Aloys Bigirumwami (Zaza, 1904ko abenduaren 22a – Ruhengeri, 1986ko ekainaren 3a) ruandar elizgizon katolikoa izan zen, 1959tik 1973ra Nyundoko apezpikua izan zena.
Bizitza
Aloys Bigirumwami 1904ko abenduaren 22an jaio zen Zazan, tutsi jatorriko familian, eta abenduaren 25ean bataiatu zuten[1]. Haren aita, Joseph Rukamba, 1900ean sortutako Zazako misio katolikoko lehen kristauetako bat izan zen. Aloys familiako hamabi seme-alabetatik zaharrena zen[2].
Hamar urte zutiela, Kabgayiko San Leon apaizgaitegi txikian ikasten hasi zen[1]. 1921ean Kabgayiko apaizgaitegi nagusian sartu zen, eta bertan John Joseph Hirth apezpikuaren zuzendaritzapean ikasi zuen[2]. 1929ko maiatzaren 26an apaiztu zen[1]. Urte berean Kabgayiko apaizgaitegian irakasten hasi zen. Geroago Kabgayin (1930), Murundan (1930), Kigalin (1931) eta Rulindon (1932) aritu zen bikario. 1933ko urtarrilaren 30ean Murambako parroko izendatu zuten[2].
1952ko otsailaren 14an Pio XII.a aita santuak Nyundoko lehen bikario apostoliko eta Garrianako apezpiku titular izendatu zuen[3][2]. Urte bereko ekainaren 1ean apezpiku ordenatu zuten Kabgayin[2]. 1959an elizbarrutiko apezpiku ordinario bihurtu zen[3].
Vatikanoko II. kontzilioko hiru saiotan parte hartu zuen[3].
Bigirumwamik bi herrien arteko gatazkaren existentzia baztertzen zuen[4]. Hainbat eskola eta ospitale eraikitzea enkargatu zuen, eta neskei hezkuntza lortzen lagundu zien[1].
Bigirumwami Belgikako kolonia batean izendatutako lehen apezpiku afrikarra izan zen[1]. Kardinal bihurtu zitekeela ere uste zen[5].
1973ko abenduaren 17an erretiroa hartu zuen[4]. 1986ko ekainaren 3an hil zen Ruhengeriko ospitalean, bihotzekoak jota, 81 urte zituela. Nyundoko katedralean hobiratu zuten[1].
Lanak
Umetan Ruandako kulturarekin harreman gutxi izan zuen, eta arbasoen ohiturak interesatzen zitzaizkion, praktika paganoak suntsitzeko erabakia hartu baitzuen. Hala ere, pixkanaka sinesmen tradizionaletako balioak aintzat hartzen hasi zen. Azkenean, elizak tokiko kulturak suntsitu behar ez zituela pentsatzera iritsi zen[2]. 1954ko abenduan Hobe gazteentzako aldizkaria sortu zuen, kinyaruandaz osorik idatzita[6]. Gainera, Ruandako kulturari buruzko liburu ugari idatzi zituen[1].
- Imigani migufi, inshamarenga, ibisakuzo: Proverbes, dictons, devinettes (1967)
- Présentation et commentaire des cinq volumes écrits par Mgr. Bigirumwami (1971)
- Imigani miremire (1971)
- Ibitekerezo, ... amahamba n'amzina y'inkae ibiganiro (1972)
- Imana y'abantu, abantu b'Imana, Imana mu bantu abantu mu mana (1979)
- Imihigo, imiziro n'imiziririzo mu Rwanda: Proverbs, essays and poems about Rwanda (1984)
- Contes moraux du Rwanda (Bernardin Muzungurekin batera, 1987, hil ostekoa)
- Paroles du soir: contes du Rwanda (Pierre Crépeaurekin batera, 2000, hil ostekoa)
- Cent Contes Du Rwanda (Pierre Crépeaurekin batera, 2005, hil ostekoa)
Ondorengotza apostolikoa
Erreferentziak
- ↑ a b c d e f g (Frantsesez) Shimamungu, Eugène. «Biographie de Mgr Aloys Bigirumwami» Editions Sources du Nil 2009-05-27 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-05-11) (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ a b c d e f (Frantsesez) Ntamabyaliro, Apollinaire. (2011). Rwanda pour une réconciliation, la miséricorde chrétienne: Une analyse historico-théologique du magistère épiscopal rwandais (1952-1962). Harmattan, 99-102 or. ISBN 978-2-296-44873-5..
- ↑ a b c d (Ingelesez) «Bishop Aloys Bigirumwami †» Catholic Hierarchy (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ a b (Ingelesez) Mvuyekure, Pierre-Damien. (2000). «From idealism to genocide» Seminar (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ (Ingelesez) «The Next Consistory» Time 1957-12-09 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2007-09-30) (Noiz kontsultatua: 2024-07-31).
- ↑ (Frantsesez) Rwamfizi, Faustin Nyangezi. (2008). «Hobe: Revue Catholique pour Enfants et Jeunes Rwandais (1954-2004)» in Kalengayi, Bibiane Tshibola Aspects de la culture à l'époque coloniale en Afrique centrale: Formation - Réinvention. Editions L'Harmattan, 120 or. ISBN 229619091X..
Kanpo estekak
