Rhyfel Cartref Syria

Rhyfel Cartref Syria
Enghraifft o'r canlynol	rhyfel cartref, proxy war, communal violence
Lladdwyd	570,000
Rhan o	Y Gwanwyn Arabaidd, Y Gaeaf Arabaidd
Dechreuwyd	15 Mawrth 2011
Yn cynnwys	foreign involvement in the Syrian civil war, Q110713767, Q105870657, War against the Islamic State
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Brwydr a gychwynodd yn Chwefror 2011 rhwng Llywodraeth Syria a gwrthryfelwyr a gefnogwyd gan rai gwledydd yn y Gorllewin a UDA oedd Gwrthryfel Syria, sy'n parhau i gael ei ymladd (2018).

Rhwng Chwefror 2011 a Chwefror 2017 bu farw 470,000 o bobl^[1] 7.6 miliwn a chafwyd a ffodd dros 5 miliwn o bobl o'r wlad yn ôl UNHCR),^[2] ac felly anodd iawn yw amcangyfrif union boblogaeth y wlad.

Ar 26 Chwefror 2011 cafwyd sawl protest yn erbyn y llywodraeth; roedd hyn yn dilyn protestiadau drwy'r Dwyrain Canol a adwaenir fel "y Gwanwyn Arabaidd" a gychwynwyd yn Tiwnisia ar 17 Rhagfyr 2010 - yn ninas Sidi Bouzid yng nghanolbarth Tiwnisia pan losgodd dyn ifanc ei hun hyd farwolaeth gan gychwyn cyfres o brotestiadau gan y werin. Roedd y protestwyr yn Syria yn galw am newidiadau gwleidyddol ac am adnewyddu hawliau dynol; galwyd hefyd am ddod â'r Gyfraith Argyfwng i ben. Cafwyd protest mawr ar 18-19 Mawrth 2011 a honnir bod yr awdurdodau wedi lladd ac anafu protestwyr. Wedi hynny bu rhagor o brotestiadau; yn ôl rhai, roedd byddin Syria wedi saethu unigolion ac aelodau'r protestiadau hyn mewn sawl ardal. Credir hefyd fod ambell ran o'r fyddin wedi troi at y chwyldroadwyr.

Yng ngwanwyn 2011, yn fuan ar ôl i'r protestiadau ddechrau, dechreuodd sawl grŵp arfog ymladd yn erbyn y llywodraeth; bu llywodraeth Syria'n llawdrwm, gan ddefnyddio'r fyddin i geisio trechu'r gwrthryfelwyr arfog.^[3]^[4]. Yn 2011 unodd rhai o'r gwrthryfelwyr dan faner "Byddin Rhyddid Syria" ac fe'u cefnogwyd gan lywodraethau Ewrop a UDA.

Yn ôl sawl ffynhonnell, gan gynnwys y Cenhedloedd Unedig, roedd rhwng 14,005 a 19,770 o bobl wedi marw erbyn haf 2012, gyda thua hanner y nifer hwn yn sifiliaid.^[5] Yn ôl y CU, erbyn Mehefin 2012 roedd hi bellach yn gyflwr o ryfel cartref yn y wlad, gyda byddin y llywodraeth wedi colli llawer o ardaloedd i Fyddin Rhyddid Syria a grwpiau arfog eraill.^[6] Ymunodd sawl grŵp arfog jihadaidd yn y rhyfel gan gynnwys Jabhat al-Nusra ('Ffrynt al-Nusra') sy'n deyrngar i al-Qaeda ac a ystyrir yn fudiad terfysgol gan yr Unol Daleithiau. Daw llawer o ryfelwyr Jabhat al-Nusra o wledydd eraill ar draws y byd Islamaidd a thu hwnt. Eu bwriad yw sefydlu cyfraith sharia yn y wlad fel rhan o'r 'califfaeth' Islamaidd.

Yn Awst 2013 dywedodd John Kerry (UDA) fod Bashar al-Assad wedi defnyddio arfau cemegol yn erbyn sifiliaid^[7] a chafwyd sawl cyhuddiad yn y 2000-2010au fod hawliau dynol sylfaenol wedi'u torri gan y Llywodraeth; yn ôl y Cenhedloedd Unedig (ar 9 Tachwedd 2011) lladdwyd dros 3500 gyda 250 ohonynt yn blant nifer o'r rheiny, yn enwedig bechgyn, wedi'u treisio gan filwyr Bashar al-Assad.^[8]^[9]

Erbyn Awst 2014 credir bod 191,369 wedi marw yn y gwrthryfel ac erbyn Chwefror 2017 bu farw 470,000.

Cefnogaeth Rwsia ac ymyrraeth UDA

Bu gan Rwsia gysylltiad agos gyda Syria ers y 1960au ac yn Haf 2015 symudwyd o leiaf 2,000 o bersonnel i'r wlad a llawer o arfau, llongau ac awyrennau. Ar ddiwrnod olaf Medi 2015 gollyngodd awyrennau Rwsia fomiau ar ISIS. Honodd UDA i'r bomiau gael eu gollwng ar sifiliaid a gwrthrefelwyr eraill, rhai ohonynt yn grwpiau a gefnogwyd gan Brydain.^[10]

Ffyrnigwyd UDA a'u cynghreiriaid gan y ffaith i Rwsia dderbyn gwahoddiad gan Lywodraeth Syria i'w cynorthwyo i amddiffyn y wlad. Aryddodd Rwsia hefyd 1,571 o 'gytundebau' gydag arweinwyr lleol - a oedd yn cytuno i gefnogi Llywodraeth y wlad.^[11]

Ar 7 Ebrill 2017 ymosoddodd yr UDA ar fyddin Syria (h.y. y 'tro cyntaf' yn agored-weladwy i'r cyhoedd) pan lansiwyd naw o daflegrau 'Cruise' o longau rhyfel. Bomiwyd maes awyr Shayrat Llywodraeth Syria, a honnodd y UDA mai'r maes awyr yma oedd man cychwyn yr ymosodiadau cemegol ar Khan Shaykhun a ddigwyddodd tri diwrnod cyn hynny. Ni ddangoswyd unrhyw dystiolaeth o hynny, fodd bynnag, a gwadai Syria fod unrhyw wirionedd yn yr honiadau.

Ar 7 Ebrill 2018, cafwyd adroddiadau o ymosodiad cemegol yn ninas Douma, gyda 70 o bobl wedi lladd a 500 wedi eu hanafu.^[12]^[13] Dywedodd meddygon ar y safle mai achos y marwolaethau hynny oedd y nwy clorin a sarin.^[14] Ni ddangoswyd unrhyw dystiolaeth mai Llywodraeth Syria oedd yn gyfrifol; ni ddangoswyd ychwaith unrhyw dystiolaeth mai asiantau ysgogol (ageant provocateurs) oedd yn gyfrifol. Er hynny, ar 13 Ebrill 2018, ymosododd Llywodraeth y Deyrnas Unedig, Ffrainc a UDA ar dri tharged yn Syria.