Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Rita Luna

Rita Luna

Retrato de Rita Luna atribuido a Goya.
Información personal
Nombre de nacimiento Rita Alfonso García[1]
Nacimiento 28 de abril de 1770
Málaga
Fallecimiento 24 de febrero de 1832 (6 de marzo en otras fuentes)
Madrid (61 años)
Nacionalidad Española
Información profesional
Ocupación Actriz
Años activa 1789-1806

Rita Luna (Málaga, 28 de abril de 1770-Madrid, 6 de marzo de 1832), nombre artístico de Rita Alfonso García,[2]​ fue una actriz española del siglo XVIII. Digna rival de la Tirana, a la que sustituyó en el olimpo de la compañía de los Reales Sitios y los teatros madrileños de la época, fue retratada por Goya a comienzos del siglo XIX (ca. 1814-1818).[3]

Biografía

Bautizada Rita Vidal Alfonso García, fue hija de Magdalena García y Joaquín Alfonso Luna, ambos cómicos y procedentes de Aragón, en concreto del pueblo turolense de Oliete. Como consecuencia de la vida ambulante de la familia, Rita nació en la capital malagueña en la primavera de 1770.[4][5]

Rita Luna retratada por José Ribelles (c. 1800)

En 1789, con diecinueve años, hizo su debut en el teatro que el actor Sebastián Briñoli había instalado en la calle del Barco de Madrid. Comenzó a sobresalir en comedias clásicas como Casa con dos puertas mala es de guardar, de Calderón de la Barca, y un año después fue contratada por la compañía de los Reales Sitios, ya integrada en la cofradía de comediantes de la Virgen de la Novena, como la mayoría de los actores y literatos de Madrid. En 1790, y al parecer por influencia del Conde de Floridablanca, Rita ingresó como segunda dama en el Corral del Príncipe, sustituyendo en la compañía de Manuel Martínez a su hija a Francisca Martínez, recién jubilada.[6]​ Allí rivalizó con María del Rosario Fernández, "la Tirana", primera dama de los teatros de la Corte, y asimismo retratada por Goya.[7]

Actriz de raza, intuitiva más que teórica y estudiosa, "expresaba sus pasiones con arrebatado acento, y si en lo trágico no admitía competencia, en 'las niñas bobas' no toleraba ni siquiera la imitación".[8][2]​ De su éxito interpretando la sultana de La esclava del negro ponto de Luciano Comella, se conserva una calcografía en el Museo Municipal de Madrid que la representa con el atavío que lució en esa ocasión. Estos triunfos, unidos a su juventud, incrementaron los celos de "la Tirana", veterana diva de la escena española.[nota 1]​ Dada la tensión entre ambas, poco después Rita decidió pasar al Coliseo de la Cruz, donde debutó con la obra de Agustín Moreto El desdén con el desdén; allí se consagró, durante dieciséis años.[nota 2]​ De las intrigas que la rodeaban da idea el hecho de que Goya le regaló un cuadro en el que aparecía ella en el campo con un perro ladrándole a los pies, y con la siguiente inscripción: "Los perros ladran a la Luna porque no la pueden morder".[2]

Últimos años

En la cumbre de su carrera sufrió el revés del autor Leandro Fernández de Moratín, al que no había complacido cómo había representado Rita el personaje de doña Isabel en El viejo y la niña,[2]​ un papel que había estrenado la que había sido su rival, Juana García Ugalde. Fuera por despecho, por intrigas en el gremio de actrices o por desconocidos e incompatibles amoríos, Rita abandonó la escena en 1806, sin dar explicaciones ni admitir súplicas de arrepentimiento, y se retiró a vivir en el Real Sitio de El Pardo, donde según el conde de la Viñaza fue realizado el último retrato que le hizo Goya,[9]​ de medio cuerpo y con una mirada melancólica y triste. Se ha apuntado que la raíz de esta decisión fue el fallecimiento de un médico al que se hallaba muy unida.[10][nota 3][11]​ Queda noticia de que destruyó todo lo que la unía a su vida anterior, incluido un retrato que el pintor aragonés le había hecho cuando se encontraba en su plenitud profesional (en medio del campo, vestida de blanco, plantada, altiva y con un perro ladrando a sus pies, y la leyenda: «Los perros ladran a la Luna porque no la pueden morder»).[2]

Retrato de Rita Luna aparecido póstumamente en la revista Cartas Españolas (5 de abril de 1832)

Durante la Guerra de la Independencia, la actriz se vio obligada a viajar de un lado a otro de España. Primero fue a Málaga y de allí a Carratraca, en Toledo y otros puntos del país, regresando a su casa en el El Pardo. Vivió ajena a su pasado y dedicada a obras de caridad. A raíz de una visita a su hermana Josefa en Madrid enfermó de pulmonía y murió el 24 de febrero de 1832 (según otras fuentes, el 6 de marzo).[12]

Personaje galdosiano

Benito Pérez Galdós recoge en sus Episodios Nacionales la presencia de Rita Luna en las tablas madrileñas, incluyéndola en varios pasajes de la trama literaria de La Corte de Carlos IV, como este en esta descripción del público del Teatro de la Cruz de Madrid:

"Sin embargo, bueno es advertir que este mismo público, a quien afeaban tan groseras exterioridades, solía dar muestras de gran instinto artístico, llorando con Rita Luna en el drama de Kotzebue Misantropía y arrepentimiento, o participando del sublime horror expresado por Isidoro [Máiquez] en la tragedia Orestes. Verdad es también que ningún público del mundo ha excedido a aquél en donaire, para burlarse de los autores malos y de los poetas que no eran de su agrado. Igualmente dispuesto a la risa que al sentimiento, obedecía como un débil niño a las sugestiones de la escena. Si alguien no pudo jamás tenerle propicio, culpa suya fue".
La Corte de Carlos IV, Benito Pérez Galdós[13]

Notas

  1. Cuentan los cronistas de la época que la Tirana se fingió enferma para obligar a Rita Luna a representar, sin previo estudio, Celos no ofenden al sol, si bien, precavida ésta, ya se había estudiado antes el papel "por si las moscas", como en efecto sucedió, y consiguiendo un éxito igual o mayor.
  2. Así lo relató el periodista José Felipe de Olivé en Diversión de las personas de talento (1800), pp. 37-48.
  3. El diario La Libertad de Madrid el 13 de mayo de 1925 recoge un homenaje en la cual se señala: "Fuera lo que fuera, siempre resultará admirable aquella mujer, que fue más grande que su misma gloria, ya que tuvo la entereza de desdeñarla".

Referencias

  1. Naranjo, Ana (2007). «Rita Luna». Consultado el 23 de abril de 2015. 
  2. a b c d e Huerta, 2005, p. 427.
  3. Goya, Francisco de (Ca. 1814 - 1818). «Rita Luna». Fundación Goya en Aragón. Consultado el 22 de abril de 2015. 
  4. Gómez García, 1998, p. 497.
  5. «Rita Luna». Cartas Españolas (Madrid) (cuaderno 46): 14-17. 5 de abril de 1832. ISSN 1886-0249. 
  6. Cotarelo y Mori, Emilio (2007). María del Rosario Fernández, la Tirana. Primera dama de los teatros de la Corte. Madrid, Asociación de Directores de Escena de España. pp. 300 - 305. ISBN 9788495576750. 
  7. (2007). «Rita Luna». Ficha en Sothebys (en inglés). Consultado el 23 de abril de 2015. 
  8. Díaz de Escovar, 1924.
  9. Conde de la Viñaza, Goya, su tiempo, su vida y sus obras, Madrid: Tipografía de M. G. Hernández, 1887
  10. “Lo seguro es que se vio esclava de una atroz melancolía, que nunca ya la abandonó, melancolía nacida a raíz de la muerte de un célebre médico, muy allegado a Floridablanca” N. Díaz de Escovar, Rita Luna. Apuntes biográficos de la eminente actriz Malagueña, Málaga, Imp. Zambrana, 1900.
  11. López Nuñez, Juan (13 de mayo de 1925). «Rita Luna. Figuras de otro tiempo.». La Libertad. p. 4. 
  12. Antonio Tordera Sáez, "Historia e historias del teatro: la actriz Rita Luna", Del oficio al mito: el actor en sus documentos (ed. de Evangelina Rodríguez Cuadros), Valencia, Servei de Publicacions de la Universitat, 1997, pp. 339-359.
  13. Pérez Galdós, Benito. Episodio Nacional n.º 2 serie 1. La Corte de Carlos IV. Cap.II.

Bibliografía

Enlaces externos

Read more information:

Airport in Port-Bouët, Ivory CoastFélix-Houphouët-Boigny International AirportIATA: ABJICAO: DIAPSummaryAirport typeMilitary / PublicServesAbidjanLocationPort-Bouët, Ivory CoastHub forAir Côte d'IvoireElevation AMSL29 m / 95 ftCoordinates5°15′41.1″N 003°55′32.8″W / 5.261417°N 3.925778°W / 5.261417; -3.925778Websiteaeria-ci.comMapABJShow map of AfricaABJShow map of Ivory CoastRunways Direction Length Surface m ft 03/21 3,000 9,842 Macadam St…

WCG

Negara peserta WCG World Cyber Games (WCG) adalah acara e-sports internasional yang dioperasikan oleh perusahaan Korea Selatan, International Cyber Marketing dan didukung oleh Samsung dan sejak 2006, Microsoft.[1] Motto resmi WCG adalah Beyond the Game. Sejarah Acara Tanggal Biaya $AS Tempat Peserta Negara Permainan WCG Challenge 7-15 Oktober, 2000 $200,000 Everland, Yongin, Korea Selatan 174 17 Quake III ArenaFIFA 2000Age of Empires IIStarCraft: Brood WarCounter-Strike WCG 2001 5-9…

1970 single by Stevie WonderHeaven Help Us AllSingle by Stevie Wonderfrom the album Signed, Sealed & Delivered B-sideI Gotta Have a Song Give Your LoveReleased29 September 1970[1]Recorded1970GenreSoul, popLength3:13Songwriter(s)Ron MillerProducer(s)Ron Miller, Tom BairdStevie Wonder singles chronology Signed, Sealed, Delivered I'm Yours (1970) Heaven Help Us All (1970) We Can Work It Out (1971) Heaven Help Us All is a 1970 soul single composed by Ron Miller and first performed by Mot…

This is a list of pistols. The list covers manually operated and semi-automatic/machine pistols: The table is sortable. Name Manufacturer Image Cartridge Country Year 2mm Kolibri Franz Pfannl 2.7 mm  Austrian Empire Kingdom of Hungary 1914 Akdal Ghost TR01 Akdal Arms 9×19mm Parabellum  Turkey 1990 ALFA Combat ALFA-PROJ 9×19mm Parabellum.40 S&W.45 ACP  Czechoslovakia 1980 ALFA Defender ALFA-PROJ 9×19mm Parabellum.40 S&W.45 ACP  Czechoslovakia 1982 AMT AutoMag I…

Das Haus am Marktplatz 3 in Weißenburg (2013) Eingangsportal Das Gebäude Marktplatz 3 ist ein Bürgerhaus in der denkmalgeschützten Altstadt von Weißenburg in Bayern. Es gehört zu den ältesten Bürgerhäusern Weißenburgs.[1] Älter sind nur noch das Haus an der Luitpoldstraße 16 und das Haus an der Judengasse 14. Das Gebäude ist unter der Denkmalnummer D-5-77-177-260 als Baudenkmal in die Bayerische Denkmalliste eingetragen.[2] Das Bauwerk steht umrahmt von weiteren Baud…

Див. також: Новгородські літописи Новгородський перший літопис Мова давньоруська моваОпубліковано 11 століття  Цей твір у Вікісховищі Новгородський перший літопис — найдавніший літопис Новгородської боярської республіки, одне з головних джерел відомостей про куль…

Російська карта світу 1707 року: Антарктида відсутня повністю, Канада — в більшій частині Типовий маршрут сучасних яхтових перегонів (червоним) Навколосвітня подорож — подорож, маршрут якої в системі відліку, пов'язаної з Земною кулею, огинає земну вісь, перетинає всі …

باي يونغ جن (بالكورية: 裵勇俊?)‏    معلومات شخصية الميلاد 29 أغسطس 1972منطقة مابو  [لغات أخرى]‏  مواطنة كوريا الجنوبية  الحياة العملية المدرسة الأم جامعة سونغ كيون كوان  المهنة ممثل،  وممثل أفلام،  وعارض،  وممثل تلفزيوني  اللغات الكورية  المواقع ال…

Sailly-Achâtel Sailly-Achâtel (Frankreich) Staat Frankreich Region Grand Est Département (Nr.) Moselle (57) Arrondissement Metz Kanton Le Saulnois Gemeindeverband Sud Messin Koordinaten 48° 56′ N, 6° 18′ O48.9386111111116.2986111111111Koordinaten: 48° 56′ N, 6° 18′ O Höhe 214–308 m Fläche 8,18 km² Einwohner 303 (1. Januar 2020) Bevölkerungsdichte 37 Einw./km² Postleitzahl 57420 INSEE-Code 57605 Website Sailly-Achâtel V…

Resolusi 1216Dewan Keamanan PBBGuinea-BissauTanggal21 Desember 1998Sidang no.3.958KodeS/RES/1216 (Dokumen)TopikSituasi di Guinea-BissauRingkasan hasil15 mendukungTidak ada menentangTidak ada abstainHasilDiadopsiKomposisi Dewan KeamananAnggota tetap Tiongkok Prancis Rusia Britania Raya Amerika SerikatAnggota tidak tetap Bahrain Brasil Kosta Rika Gabon Gambia Jepang Kenya Portugal Slovenia Swedia Resolusi 1216 Dew…

Canadian ice hockey player Ice hockey player Dustin Penner Penner with the Edmonton Oilers in 2010Born (1982-09-28) September 28, 1982 (age 41)Winkler, Manitoba, CanadaHeight 6 ft 4 in (193 cm)Weight 247 lb (112 kg; 17 st 9 lb)Position Left wingShot LeftPlayed for Anaheim DucksEdmonton OilersLos Angeles KingsWashington CapitalsNHL Draft UndraftedPlaying career 2005–2014 Dustin Penner (born September 28, 1982) is a Canadian former professional ice hoc…

Temporada de huracanes en el Atlántico de 2001 Mapa resumen de la temporada, que trazan las trayectorias y la intensidad de las tormentas, de acuerdo con la escala de huracanes de Saffir-Simpson (EHSS)Límites de temporadaPrimer ciclón formado 5 de junio de 2001Último ciclón disipado 4 de diciembre de 2001Ciclón tropical más fuerteNombre Michelle[nb 1]​Vientos máximos 220 km/h (140 mph)(durante 1 minuto)Presión más baja 933 mbar (hPa)Estadísticas de la temporadaDepresiones 17Torm…

Antarctic expedition This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (October 2020) (Learn how and when to remove this template message) Crew aboard the Antarctic in October 1901: Carl Skottsberg, Otto Nordenskjöld, Karl Andersson, Carl Anton Larsen, Erik Ekelöf, Axel Ohlin, and Gösta Bodman The Swedish Antarctic Expeditio…

British-bred Thoroughbred racehorse St. SimonSireGalopinGrandsireVedetteDamSt. AngelaDamsireKing TomSexStallionFoaled1881CountryGreat BritainColourBrownBreederPrince Gustavus BatthyanyOwnerDuke of PortlandTrainerMathew DawsonRecord9:9-0-0Earnings£4,676Major winsAscot Gold Cup (1884)Goodwood Cup (1884)Epsom Gold Cup (1884)AwardsLeading sire in Britain & Ireland(1890-1896 & 1900–1901)Leading broodmare sire in Britain & Ireland(1903–1907 & 1916)Honours 4 - Top 10 GB. Racehorses…

189-та резервна дивізія (Третій Рейх)189. Reserve-Division Емблема 189-ї дивізії вермахтуНа службі 26 вересня — 6 грудня 194220 травня 1943 — 8 жовтня 1944Країна  Третій РейхНалежність  ВермахтВид  Сухопутні військаТип піхотаЧисельність піхотна дивізіяУ складі Див. Командуван…

Jacques Chirac, condamné à 2 ans de prison avec sursis dans l'affaire des emplois fictifs de la mairie de Paris L'affaire des emplois fictifs de la mairie de Paris, ou « affaire des emplois fictifs du RPR », ou encore « affaire des chargés de mission de la ville de Paris », instruite par les juges Patrick Desmure puis Alain Philibeaux, concerne sept employés permanents du RPR, dont le salaire a été payé par le conseil municipal de Paris. Le RPR était un parti …

Indian actress and model This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Nafisa Ali – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2011) (Learn how and when to remove this template message)…

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Class A novel – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2009) (Learn how and when to remove this template message) Class A First edition coverAuthorRobert MuchamoreCountryUnited KingdomLanguageEnglishSeriesCHERUBGenreChildren's, Thriller, Spy no…

Это список призёров во всех дисциплинах чемпионатов мира по горнолыжному спорту, которые проводятся с 1931 года. Победители и призёры чемпионата мира 1941 года в Кортине-д’Ампеццо, на котором все 18 медалей завоевали итальянские и немецкие спортсмены, в таблицах не указаны, та…

Halaman ini berisi artikel tentang buku karya Thomas Stamford Raffles. Untuk artikel Wikipedia tentang sejarah Pulau Jawa, lihat Jawa § Sejarah.Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Sejarah Pulau Jawa – berita · surat kabar · buku · cendekiawan…

Kembali kehalaman sebelumnya