Бітва на Гробніцкім полі

Бітва на Гробніцкім полі (харв.: Bitka na Grobničkom polju) — легендарная (магчыма, выдуманая) бітва, якая, згодна з харвацкімі летапісамі, адбылася ў 1242 годзе паміж харвацкім і мангола-татарскім войскамі падчас паходу хана Батыя на Усходнюю і Заходнюю Еўропу (руск.) (бел. і завяршылася перамогай харвацкіх войскаў над мангола-татарамі. Першае згадванне аб гэтай падзеі адносіцца да XVI стагоддзя і стала асновай для адной з ранніх рамантычных паэм «Гробніцкае поле» (харв.: Grobničko polje) Дзімітрыя Дземетара (англ.) (бел., напісанай у 1842 годзе праз 600 гадоў пасля магчымай бітвы. Аднак гісторыкамі сам факт бітвы ставіцца пад вялікі сумнеў: у дакументах XIII стагоддзя няма ніякіх згадак аб падобных бітвах, а на месцы бітвы няма ніякіх знаходак тых часоў.

Перадгісторыя

Пасля двух разгромных паходаў Бату-хана на Русь мангола-татары рушылі на Захад: імі былі спустошаныя Польшча, Венгрыя, Чэхія, Славакія, значная частка Балканаў, пасля чаго мангольскія войскі падступілі да Аўстрыі, германскім княствам, Венецыі і Рыму. Лічыцца, што манголы разрабавалі ўсю Ліку і Далмацыю і спалілі Заграб, не здолеўшы ўзяць, аднак, Вінадол. Вынікі мангольскіх спусташэнняў прывялі да таго, што неўзабаве на поўдні Еўропы пачалася эпідэмія чумы .

Змест легенды

Паводле легенды, добраахвотнікі з усёй Харватыі (якая на той момант знаходзілася ў уніі з Венгрыяй (руск.) (бел.) сышліся там, каб даць адпор мангола-татарскім войскам, і нанеслі такое жорсткае паражэнне захопнікам, што тыя сышлі і больш не вярталіся. Аднак доказаў самога факта бітвы да гэтага часу не знойдзена: невядомая ні колькасць харвацкага войска, ні імёны яго камандзіраў, пры гэтым у летапісах згадваюцца толькі 30 тысяч мангола-татарскіх салдат з ханам Батыем, якіх удалося разбіць ушчэнт і нанесці ім вялікія страты. Ёсць ускосныя згадкі таго, што харвацкія рыцары скарысталіся дапамогай мясцовых сялян, накінуўшы на сябе звярыныя шкуры (руск.) (бел. і надзеўшы замест шлемаў галовы дзікіх і свойскіх жывёл, а таксама павесіўшы на сябе званы. Знешні выгляд харвацкага войскі і гучны звон званоў нібыта напалохаўшы мангола-татараў, і тыя збеглі з поля. Таксама вядома, што поле пасля бітвы атрымала назву Гробніцкага ў гонар харвацкага слова «grobnik» (з (харв.) магіла), паколькі пераважная частка загінулых салдат там і была пахаваная, а поле стала фактычна брацкай магілай для іх.

Пытанне аб сапраўднасці падзеі

Летапісы

Гісторыкамі не знойдзены ніякія згадкі ў дакументах XIII стагоддзя аб якіх-небудзь маштабных бітвах харвацкіх войскаў супраць манголаў^[1], а на Гробніцкім полі археолагі так і не знайшлі якіх-небудзь слядоў бітвы або артэфактаў, якія адносяцца да XIII стагоддзя. Большая частка гісторыкаў лічыць, што гэта падзея выдуманая^[2]. Першыя згадкі аб бітве ўзыходзяць да XIV стагоддзя, аднак іх дакладнасць таксама з'яўляецца прадметам шматлікіх спрэчак. Тая частка легенды, у якой гаворыцца пра пераапранутых у звярыныя шкуры салдатаў, пазней згадваецца ў летапісах як частка бітваў харвацкіх войскаў супраць Асманскай імперыі і турэцкіх войскаў, што толькі пацвярджае версію пра выдуманую бітву.

Археалагічныя знаходкі

У раёне Гробніка археолагамі былі знойдзены сляды Гальштатцкай культуры, Лібурны, Старажытнага Рыма і Ранняга Сярэднявечча (пачынаючы з VIII стагоддзя). Аснову сярэднявечных знаходак складаюць керамічныя пасудзіны, у якіх захоўваліся розныя тавары, аднак ніякіх знаходак XIII стагоддзя археолагі не знайшлі. Тым не менш, у 2013 годзе ў Рыеке на выставе ў Марскім музеі ўзбярэжжа Харватыі з'явіўся меч, які быў знойдзены ў 1934 годзе і вельмі быў падобны да паўночнаеўапейскіх мячоў XIII стагоддзя. Некаторыя гісторыкі настойваюць на тым, што гэтым мячом мог змагацца воін на Гробніцкім полі.

У культуры

Акрамя Дзімітрыя Дземетара, бітву на Гробніцкім поле ўвекавечылі мастак Цэлесцін Медавіч (руск.) (бел., Антун Врамец (англ.) (бел., Паваа Рытар-Вітэзавіч (харв.) (бел. і Андрыя Качыч-Міёшыч (руск.) (бел.. У некаторых гарадах Харватыі праводзяцца памятныя мерапрыемствы з нагоды бітвы: так, у Рыеке і Хрэліне былі памятныя мерапрыемствы з нагоды 750-годдзя бітвы.

Гл. таксама

Бітва пры Оламаўцы (руск.) (бел.

Зноскі

↑ Ёсіп Жупанаў Dan zahvalnosti: esu li nacionalni mitovi proklestvo ili blagoslov(недаступная спасылка), accesed May 2008. Županov says "Tay se mit, doduše, sve manje spominje, jer je povjesničarima poznato de se ta navodna bitka naGrobničkom polju ne spominje u jednom povijesnom dokumentu iz toga vremena
↑ en:Ivo Goldstein (1994). The Use of history: Croatian Historiography an Politics // HeinOnline, accesed May 2008.