Nikola I (ruski: Николай I Павлович; 6. juli 1796. - 2. mart 1855.) bio je car Rusije od 1825. do 1855. godine. Poznat je kao politički konzervativac čija je vladavina bila obilježena geografskom ekspanzijom, represijom neslaganja, ekonomskom stagnacijom, lošim administrativnim politikama, korumpiranom birokratijom i čestim ratovima koji su kulminirali proširenjem Rusije tokom Krimskog rata (1853. - 1856.). Njegov biograf Nikolaj V. Riasanovski govori da je Nikolaj pokazao odlučnost, jednostavnost i željeznu volju, uz snažan osjećaj dužnosti i posvećenosti veoma napornom radu. Vidio je sebe kao vojnika - mlađeg oficira koji je stalno bio nervozan i agresivan. U svojoj knjizi Riasanovski piše: "Nikolaj je došao da zastupa autokratsku osobu; bio je beskrajno veličanstven, odlučan i moćan, tvrd kao kamen i neumoran kao sudbina." Njegova vladavina imala je ideologiju reakcionarske politike zasnovane na pravoslavlju, autokratiji i ruskom nacionalizmu. Kao mlađi brat Aleksandra I, Nikolaj I je naslijedio prijestolje nakon neuspjelog Dekabrističkog ustanka postavši najreakcionarniji od svih ruskih lidera. Njegova agresivna vanjska politika uključivala je mnoge skupe ratove koji su imali katastrofalan uticaj na finansije carstva.
Bio je uspješan u ratovima protiv svojih južnih susjeda. Nakon zauzimanja svih teritorija na Kavkazu koje su bile pod kontrolom Perzije (teritorija današnje Armenije i Azerbejdžana), uspješno je okončao Rusko-perzijski rat (1826. - 1828.). Nakon završetka Rusko-turskog rata (1828. - 1829.) Rusija je stekla geopolitičku i teritorijalnu oblast Kavkaza kojoj pripadaju teritorije današnjeg Dagestana, Gruzije, Azerbejdžana i Armenije. Kasnije je, međutim, odveo Rusiju u Krimski rat (1853. - 1856.) sa katastrofalnim rezultatima. Historičari naglašavaju da je njegova pogrešna strategija dovela do katastrofalnog neuspjeha u domaćoj i vanjskoj politici. Uoči njegove smrti, Ruska imperija je dostigla svoj geografski zenit prostirući se na preko 20 miliona km2.
