Aminoazido

Aminoazidoa amino taldeaz (NH₂) eta karboxilo taldeaz (-COOH) osaturiko gai elkartua da eta proteinak osatzen dituzten monomeroei deritze.

Inguru zelularrean, pH=7 egoeran, aminoazidoek ionizazio dipolarra dute Egoera ioniko hori aldatu egiten da pH-aren arabera. Gluzidoak bezalaxe L (cis) eta D (trans) motakoak daude NH2 taldearen kokapenaren araberakoa, eskuinean egonez gero D eta ezkerrean L. Naturan aurki daitezkeen 20 aminoazidoak L motakoak dira.

Gai elkartu hauek solido, kristalino eta hidrosolugarriak dira. Aktibitate optikoa ere badute, hau da, argi polarizatua desbideratzeko gai dira (estereoisomeria) . Propietate kimiko bereziak dituzte, adibidez, disoluzio basikoetan azidoak bailira jokatzen dute, eta azidoetan alderantziz.

(+) Alanina (Ala, A)	(+) Arginina (Arg, R)
(—) Asparagina (Asn, N)	(+) Azido aspartikoa (Asp, D)
(—) Zisteina (Cys, C)	Glizina (Gly, G)
(+) Azido glutamikoa (Glu, E)	(+) Glutamina (Gln, Q)
(—) Histidina (His, H)	(+) Isoleuzina (Ile, I)
(—) Leuzina (Leu, L)	(+) Lisina (Lys, K)
(—) Metionina (Met, M)	(—) Fenilalanina (Phe, F)
(—) Prolina (Pro, P)	(—) Serina (Ser, S)
(—) Treonina (Thr, T)	(—) Triptofanoa (Trp, W)
(—) Tirosina (Tyr, Y)	(+) Balina (Val, V)

Aminoazidoak anfoteroak dira, hots, inguruneko pH-aren arabera azido edo base bezala jardun dezakete.

Inguruneko pH-a azido denean, aminoazidoak base bezala jarduten du, protoi-hartzaile baita. Karga positiboa du, eta katioia da.

Inguruneko pH-a basikoa bada, aminoazidoak azido moduan jarduten du, protoi-emailea baita. Karga negatiboa du, eta anioia da.

Aminoazido bakoitzak pH espezifikoa du (puntu isoelektriko) non karga positiboak eta negatiboak neutralizatzen diren, aminoazidoa neutroa izanik (zwitterion).

R erradikalaren arabera bi taldetan sailka ditzakete:

• alifatikoak: erradikala kate lineala da (glizina, alanina, serina, treonina, metionina, balina, leuzina, isoleuzina, azido aspartikoa, azido glutamikoa, asparagina, glutamina, lisina eta arginina)
• aromatikoak: erradikala kate ziklikoa da (Fenilalanina, tirosina, triptofano, prolina eta histidina)

Aminoazidoek R erradikal polarra ala ez-polarra eduki dezakete:

• R polarra: serina, treonina, zisteina, asparagina, glutamina eta tirosina
• R ez-polarra: alanina, balina, leuzina, isoleuzina, prolina, fenilalanina, triptofano eta glizina.

Gizakiak aminoazido batzuk dietaren bitartez hartu behar ditu, ez baita gai horiek sintetizatzeko. Aminoazido horiek esentzialak edo funtsezko aminoazidoak dira, eta gizakiaren kasuan hauek ditugu: balina, leuzina, treonina, lisina, triptofano, histidina, fenilalanina, isoleuzina eta metionina.

Landareek ez dute aminoazido esentzialik, denak sintetizatzen baitituzte. Bakterioek eta animaliek, ordea, aminoazido batzuk dietaren bidez berenganatu behar dituzte.

• Proteina
• Aminoazidoen nomenklatura