Ismael Gomes Braga

Diras la aŭtoro en la antaŭparolo rilate al D-ro Zamenhof, «Ni Anstataŭ paroli pri li, ni aŭskultu lin», kaj tion li faras, ĉiu ĉapitro komenciĝas per penso eltirita de la verkaro de Zamenhof kaj sekve la aŭtoro, per trafa kaj flua plumo komentarias ĝin montrante la nuntempecon de multaj el ili, kaj alifoje, la saĝecon de tiu kiu profete liberis tiujn.pensojn.

Tamen, en la mondo ekzistas lando — ĉarma lando!— Brazilo, kie Esperanto efektive sekure progresas kaj disvastiĝas, ne nur ja pro la granda nombro da geaj lernantoj, ĉeestantaj regule en la kursoj, sed ankaŭ eerte plej efike pro la ĝoje atentinda fakto, ke plimulto da ili fariĝas aŭ jam fariĝis perfektaj posedantoj de la Lingvo Internacia; laŭ tia grado, ke eĉ se ili ĉiuj ne pretendas paradi kiel virtuozoj de Esperanto, ili ankaŭ ne senkreditigas ĝin, kiel aliaj, kiuj restas por eterne en la stulta situacio de ridindaj balbutantoj. Unu él la plej aktivaj elementoj, danik'al kies senlacaj klopodoj ekzistas nun tiel bela florado en la brazila ĝardeno, estas mem S-ro Ismael Gomes Braga, kiu, en ĉi tiu freŝa lernolibro por siaj samlingvanoj, talente kompilis la sciojn akiritajn en la faka instruado de Esperanto, dum multe kaj multe da jaroj. Kaj, jen do, kiel rezulto, sufiĉe dika verko, konsistanta nur el sukoplena substanco, sen ĝena balasto da rutinaĵoj, sed kun zorge kaj lerte ordigita materialo, kie koncizaj kaj hele klaraj gramatikaj difinoj antaŭas oportunajn ekzercojn, kies prilaboro jam en la komenco liveros ĝuon kaj distron al la gelernantoj, instigante ilin studi funde kaj profite, sen nepra neceso ĉeesti kurson. Mi dankas la afablajn vortojn, kiujn S-ro Gomes Braga diras al mi en dediĉa surskribo. Kelkaj el ili estas ĝenerale interesaj: «Kvankam mi estas progresema homo, ĉi tiu libro estas la plej konservativa, kiun vi iam vidos. Nia lingvo estas produkto de talenta laborado de multaj seriozaj homoj tra la mondo, kaj ĝi meritas nian respekton kaj honestan studadon, kiel ni ja faras por niaj naciaj lingvoj». Inda mentoro, do, li estas por la juna kaj sana brazila esperantismo, kiu rekorde gajnas novajn poziciojn en senhalta antaŭenirado, kiel ĵus atestas grava informo pri malfermo de oficialaj kursoj en la Militista Lernejo de Rio de Janeiro, kie la verko de nia kompetenta pioniro praktike montros siajn bonegajn kvalitojn por

Ekde nun, ne sole la lernantoj, sed precipe la studemuloj, la vortaramantoj povas enmanigi al si tre fidindan, tre kompetentan gvidilon. Mi sincere gratulas ĝian aŭtoron. Oni admiras la eksterordinarajn kvalitojn de Ismael Braga, brazila pioniro, kies ĉiama aktiveco kaj mirinda vivfreŝeco ŝajnas neelĉerpeblaj. Per Ĝi tiu verko, ĝia kompilinto, multfaka erudito, firmigis siajn vortaristajn kapablojn kaj forgesigis la gravajn mankojn de sia urĝe preparita Portug-Esper. Vortaro, kies duan eldonon oni atendas, ĝuste kompletigita kaj reviziita. En la plano de la recenzita verko oni legas, ke ĝi ampleksas la tutan aktualan vortaron de Esperanto, inkluzive neologismojn. Plej precize oni devis certigi, ke ĝi registras preskaŭ la tuton. Foliumante ĝin, mi hazarde konstatis ke Dafno malestas. Oni envortarigis la neologismon Descendi, sed mankas la respektiva antonimo Ascendi. Dekojn da radikoj kaj aldonaj signifoj de vortoj, kiujn Suplemento de Plena Vortaro entenas, ankaŭ mi ne trovis. El la multaj preterlasitaj radikoj, la sekvantajn mi vicigas, kun aliaj ne forigendaj pro sia komuna, scienca aŭ teknika uzado: Adiabata, Akrostiko, Analgezio, Aneŭrismo, Armistico, Asembleo, Asimptoto, Baskulo, Cibernetiko, Divizoro, Ekstrapoli, Geno, Hulo, Izentropa, Magazino, Nekromancio, Pinaklo. Por ne dikigi la volumon, oni konsistigis ĝin el du partoj: I - Ĝustasence vortara. II - Laŭlinia sinsekva listo de vortoj, sen la portugalaj ekvivalentoj. La dua ordigo jen estas jen ne estas konsilinda sistemo. La la unua parto nur vidiĝas esper—portugalaj vortoj, kaj aliaj similaj sinonimoj aŭ klarigoj, se okaze ili estas bezonataj, por eviti konfuzon kaj helpi la komprenon. La elekto, laŭ mia opinio, estis pli arbitra ol sistema. Tie kaj tie, la vortara parto entenas vortojn, kies portugala traduko, neakompanata de samsignifaj esprimoj aŭ klarigoj, ŝajnas nenecesa. Ĉar ili estas facile troveblaj, mi ne transskribas ilin, por ne longigi la recenzon. Observante la principon, kiu pravigis la duan parton, oni ilin devis ankaŭ tie lokigi, pro intuicia ekvivalenteco kaj evidenta ortografia simileco. Kontraŭe, en la laŭlinia listo, vortoj viciĝas, kiuj diferencas skribe tiamaniere, ke sendube ili embarasos neklerajn konsultantojn aŭ kaŭzos miskomprenon. En Abato kaj la portugala ekvivalento Abade, ĉe la finaj silaboj, la dentaloplosivoj T-D, kvankam samorgane elparoleblaj, estas du apartaj konsonantoj. Mezinstruita konsultanto sen etimologiaj konoj, ne sciante la devenajn kaj fonetikajn regulojn, eble hezitos pro la sameco de la esperanta radiko al la portugala verbo Abat-er (abat-o, abat-es, abat-e, k. c.) Kiel ekvivalentoj, troviĝas iafoje arkaikaĵoj aŭ brazilaj vortoj kaj esprimoj. Interaliaj, mi substrekis la ĉi-subajn. Mi ilin grupigas, apudmetante tiujn portugalajn vortojn, kiujn mi supozas aldonendaj pro ilia ĝenerala uzo. Jen do ili:

BANKEDO : BANQUETE, ágape estas arkaikaĵo); fakto: facto, (en Portugalujo la laŭetimologia prononco estas faktu, kaj en Brazilo fatu) — aldonaj sinonimoj: acçáo [tiel], feito, acontecimento, sucesso, kompleto - fato, la brazila vorto terno (vest.), en Portugalujo signifas: trio [tiel], dolĉa milda, sentema, mala k.a. ferio : FERIADO, licença, (dia de) DESCANSO, (sueto estas arkaismo); menu : ementa, lista carta (cardápio estas brazila neologismo); NEGLIĜO: ROBE, BATA, PIJAMA (chambre estas neuzita); mitingo: COMICIO (pli bone ol reunido popular); STEVARDO: DISPENSEIRO DE BORDO (taifeiro, aero-moço estas brazilaj esprimoj); ŝpalo : CHULIPA, TRAVESSA DO CAMINHO DE FERRO (dormente estas neuzita kaj estrada de ferro nur brazila kombino);TRAMO : CALMA, CARRIL, RAIL -veturilo: eléctrico; -vojo LINHA , VIA (trilho, cavado, bonde, tranvía oni diras en Brazilo); TRIPAĴO: dobrada, TRIPAS (dobradinha estas brazila dirmaniero). La brazila dialekto riĉigis la portugalan vortaron per abundeco da esprimoj kaj vortoj signifoplenaj, precizaj, taŭgaj, sed la portugala lingvo, unu el la sep plej gravaj, tuj post la hispana, estas malnova kaj kultura idiomo. Ĝin studas, parolas kaj skribas, volonte aŭ devige, multlandaj studemuloj, profesoroj, lingvistoj, beletramantoj. Adopti la portugalajn esprimojn, paralele kun la brazilaj vortoj aŭ parolturnoj estas rekomendinde kaj oportune kaj devas esti zorgo por fidela vortaristo. La atenta reviziado absolute sukcesis purigi la provaĵojn. Post perlupea esplorado, oni malkovras nur portugalajn vortojn, kiuj petas ĝustigotaĵojn. Vero estas, ke al tiu, kiu kutime legas portugalajn tekstojn, la brazila ortografio ŝajnas kelkfoje erara, fremda, stranga. En 1945, la Brazila kaj la Lisbona Beletraj Akademioj subskribis interkonsenton por la oficiala uniformigo de ambaŭ ortografioj. Malgraŭ la tiamaj laŭdindaj decidoj, ili daŭre diferencigas. Pri tio ne kulpas Portugalino, kie, ĝenerale, oni respektas la interkonsentitan skribsistemon. Pro kelkaj dubaj difinoj pri flaŭro kaj faŭno, komunaj al vortaroj de Esperanto, mi venis al la konvinko, ke nepre kaj urge oni devas fiksi la sciencan kaj teknikan fiankon de nialingve. Post tiuj konstatoj kaj pripensoj, kiujn mi faris dum la foliumado, mi plenumas devon: la senrezerva rekomendo de ĉi tiu tie utila verko. La aĉeto de la bonega