Antzinako grekoa izen generikoarekin greko homeriko (Homerok erabili zuena), arkaiko, klasiko, helenistiko eta abar osoa aipatuko dugu, dialektoen arteko bereizketarik egin gabe, nahiz eta normalean Platon bezalako autoreen ohiko (joniko-) atikoa izan.[1] Testamentu berrian greziera koiné erabili zen. Horiek guztiak greko zaharraren aldaerak dira, eta, jakina, neurri handiagoan edo txikiagoan bereizten dira elkarren artean. Bestalde, egungo greziarrek ezin dute antzinako greziera ulertu euren hizkuntza modernoarekin.[2]
K.a. bigarren milurtekoan Balkanetatik joandako aitzinindoeuroparrek sorturiko greziera mizenikoan du iturria. Aro helenistikoan greziera helenista edo koinē bilakatu zen, nahiz eta oso hurbila izan hizkuntza ezberdintzat jo zutena. Greziera klasikoa ez zen hizkuntza batua, aldiz, dialekto asko zituen.
Gizakien historia kulturalean oso hizkuntza garrantzitsua da, Homero eta beste hainbat idazle nabarmenek ez ezik, Periklesen Aroko historialari eta filosofoek eta Itun Berriaren sortzaileek erabili zutelako. Gainera, erromatarrek bere pentsamenduaren parte handia greziarren filosofian eta kulturan oinarritu zuten eta beraz, grezierazko hitz asko bereganatu zituzten.[1] Mendebaldeko hizkuntza guztietan, tartean euskaran, eragina handia izan du Pizkundeaz geroztik.
Dialektoak
Antzinako grezieraren dialektoek aro klasikoan zuten banaketa.
Nahiz eta antzinako grezierazko soinu guztiak ez diren berdinak euskaraz edo erdal hizkuntzetan, hala-moduzko itzulpen fonetikoak egiten dira. Hau da Paco Álvares espainiar filologo eta eduki-zabaltzaileak bere blogean duena:[3]
Α α — alfa — /a/
Β β — beta — /b/
Γ γ — gamma — /g/
Δ δ — delta — /d/
Ε ε — epsilon — /e/ motza
Ζ ζ — dseta — /ds/
Η η — eta — /e/ luzea
Θ θ — zeta — /θ/
Ι ι — iota — /i/
Κ κ — kappa — /k/
Λ λ — lambda — /l/
Μ μ — mi — /m/
Ν ν — ni — /n/
Ξ ξ — xi — /ks/
Ο ο — omicron — /o/ motza
Π π — pi — /p/
Ρ ρ — ro — /ɾ/
Σ σ/ς — sigma — /s/
Τ τ — tau — /t/
Υ υ — ipsilon — /y/
Φ φ — fi — /f/
Χ χ — ji — /x/
Ψ ψ — psi — /ps/
Ω ω — omega — /o/ luzea
Idazkera
Antzinako greziera idazteko alfabeto grekoa erabiltzen zuten, dialektoen arabera aldaerak zituena. Hasieran horrelakorik egin ez bazen, aro klasikoan ezkerraldetik eskuinaldera idaztea estandar bilakatu zen.
Zuok, Atenastarrok, nire salatzaileek esandakoaz zer ikasi duzue, ez dakit: baina nik, nire aldetik, nor nintzen ia ahazturik daukat hain zen limurtzailea esandakoa. Hala ere esandakoen artean, egiazkoa, esango nuke ezer ez dena.
Adams, Matthew. "The Introduction of Greek into English Schools." Greece and Rome 61.1: 102–13, 2014.
Allan, Rutger J. "Changing the Topic: Topic Position in Ancient Greek Word Order." Mnemosyne: Bibliotheca Classica Batava 67.2: 181–213, 2014.
Athenaze: An Introduction to Ancient Greek (Oxford University Press). [A series of textbooks on Ancient Greek published for school use.]
Bakker, Egbert J., ed. A Companion to the Ancient Greek Language. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
Beekes, Robert S. P. Etymological Dictionary of Greek. Leiden, The Netherlands: Brill, 2010.
Chantraine, Pierre. Dictionnaire étymologique de la langue grecque, new and updated edn., edited by Jean Taillardat, Olivier Masson, & Jean-Louis Perpillou. 3 vols. Paris: Klincksieck, 2009 (1st edn. 1968–1980).
Christidis, Anastasios-Phoibos, ed. A History of Ancient Greek: from the Beginnings to Late Antiquity. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
Easterling, P and Handley, C. Greek Scripts: An Illustrated Introduction. London: Society for the Promotion of Hellenic Studies, 2001. ISBN 0-902984-17-9
Fortson, Benjamin W. Indo-European Language and Culture: An Introduction. 2d ed. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
Hansen, Hardy and Quinn, Gerald M. (1992) Greek: An Intensive Course, Fordham University Press
Horrocks, Geoffrey. Greek: A History of the Language and its Speakers. 2d ed. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
Janko, Richard. "The Origins and Evolution of the Epic Diction." In The Iliad: A Commentary. Vol. 4, Books 13–16. Edited by Richard Janko, 8–19. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press, 1992.
Jeffery, Lilian Hamilton. The Local Scripts of Archaic Greece: Revised Edition with a Supplement by A. W. Johnston. Oxford: Oxford Univ. Press, 1990.
Morpurgo Davies, Anna, and Yves Duhoux, eds. A Companion to Linear B: Mycenaean Greek Texts and their World. Vol. 1. Louvain, Belgium: Peeters, 2008.
Swiggers, Pierre and Alfons Wouters. "Description of the Constituent Elements of the (Greek) Language." In Brill’s Companion to Ancient Greek Scholarship. Edited by Franco Montanari and Stephanos Matthaios, 757–797. Leiden : Brill, 2015.
_en.svg)
_la.svg)
