Марыя Віцебская

Марыя Віцебская
Марыя Віцебская
	; Віцебская княжна Марыя (сучасная карціна, мастак Ігар Дураў).
вялікая княгіня літоўская
	1345 — 1346
Пераемнік	Ульяна Аляксандраўна
Нараджэнне	не пазней за 1305
Смерць	1346
Род	Ізяславічы Полацкія
Муж	Альгерд
Дзеці	Агрыпіна Альгердаўна, Фёдар Альгердавіч[d], Андрэй Альгердавіч, Дзмітрый Альгердавіч, Уладзімір Альгердавіч і Н Альгердаўна[d]
Веравызнанне	праваслаўе
Дзейнасць	заснаванне Пятніцкай царквы ў Вільні
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марыя або Ганна, у гістарыяграфічнай традыцыі Марыя Яраслаўна (да 1306 — 1346) — першая жонка вялікага князя літоўскага Альгерда, вялікая княгіня літоўская (1345—1346).

Паходжанне

Імаверна, паходзіла з роду віцебскіх князёў Васількавічаў, галіны Ізяславічаў Полацкіх. Пэўны яе радавод і нават імя бацькі невядомы. Князь Яраслаў Васілевіч, як бацька альгердавай жонкі, названы толькі ў дадатку да «Хронікі Быхаўца» — «Радаводзе віцебскіх князёў», які неверагодны і выводзіць іх ад вялікага князя ўладзімірскага Андрэя Яраславіча^[ru].

Імя

Паводле Яна Длугаша, маці ўсіх сыноў Альгерда была цвярская княжна, яе імя ён не называе. Пазней Марцін Кромер паўтараў за Длугашам, але дадаў, што цвярскую княжну звалі Марыяй, разам з тым Кромер пісаў пра атрыманне Альгердам Віцебска праз шлюб. Потым Мацей Стрыйкоўскі даваў звесткі, што Альгерд меў дзвюх жонак — першую з Віцебска і другую з Цвяры. Крыніца звестак Кромера (часткова) і Стрыйкоўскага стала вядома толькі ў XIX ст. — «рускі» летапіс узору «Хронікі Быхаўца», якую апублікаваў Тэадор Нарбут.

У «Хроніцы Быхаўца» віцебская княжна названа Ганнай, а збоку невядомай рукою папраўлена на Марыю. Няма пэўнасці — ці не зроблена праўка пад уплывам «Радаводу віцебскіх князёў», неверагоднага дадатку да хронікі. У «Хроніцы Быхаўца» храналогія шлюбаў Альгерда паблытаная — віцебская княжна ў ёй другая жонка, а не першая, што вядома з верагодных крыніц. Імя другой жонкі — цвярской княжны Ульяны — вядома з яе дарчай граматы царкве ў Азярышчы. Таксама блытаніны дадае і імя Ульяны ў інацтве — Марына.

Даследчыкі адзначаюць, што познія крыніцы змешваюць імёны альгердавых жонак^[3]. За імі, або побач, ідуць мясцовыя віцебскія паданні, паводле іх Ульяна вясной 1392 года прыняла схіму з імем Марыя, у некаторых варыянтах Марфа, у Свята-Духавым манастыры^[4]. Аднак на праўдзе Ульяна свае апошнія месяцы жыла ў Кіеве, дзе перад смерцю прыняла схіму і пахавана ў Кіева-Пячорскай лаўры.

Такім чынам, зваць Марыяй віцебскую княжну, першую жонку Альгерда, прынята даволі ўмоўна.

Дзеці

Андрэй (каля 1328 — 12 жніўня 1399) — князь полацкі і пскоўскі.
Дзмітрый (каля 1329 — 12 жніўня 1399) — князь бранскі.
Уладзімір (каля 1330 — пасля 1386) — князь кіеўскі.
Канстанцін^[uk] (каля 1331—1398) — князь чарнігаўскі.
Фёдар^[uk] (каля 1332/1333 — каля 1394) — князь ратненскі і кобрынскі.
Агрыпіна (каля 1334—1393) — жонка князя гарадзецка-суздальскага Барыса Канстанцінавіча^[ru] з 1354 года.

Інфармацыя пра дзяцей пададзена паводле Л. Вайтовіча^[5].

Зноскі

↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
↑ Андрей Ольгердович // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. Iа. — С. 764.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892888"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24332969"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a>
↑ Улащик 1985, с. 224.
↑ Кулагін 2001, с. 228—229.
↑ Войтович, Л. В. Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.): склад, суспільна і політична роль. Історико-генеалогічне дослідження. — Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2000. — 649 с. ISBN 966-02-1683-1. (укр.)

Літаратура

Воронин, В. Княжение Ольгерда в Витебске // Ukraina Lithuanica. — Киев, 2013. — Т. ІІ. — C. 21—38. (руск.)
Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; маст. І. І. Бокі. — 2-е выд. — Мінск: БелЭн, 2001. — 328 с. — ISBN 985-11-0190-7.
Марціновіч, М. В. Вялікія княгіні Вялікага Княства Літоўскага. — Мінск : Цымбераў, 2021. — 352 с. — С. 21—24. ISBN 978-985-7236-29-9.
Улащик Н. Н. Введение в изучение белорусско-литовского летописания (руск.) / Отв. ред. В. И. Буганов; Академия наук СССР, Ин-т истории СССР. — М.: Наука, 1985. — 259 с.
Dąbrowski, D. Radosłowle kniazey Wytebskich — analiza porównawcza treści // Genealogia. Studia i materiały historyczne. — T. 14, 2002 [druk 2003]. — S. 31—69. (польск.)
Stadnicki, K. Bracia Władysława-Jagiełły Olgierdowicza króla Polski, Wielkiego Xięcia Litwy. — Lwów, 1867. — S. 9—11. (польск.)
Tęgowski, J. Kilka słów o małżeństwach Wielkiego Księcia Litewskiego Olgierda Giedyminowica (польск.) // Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність: Зб. наук. пр. — Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2011. — Вип. 20. — С. 646—654. — Бібліогр.: 46 назв.