudayalan·basa
senibudayariŋbali,sampun·kasoŕriŋmañcanegara.sawireḥpunika,hakeḥtoris·herawuḥmeriki.senibudayariŋbalimepaduhantuk·hagamahinduḍaŕma . pepaduwan·punikaṅawentenan·budayasaneluwiḥlan·haguŋ.
senitari,riŋbalikasoŕhantuk·higel·higelan·sanemapeseṅan·kecak· , baris· , pañembraḥma , pendet· , miwaḥsaneliyanan·.
senirupa,
seniᵒukiŕ,hukiŕhukiran·balimaduweciḥnasaneliyan·.
seniwewaṅunan·,wewaṅunan·riŋbali,nenten·jewenten·saneṅematuhaŋ.ᵒanak·saneduweg·ṅewaṅun·,kapeseṅan·hantuk·ᵒundagi.
riŋbali, basa sanekeyaŋgewenten·teluŋsoroḥ,hiŋgiḥpunika:
paṅiriŋsuratan·