Dianto

Dianto
Dianthus plumarius
Biologia klasado
Regno: Plantoj Plantae Divizio: Embriofitoj Embryophyta Klaso: Dukotiledonaj plantoj Magnoliopsida Ordo: Kariofilaloj Caryophyllales Familio: Kariofilacoj Caryophyllaceae Genro: Dianto Dianthus L., 1753
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Dianto
v • d • r

La Diantoj (latine singulare Dianthus) estas genro de proksimume 300 specioj de florantaj plantoj en la familio de Kariofilacoj. Diantoj^[1] hejmas precipe en Eŭropo kaj Azio, sed iuj specioj etendiĝas suden al norda Afriko, kaj unu specio (Dianthus repens) en arktika Norda Ameriko. La nomo devenas de la grekaj vortoj dios ("Zeŭso") kaj anthos ("floro"), kaj unuafoje skribe uziĝis fare de la greka botanikisto Theophrastus. Pri tianoma rolulo en greka mitologio vidu artikolon Dianto.

La floroj havas kvin petalojn, tipe kun iom denta rando, kaj en preskaŭ ĉiuj specioj estas (pale ĝis malhele) rozkoloraj. Unu specio (Dianthus knappii) havas flavajn florojn kun purpura centro.

Multaj poetoj konsideris la floron en siaj poemoj, ekzemple la germanlingvaj aŭtoroj Johann Wolfgang von Goethe, Heinrich Heine kaj Annette von Droste-Hülshoff.

La revolucio de 1974 en Portugalio estis nomita dianto-revolucio, ĉar la protestantoj simbole portis diantoflorojn sur roversoj de siaj jakoj.

La genro Dianthus estis starigita en 1753 fare de Carl von Linné e Species Plantarum, 1, p. 409. Pro la beleco de la floro kaj ties odoro Linné donis la genran nomon Dianthus, floro de Zeŭso (Διός Diós por „dio“, „Zeŭso“ kaj ἄνθος anthos por floro). Sinonimoj por Dianthus L. estas: Caryophyllus MILL., Tunica LUDW.La genro Dianthus apartenas al la tribo Caryophylleae en la subfamilo Caryophylloideae ene de la familio Kariofilacoj (Caryophyllaceae).

Ekzistas ĉ. 320 ĝis 600 dianto-specioj (Dianthus) (elekto):

• Dianthus abchasicus GVINIAN.
• Dianthus acicularis LEDEB.
• Dianthus acrochlorus STAPF: Hejmregiono: Turkujo.
• Dianthus algetanus F.N.WILLIAMS: Hejmregiono: Hispanujo.
• alpa dianto (Dianthus alpinus L.)
• Dianthus anatolicus BOISS.
• Dianthus ancyrensis HAUSSKN. & BORNM.: Hejmregiono: Turkujo.
• Dianthus andronakii SCHISCHK.: Hejmregiono: Turkujo.
• Dianthus androsaceus (BOISS. & HELDR.) HAYEK
• Dianthus anticarius Boiss. & Reut.: Hejmregiono: Hispanujo.
• Dianthus arenarius L.
• Dianthus armeria L.
• Dianthus arpadianus ADE & BORNM.
• Dianthus arrostii C.PRESL: Hejmregiono: Sardio, Sicilio, Algerio kaj Maroko
• Dianthus atschurensis SOSN.
• Dianthus balansae BOISS.: Hejmregiono: Turkujo
• barba dianto (Dianthus barbatus L.)
• Dianthus behriorum BORNM.: Hejmregiono: iama Jugoslavio
• Dianthus benearnensis LORET: Hejmregiono: Hispanujo kaj Francujo
• Dianthus bessarabicus (KLEOPOW) KLOKOV
• Dianthus biflorus SM.: Hejmregiono: Grekujo
• Dianthus borbasii VANDAS
• Dianthus brevicaulis FENZL: Hejmregiono: Turkujo
• Dianthus broteri BOISS. & REUT.: Hejmregiono: Portugalujo kaj Hispanujo
• Dianthus callizonus SCHOTT & KOTSCHY
• Dianthus calocephalusBOISS.
• Dianthus campestris M.BIEB.
• Dianthus capitatus DC.
• Dianthus carbonatus KLOKOV
• Dianthus carmelitarum BOISS.: Hejmregiono: Turkujo
• kartuza dianto (Dianthus carthusianorum L.)
• ĝardendianto, (Dianthus caryophyllus L.)
• Dianthus caucaseus SIMS: Hejmregiono: Azerbejĝano, Armenujo kaj Kartvelujo.
• Dianthus charidemi PAU: Hejmregiono: Hispanujo vor
• Ĉina dianto (Dianthus chinensis L.): Hejmregiono: Ĉinujo, Kazaĥujo, Siberio, Koreujo, orienta Rusujo, Mongolujo. Ĝi estas kultivata kiel ornamplanto, en multaj partoj de la mondo ĝi estas neofito. (vidu la apudan foton)
• Dianthus ciliatus GUSS.: Hejmregiono: Kroatujo, Italujo kaj Albanujo
• Dianthus cinnamomeus SM.
• Dianthus cintranus BoISS. & REUT.: Hejmregiono: Portugalujo, Hispanujo, Algerio Maroko kaj Tunizio
• monteta dianto (Dianthus collinus WALDST. & KIT.)
• Dianthus corymbosus SM.
• Dianthus costae WILLK.
• Dianthus crassipes R.ROEM.
• Dianthus cretaceus ADAMS
• Dianthus cribrarius CLEMENTI
• Dianthus crinitus SM.
• Dianthus crossopetalus FENZL
• Dianthus cruentus GRISEB.
• Dianthus cyprius A.K.JACKS. & TURRILL
• Dianthus cyri FISCH. & C.A.MEY.
• Dianthus daghestanicus KHARADZE
• delta dianto (Dianthus deltoides L.)
• Dianthus desideratus STRID
• Dianthus diffusus SIBTH. & SM.
• Dianthus diffusus SM.
• Dianthus diutinus KIT.
• Dianthus dobrogensis PRODAN
• Dianthus elatus Ledeb. Hejmregiono: norda Ŝinĝango, Kazaĥujo kaj okcidenta Siberio
• Dianthus eldivenus CZECZOTT
• Dianthus elegans D'URV.
• Dianthus elongatus C.A.MEY.
• Dianthus engleri HAUSSKN. & BORNM.
• Dianthus eretmopetalus STAPF
• Dianthus erinaceus BOISS.
• Dianthus erythrocoleus BOISS.
• Dianthus eugeniae KLEOPOW
• Dianthus ferrugineus MILL.
• Dianthus fimbriatus M.BIEB.
• Dianthus fischeri SPRENG.
• Dianthus floribundus BOISS.
• Dianthus formanekii FORMÁNEK
• Dianthus freynii VANDAS
• Dianthus fruticosus L.
• Dianthus furcatus BALB.
• Dianthus galicicae MICEVSKI
• Dianthus giganteiformis BORBÁS
• Dianthus giganteus D'URV. (sin.: Dianthus haynaldianus |BORBÁS, Dianthus intermedius BOISS., Dianthus subgiganteus FORMÁNEK, Dianthus giganteus subsp. haynaldianus (BORBÁS) TUTIN, Dianthus giganteus subsp. subgiganteus (BORBÁS) HAYEK, Dianthus giganteus subsp. subgiganteus (FORMÁNEK) STOJ. & ACHT.): invaziva disvastigo en Mezeŭropo. Ĝi havas subspeciojn:
  • Dianthus giganteus subsp. banaticus (HEUFF.) TUTIN: Hejmregiono: iama Jugoslavio kaj Rumanujo.
  • Dianthus giganteus subsp. croaticus (BORBÁS) TUTIN: Hejmregiono: Kroatujo, Slovenujo kaj Bulgarujo.
  • Dianthus giganteus d'Urv. subsp. giganteus
  • Dianthus giganteus subsp. vandasii (VELEN.) STOJ. & ACHT.: Hejmregiono: Bulgarujo, Rumanujo kaj okcidenta parto de Turkujo.
• glaĉera dianto (Dianthus glacialis HAENKE)
• Dianthus goerkii HARTVIG & STRID
• Dianthus gracilis SM.
• Dianthus graniticus JORD.
• grenobla dianto (Dianthus gratianopolitanus VILL.) (vidu la apudan foton)
• Dianthus grossheimii SCHISCHK.
• Dianthus guessfeldtianus MUSCHL.
• Dianthus guttatus M.BIEB.
• Dianthus haematocalyx BOISS. & HELDR.
• Dianthus henteri GRISEB. & SCHENK
• Dianthus hoeltzeri C.WINKLER: Hejmregiono: norda Ŝinĝango, Kazaĥujo kaj okcidenta Mongolujo.
• Dianthus humilis LEDEB.
• Dianthus hymenolepis BOISS.
• Dianthus hypanicus |ANDRZ.
• Dianthus hyssopifolius L.: Ekzistas subspecioj.
  • Dianthus hyssopifolius L. subsp. hyssopifolius: Hejmregiono: Ibera Duoninsulo. (vidu la apudan foton)
  • Dianthus hyssopifolius subsp. gallicus (PERS.) M.LAÍNZ & MUÑOZ GARM., sin.: Dianthus gallicus PERS.: Hejmregiono: Hispanujo kaj Francujo. (vidu la apudan foton)
• Dianthus imereticus (RUPR.) SCHISCHK.
• Dianthus inamoenus SCHISCHK.
• Dianthus ingoldbyi TURRILL
• Dianthus integer VIS.
• Dianthus jablanicensis MICEVSKI
• Dianthus jacupicensis (KOŠANIN) MICEVSKI
• Dianthus jugoslavicus MICEVSKI
• Dianthus juniperinus SM.: Ĝi estas endemito en Kreto.
• Dianthus kapinaensis MARKGR. & LINDTNER
• Dianthus karami (BOISS.) MOUTERDE
• Dianthus kastembeluensis FREYN & SINT.
• Dianthus ketzkhovelii MAKASCHV.
• Dianthus khirghizicus SCHISCHK.: Hejmregiono: okcidenta Tjanŝano kaj nordokcidenta Pakistano.
• Dianthus knappii (PANT.) BORBÁS
• Dianthus krylovianus JUZ.
• Dianthus kuschakewiczii REGEL & SCHMALH.: Hejmregiono: norda Ŝinĝango kaj Kazaĥujo.
• Dianthus kusnezowii MARCOW.
• Dianthus lactiflorus FENZL
• Dianthus lanceolatus RCHB.
• Dianthus langeanus WILLK.
• Dianthus laricifolius BOISS. & REUT.
• Dianthus legionensis (WILLK.) F.N.WILLIAMS
• Dianthus leptopetalus WILLD.
• Dianthus leucophaeus SM.
• Dianthus leucophoeniceus DÖRFL. & HAYEK
• Dianthus libanotis LABILL.
• Dianthus liboschitzianus SER.
• Dianthus longicalyx MIQ.: Hejmregiono: Ĉinujo, Tajvano, Japanujo kaj Koreujo.
• Dianthus lusitanus BROT.
• Dianthus lydus Boiss.
• Dianthus macedonicus MICEVSKI
• Dianthus marschallii SCHISCHK.
• Dianthus masmenaeus BOISS.
• Dianthus membranaceus BORBÁS
• Dianthus micranthus BOISS. & HELDR.
• Dianthus microlepis BOISS.
• Dianthus moesiacus VIS. & PANČIĆ
• Dianthus monadelphus VENT.
• Dianthus monspessulanus L. (Syn.: Dianthus hyssopifolius subsp. monspessulanus |(L.) GRAEBN. & P.GRAEBN.) (vidu la apudan foton): Ekzistas subspecioj:
  • montpeljera dianto (Dianthus monspessulanus L. subsp. monspessulanus): Hejmregiono: okcidenta, suda kaj sudorienta Eŭropo. (vidu la apudan foton)
  • Dianthus monspessulanus subsp. marsicus (TEN.) NOVÁK (Dianthus marsicus TEN., Dianthus sternbergii subsp. marsicus (TEN.) PIGNATTI, Dianthus waldsteinii subsp. marsicus (TEN.) GREUTER & BURDET): Hejmregiono: Italujo. (vidu la apudan foton)
• morava dianto (Dianthus moravicus KOVANDA)
• Dianthus multiaffinis PAU
• Dianthus multicaulis BOISS. & A.HUET
• Dianthus multiceps WILLK.
• Dianthus multinervis VIS.
• Dianthus muschianus KOTSCHY & BOISS.
• Dianthus myrtinervius GRISEB.
• Dianthus nanshanicus C.Y.YANG & L.X.DONG: en Ŝinĝango, en alteco de pli ol 1900 m.
• Dianthus nardiformis JANKA
• Dianthus nitidus |WALDST. & KIT.
• Dianthus noeanus BOISS.
• Dianthus ohridanus MICEVSKI
• Dianthus orientalis ADAMS: Hejmregiono: sudokcidenta Azio, Ŝinĝango, kaj Tibeto.
• Dianthus palinensis S.S.YING: endemito en Taoyuan Xian , norda Tajvano.
• Dianthus pallidiflorus SER.
• Dianthus pavonius TAUSCH
• Dianthus pelviformis HEUFF.
• Dianthus pendulus BOISS. & C.I.BLANCHE
• Dianthus petraeus WALDST. & KIT. (vidu la apudan foton)
• Dianthus pineticola KLEOPOW
• pinpingla dianto (Dianthus pinifolius SM.)
• Dianthus platyodon Klokov
• plumdianto (Dianthus plumarius L.) (vidu la apudan foton)
• Dianthus plumbeus SCHISCHK.
• Dianthus pogonopetalus BOISS. & KOTSCHY
• Dianthus pontederae A.KERN.
• Dianthus praecox KIT.: Ĝi havas subspeciojn:
  • Dianthus praecox KIT. subsp. praecox (sin.: Dianthus plumarius subsp. praecox (KIT.) PAWÊ.): Hejmregiono: Polujo, Hungarujo kaj Slovakujo.
  • Dianthus praecox'' subsp. ''lumnitzeri'' (WIESB.) KMET'OVÁ, sin.: Dianthus lumnitzeri WIESB., Dianthus plumarius subsp. lumnitzeri (WIESB.) DOMIN: Hejmregiono: Aŭstrio, Liĥtenŝtejno, Hungarujo kaj Slovakujo.
  • Dianthus praecox subsp. pseudopraecox |(NOVÁK) KMET'OVÁ: Hejmregiono: Slovakujo.
• Dianthus pratensis M.BIEB.
• Dianthus preobrashenskii KLOKOV
• Dianthus prilepensis MICEVSKI
• Dianthus pseudarmeria M.BIEB.
• Dianthus pseudoversicolor KLOKOV
• Dianthus pungens L.
• Dianthus pygmaeus HAYATA: en Tajvano an altoj de 1400 ĝis 3900 metroj.
• Dianthus pyrenaicus POURR.
• Dianthus quadrangulus VELEN.
• Dianthus raddeanus VIERH.
• Dianthus ramosissimus PALLAS EX POIRET: Hejmregiono: norda Ŝinĝango, Kazaĥujo, okcidenta Siberio kaj okcidenta Mongolujo.
• Dianthus recognitus SCHISCHK.
• Dianthus repens WILLD.: Hejmregiono: Jukono, Alasko, Mongolujo, Siberio kaj orienta Rusujo.
• Dianthus rigidus M.BIEB.
• Dianthus robustus BOISS. & KOTSCHY
• Dianthus roseoluteus VELEN.
• Dianthus rupicola BIV.
• Dianthus ruprechtii SCHISCHK.
• Dianthus scaber CHAIX
• Dianthus scardicus WETTST.
• Dianthus schemaschensis SCHISCHK.
• Dianthus seguieri VILL., sin.: Dianthus sylvaticus WILLD.) (vidu la apudan foton): Ekzistas subspecioj
  • Dianthus seguieri'' subsp. ''glaber'' ČELAK., sin.: Dianthus sylvaticus HOPPE, Dianthus seguieri subsp. sylvaticus (HOPPE) HEGI: Hejmregiono: Germanujo, Aŭstrio kaj Francujo.
  • Dianthus seguieri subsp. requienii (GODR.) M.BERNAL, M.LAÍNZ & MUÑOZ GARM. (Sin.: Dianthus requienii GREN. & GODR., Dianthus cadevallii SENNEN & PAU, Dianthus gautieri SENNEN, Dianthus seguieri subsp. cadevallii (SENNEN & PAU) O.BOLÒS & VIGO, Dianthus seguieri subsp. gautieri (SENNEN) TUTIN): Hejmregiono: Francujo, Andoro kaj Hispanujo.
  • Dianthus seguieri VILL. subsp. seguieri, sin.: Dianthus seguieri subsp. italicus TUTIN): Hejmregiono: Francujo kaj Italujo.
• Dianthus semenovii (REGEL & HERDER) VIERHAPPER: Hejmregiono: Ŝinĝango, Kazaĥujo, Kirgizio.
• Dianthus serotinus WALDST. & KIT. (vidu la apudan foton)
• Dianthus serratifolius SM.
• Dianthus serrulatus DESF.
• Dianthus sessiliflorus BOISS.
• Dianthus setisquameus HAUSSKN. & BORNM.
• Dianthus simulans STOJ. & STEF.
• Dianthus sinaicus BOISS.
• Dianthus siphonocalyx BLAKELOCK
• Dianthus skopjensis MICEVSKI
• Dianthus soongoricus SCHISCHKIN: Hejmregiono: norda Ŝinĝango, Kazaĥiokaj okcidenta Mongoluo.
• Dianthus sphacioticus BOISS. & HELDR.: Ĝi estas endemito en Kreto.
• Dianthus spiculifolius SCHUR
• Dianthus squarrosus M.BIEB.
• Dianthus stamatiadae RECH.F.
• Dianthus stenopetalus GRISEB.
• Dianthus sternbergii CAPELLI, sin.: Dianthus monspessulanus subsp. waldsteinii (STERNB.) NYMAN, Dianthus waldsteinii STERNB., Dianthus hyssopifolius subsp. sternbergii (CAPELLI) GRAEBN. & P. GRAEBN., Dianthus monspessulanus subsp. sternbergii HEGI)
• Dianthus stramineus BOISS. & HELDR.
• Dianthus stribrnyi VELEN.
• Dianthus strictus BANKS & SOL. (sin.: Dianthus polycladus BOISS., Dianthus strictus subsp. polycladus (BOISS.) KOLLMANN): Ĝi havas kelkajn subspeciojn.
  • Dianthus strictus BANKS & SOL. subsp. strictus
  • Dianthus strictus subsp. multipunctatus |(SER.) GREUTER & BURDET: Hejmregiono: orienta mediteranea regiono. Ĝi troviĝas sur la greka ĉeflando, sur la orienta egeaj insuloj Kipro Egiptio, Israelo, Jordanio, Libano, Sirio kaj la azia parto de Turkio.
  • Dianthus strictus subsp. troodi (POST) GREUTER & BURDET: Ĝi estas endemio en Kipro.
  • Dianthus strictus subsp. velutinus (BOISS.) GREUTER & BURDET: Hejmregiono: Israelo,Jordanio, Libanono kaj Sirio.
• Dianthus strymonis RECH. F.
• Dianthus subacaulis VILL.
• Dianthus subbaeticus FERN.CASAS
• Dianthus subulosus CONRATH & FREYN
• Dianthus superbus L.): Ĝi troviĝas en pluraj subspecioj en Eŭropo, Ĉinujo, Japanujo, Kazaĥujo, Koreujo, Mongolujo, Siberio kaj la ekstrema oriento de Rusujo. (vidu la apudan foton)
• Dianthus sylvestris Wulfen (vidu la apudan foton)
• Dianthus tabrisianus BOISS.
• Dianthus tenuiflorus (GRISEB.) GRISEB.
• Dianthus tesquicola KLOKOV
• Dianthus toletanus BOISS. & REUT.
• Dianthus transcaucasicus SCHISCHK.
• Dianthus trifasciculatus KIT.
• Dianthus tripunctatus SM.
• Dianthus tristis VELEN.
• Dianthus turkestanicus PREOBRASCHENSKY: Hejmregiono: norda Ŝinĝango kaj Kazaĥujo.
• Dianthus tymphresteus (BOISS. & SPRUNER) BOISS.
• Dianthus uralensis KORSH.
• Dianthus urumoffii STOJ. & ACHT.
• Dianthus versicolor LINK
• Dianthus vigoi M.LAÍNZ
• Dianthus viridescens CLEMENTI
• Dianthus viscidus BORY & CHAUB.
• Dianthus vodnensis MICEVSKI
• Dianthus volgicus JUZ.
• Dianthus xylorrhizus BOISS. & HELDR.: Ĝi estas endemito en Kreto.
• Dianthus zederbaueri VIERH.
• Dianthus zonatus FENZL