Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Informazio teknologia

1950eko hamarkadan datuak eta konputagailu programak biltegiratzeko erabilitako paperezko zinta.

Informazio teknologia (IT) ordenagailuen datuak edo informazioa gordetzeko, berreskuratzeko, bidaltzeko edo aldatzeko erabilera da, batzuetan negozioen edo beste enpresen testuinguruan. IT informazio eta komunikazio teknologiaren (IKT) azpimultzoa da. Informazio teknologiako sistema bat (IT sistema) orokorrean informazio, komunikazio edo, espezifikoki esanda, konputagailu sistema bat – hardware, software eta periferiko guztien ekipamendua daukana – izan daiteke, pertsona-talde mugatu batez bideratuta dagoena.[1]

Gizakiek Mesopotamiako sumertarrak idazketa garatu zutenetik, K.a. 3000 urtean gutxi gorabehera, datuak gorde, bidali eta aldatu dituzte. Hala ere, informazio teknologia terminoa agertu zen lehen aldia 1958an izan zen, Harvard Bussiness Review aldizkarian. Harold J. Leavitt eta Thomas L. Whisler "teknologia berriak ez dauka oraindik hitz zehatz bat esleituta. Informazio teknologia izendatu beharko genuke" adierazi zuten.[2]

Konputagailu teknologiaren historia

Antiziterako mekanismoa, I. mendekoa. Lehen konputagailu analogiko mekanikotzat hartzen da.

Konputazioari laguntzeko makinak milaka urtez erabili izan dira. Antiziterako mekanismoa, K.a. lehen mendean sortua, lehen ordenagailu analogiko ezaguna da, eta lehen engranaje mekanismoa ere izan zen. Erabilitako prozesatzeko eta biltegiratzeko teknologian oinarrituta, lau garai bereizi ditzakegu IT-ren garapenean: aurre-mekanikoa (K.a. 3000-K.a. 1450), mekanikoa (1450-1840), elektromekanikoa (1840-1940) eta elektronikoa (1940-gaur egun arte).[3]

Ordenagailu elektronikoak, erreleak edo balbulak erabiltzen zituztenak, 1940ko hasieran agertu ziren. Zuse Z3 elektromekanikoa, 1941ean sortua, munduko lehen ordenagailu programagarria izan zen, eta estandar modernoak informatikako makina osotzat har litekeen lehen makina. Colossus, Bigarren Mundu Gerran alemaniar mezuak deszifratzeko garatu zen makina, lehenengo ordenagailu elektroniko digitala izan zen.

1940ko hamarkadaren amaieran transistoreen garapenak Bell Laborategietan ordenagailu belaunaldi berriak energia kontsumoa asko murriztuz diseinatzea ahalbidetu zuen. Eskuragarri egon zen lehen konputagailu programa komertziala, Ferranti Mark I-a, 4050 balbula eta 25 kilowatt-eko kontsumo potentzia zuen.

Datu elektronikoen prozesaketa

Datu biltegiraketa

Lehenengo konputagailu elektronikoek, Colossus adibidez, zulotutako zintak erabiltzen zituzten, paper luze bat non datuak zuloen bitartez adierazten zen, gaur egun erabiltzen ez den teknologia bat. Datu elektronikoen biltegiraketa Bigarren Mundu Gerratik dator. Biltegiraketa digitalezko lehenengo gailua Williams-eko tutua izan zen. Bertan gordetako informazioa oso hegazkorra zen. Argindarra deskonektatzen bazen, datuak galtzen ziren. Hegazkorra ez den biltegiratzeko lehenengo makina danbor magnetikoa izan zen.

Lehen disko gogorra IBMk atera zuen 1956. urtean, 305 RAMAC konputagailu sistemaren konponente bezala. Gaur egungo datu digital gehienak disko gogorretan magnetikoki gordetzen dira, edo CD-ROM-etan optikoki. 2002. urtetik aurrera, datuak gailu analogikoetan gordetzetik gailu digitalera gordetzera pasa da.

Datu-baseak

Artikulu nagusia: «Datu-base»

Administraziorako Datu Base Sistemak 1960ko hamarkadan agertu ziren, datu kantitate handia gordetzeko eta modu azkar eta fidagarri batean lortzeko. Mota honetako lehenengo sistema IBMko Information Management System (IMS) izan zen, eta 50 urte geroago erabiltzen jarraitzen da. IMSk datuak biltegiratzen ditu hierarkikoki, baina 1970ko hamarkadan Ted Codd-ek ilara eta zutabeen araberako datu biltegiraketarako modelo bat proposatu zuen. 1981ean, lehen datu-baseen kudeaketarako sistema erlazional (ingelesetik: Relational Database Management System (RDBMS)) komertziala atera zuen Oracle-k.

Datu berreskurapena

Datubaseen modelo erlazionala programazio lengoaia independente bat aurkeztu zuen (ingelesez: Structured Query Language, SQL), aljebra erlazionalean oinarrituta. "Data" eta "informazio" hitzak ez dira sinonimoak. Biltegiratutako edozer da datu, baina antolatzen badugu eta esanahi bat ematen badiogu, informazio bilakatzen da. Munduko datu gehienak desantolatuta eta gailu fisiko desberdinetan kokatuta daude. Datu biltegiak 1980ko hamarkadan garatzen hasi ziren arazo hau ekiditeko.

Datu bidalketa

Datu bidalketak hiru alderdi ditu: igorpena, hedapena eta harrera. Broadcasting kategoriarekin zerikusia izan dezake, informazioa transmititzen delako beherantz eta norabide bakarrean. 2000ko hamarkadako hasieratik XMLa gero eta gehiago erabili izan da informazio elkartrukerako euskarritzat.

Datu manipulazioa

Hilbert eta Lopez aldaketa teknologiko esponentzial batez konturatu ziren (Mooreren legea bezalako zerbait):

  • Erabilera zehatzetarako gailuen kapazitatea datuak biltegiratzeko 14 hilabetero bikoiztuz joan zen 1986 eta 2007ren artean.
  • Erabilera normaleko gailuen kapazitatea 18 hilabetero bikoiztuz joan zen bi hamarkada berdinetan.
  • Telekomunikaziorako kapazitate mundiala 40 hilabete behar izan zituen bikoizteko (3 urtez behin).
  • Zabaldutako informazioa bikoiztu egin zen 12,3 urtetik behin.

Datu kantitate izugarriak biltegiratzen dira egunero, baina ezin dena antolatu eta eraginkortasunez aurkeztu datu hilobi deritzonetan katalogatzen da. Arazo honi aurre egiteko, 1980ko hamarkadan datu-meatzaritza agertu zen.

Perspektiba

Perspektiba akademikoa

Testuinguru akademikoan, ingelesez Association for Computing Machinery elkartea IT definitzen du "gradu programa bat ikasleak prestatzeko negozioen informatika teknologiaren beharrak, gobernuak, mediku zentroak eta beste erakunde mota batzuetarako. IT aditu batek erakunde batentzako hardware eta software egokia aukeratzeaz arduratzen da.

Perspektiba komertziala

Informazio teknologiaren arloko enpresak "teknologia sektorea" edo "industria teknologia" ezagutzen dira. Konpainia askok informatika, sare eta negozioen beste arlo teknikoak kudeatzeko sailak dituzte orain.

Negozioaren testuinguruan, Informazio Teknologiaren Amerikako Elkarteak (ingelesez Information Technology Association of America) IT "ordenagailuetan oinarritutako informazio sistemen azterketa, diseinua, garapena, aplikazioa, ezarpena, laguntza edo kudeaketa" definitu du.

  • Enplegu banaketa sistema informatikoen diseinuan eta erlazionatutako zerbitzuetan, 2011
    Enplegu banaketa sistema informatikoen diseinuan eta erlazionatutako zerbitzuetan, 2011
  • Enplegu banaketa sistema informatikoetan eta erlazionatutako zerbitzu industrialen diseinuan, 1990-2011
    Enplegu banaketa sistema informatikoetan eta erlazionatutako zerbitzu industrialen diseinuan, 1990-2011
  • Enplegu hazkuntza eta soldata sistema informatikoen diseinuan eta erlazionatutako zerbitzuetan, 2010-2020
    Enplegu hazkuntza eta soldata sistema informatikoen diseinuan eta erlazionatutako zerbitzuetan, 2010-2020
  • Aukeratutako lanpostuen ehuneko aldaketa enplegu informatikoen sistemetan eta haiekin lotutako zerbitzuetan, 2010-2020
    Aukeratutako lanpostuen ehuneko aldaketa enplegu informatikoen sistemetan eta haiekin lotutako zerbitzuetan, 2010-2020
  • Aukeratutako industrietan urteko batazbesteko ehuneko aldaketa irteera eta enpleguetan, 2010-2020
    Aukeratutako industrietan urteko batazbesteko ehuneko aldaketa irteera eta enpleguetan, 2010-2020

Perspektiba etikoa

Informazio etikaren eremua Norbert Wiener matematikariak abiarazi zuen 1940ko hamarkadan. Informazioaren teknologiaren erabilerarekin lotutako zenbait arazo etiko hauek dira:

  • Egile eskubideen urraketa baimenik gabe fitxategiak deskargatzea
  • Enpresariek bere langileen posta elektronikoa eta Interneteko beste erabilera batzuk kontrolatzea
  • Zabor-posta sortzea
  • Pirata informatikoak Sareko datu-baseetara sartzea
  • Webguneek erabiltzaileen jarduerak kontrolatzeko cookieak edo spyware-ak instalatzea

Erreferentziak

  1. ↑ «Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak - Zer da?» www.euskadi.eus 2017-01-11 (Noiz kontsultatua: 2024-02-07).
  2. ↑ Leavitt, Harold J.; Whisler, Thomas L.. (1958-11-01). «Management in the 1980’s» Harvard Business Review (November 1958) ISSN 0017-8012. (Noiz kontsultatua: 2019-11-26).
  3. ↑ «Informazio Teknologia Berriei Buruzko Mintegia - Euskonews» www.euskonews.eus (Noiz kontsultatua: 2019-11-26).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Read other articles:

Dear John (Hank Williams song)

This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Dear John Hank Williams song – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2021) 1951 single by Hank Williams With His Drifting CowboysDear JohnSingle by Hank Williams With His Drifting CowboysB-sideCold, Cold HeartReleasedFebruary 2, 1951&#...

 

Lili Marleen

Standbeeld op Langeoog van Lale Andersen die tegen een lantaarnpaal leunt, net als Lili Marleen in het lied dat zij vertolkte Lili Marleen (in de Engelse versie: Lili Marlene) is een lied waarvan de tekst in 1915 werd geschreven door de Duitse soldaat Hans Leip, ontleend aan het gedicht Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht. Het lied, in 1939 opgenomen door Lale Andersen, werd pas een grote hit toen het vanaf 1941 dagelijks op een vast tijdstip werd gedraaid door radio Belgrado voor Du...

 

Liên đoàn bóng đá Amazonas

Federação Amazonense de FutebolThành lập26 tháng 9 năm 1967[1]Trụ sở chínhManaus, Amazonas, BrasilNgôn ngữ chính Bồ Đào NhaChủ tịchDissica Tomaz Valério[2]Trang webwebsite chính thức Liên đoàn bóng đá Amazonas (tiếng Bồ Đào Nha: Federação Amazonense de Futebol), được thành lập ngày 26 tháng 9 năm 1967 và là một tổ chức quản lý tất cả các giải đấu bóng đá chính thức tại bang Amazonas, Brasil, trong...

Asō Tarō

Đây là một tên người Nhật; trong tiếng Nhật họ và tên được viết theo thứ tự Á Đông (họ trước tên sau): họ là Asō. Asō Tarō麻生 太郎Chân dung do Văn phòng Quan hệ Công chúng Nội các công bố (2017)Thủ tướng thứ 92 của Nhật BảnNhiệm kỳ24 tháng 9 năm 2008 – 16 tháng 9 năm 2009357 ngàyThiên hoàngAkihitoTiền nhiệmFukuda YasuoKế nhiệmHatoyama YukioPhó Thủ tướng Nhật BảnNhiệm k...

 

Darko Perić (actor)

Serbian actor This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Darko Perić actor – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2019) (Learn how and when to remove this template mess...

 

Ulrich Duchrow

Ulrich Duchrow 2013 Ulrich Duchrow (* 13. Juni 1935 in Hannover) ist ein evangelischer Theologe und Sozialethiker, der sich seit 1968 in der Ökumenischen Bewegung für einen bekennenden, biblisch begründeten Antikapitalismus engagiert. 1989 gründete er dazu das Netzwerk Kairos Europa mit. Er ist emeritierter, aber aktiver außerplanmäßiger Professor an der Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg. Duchrow unterstützt die Kampagne Boycott, Divestment and Sanctions (BDS) gegen den Staat Isr...

Aaron of York

Jewish financier and chief rabbi of England Autograph of Aaron of York Aaron of York or Aaron fil Josce, was a Jewish financier and chief rabbi of England. He was born in York before 1190 and died after 1253. He was probably the son of Josce of York, the leading figure in the York pogrom of 1190. Chief Rabbi Aaron appears to have obtained some of his father's money and commercial connection, for he was appointed Presbyter Judaeorum, or senior representative, of the Jews of England in 1237, in...

 

الحرب الأهلية السودانية الثانية

الحرب الأهلية السودانية الثانيةجزء من الحروب الأهلية السودانيةخريطة السودان وقت الحرب الأهليةالتاريخ5 يونيو 1983 – 9 يناير 2005 (21 سنوات، و7 شهور، و4 أيام)الموقعالنيل الأزرق، جبال النوبة، جنوب السودانالنتيجةطريق مسدود[20] اتفاقية السلام الشامل اتفاق سلام شرق السو�...

 

Faculdade de Belas-Artes da Universidade do Porto

Coordenadas: 41° 8' 43.98 N 8° 36' 2.7 O Faculdade de Belas-Artes da Universidade do Porto Faculdade de Belas-Artes da Universidade do Porto FBAUP Nomes anteriores Escola Superior de Belas-Artes do Porto (1950-1992) Escola Portuense de Belas-Artes (?-1950) Academia Portuense de Belas-Artes (1836-?) Instituição mãe Universidade do Porto Localização Porto, Portugal Diretor(a) Lúcia Almeida Matos Página oficial sigarra.up.pt/fbaup A Faculdade de Belas-Artes da Universida...

Independence Lake (California)

Lake in the state of California, United States This article is about the lake in California. For the lake in Colorado, see Independence Lake (Colorado). Independence LakeThe upper end of Independence Lake, as seen from the south slope of Mount LolaIndependence LakeCoordinates39°26′33″N 120°18′36″W / 39.44250°N 120.31000°W / 39.44250; -120.31000[1]Part ofLittle Truckee River watershed, Truckee River, Great BasinMax. length2.4 miles (3.9 km)...

 

Berg im Drautal

Place in Carinthia, AustriaBerg im Drautal Coat of armsBerg im DrautalLocation within AustriaCoordinates: 46°45′N 13°8′E / 46.750°N 13.133°E / 46.750; 13.133CountryAustriaStateCarinthiaDistrictSpittal an der DrauGovernment • MayorFerdinand HueterArea[1] • Total54.27 km2 (20.95 sq mi)Elevation692 m (2,270 ft)Population (2018-01-01)[2] • Total1,278 • Density24/km2 (61/sq...

 

Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events

2004 film by Brad Silberling This article is about the film. For the book series, see A Series of Unfortunate Events. For the TV series, see A Series of Unfortunate Events (TV series). For the video game, see Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events (video game). For the soundtrack, see Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events (soundtrack). Lemony Snicket'sA Series of Unfortunate EventsTheatrical release posterDirected byBrad SilberlingScreenplay byRobert GordonBased onThe Bad B...

16 Pułk Huzarów (austro-węgierski)

Szef pułku Eduard Clam-Gallas Wachmistrz HR. 16 Pułk Huzarów Grafa Üxküll-Gyllenbanda Nr 16 (HR. 16) – pułk kawalerii cesarskiej i królewskiej Armii. Pełna nazwa niemiecka: Husarenregiment Graf Üxküll-Gyllenband Nr 16[1]. Historia pułku Oddział został sformowany w 1798 roku, jako 13. Regimant Dragonów. W 1851 roku został przemianowany na Pułk Ułanów Nr 10, a 1 października 1873 roku na Pułk Huzarów Nr 16[2]. Kolejnymi szefami pułku byli: FML Ladislaus von Wrbna und Fre...

 

Brown Bag Films

Irish animation studio This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Brown Bag Films – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2022) (Learn how and when to remove this template message) Brown Bag Films UC.Logo used since 2007TypeSubsidiaryIndustryCGI animationComputer animationShort filmsFound...

 

Patricia Manterola

Mexican singer and actress In this Spanish name, the first or paternal surname is Manterola and the second or maternal family name is Carrión. Patricia ManterolaBackground informationBirth nameBertha Patricia Manterola CarriónBornMexico City, MexicoGenresLatin pop, pop rockOccupation(s)Singer, actress, host.Years active1989–presentLabelsMelody / Fonovisa, Del Angel Music, Sony BMG, Mi Rey Music, Nui RecordsWebsitepatriciamanterola.comMusical artist Patricia Manterola (Spanish pron...

The Sprawl

This article may rely excessively on sources too closely associated with the subject, potentially preventing the article from being verifiable and neutral. Please help improve it by replacing them with more appropriate citations to reliable, independent, third-party sources. (July 2022) (Learn how and when to remove this template message)The SprawlType of siteNews websiteAvailable inEnglishFounder(s)Jeremy KlaszusURLsprawlcalgary.comLaunchedSeptember 2017 The Sprawl is an independent onl...

 

Battle of Lewes

1264 battle of the Second Barons' War Not to be confused with Battle of Lewes Road. Battle of LewesPart of Second Barons' WarPlan of the Battle of LewesDate14 May 1264LocationLewes, SussexResult Baronial victoryBelligerents Royal forces Baronial forcesCommanders and leaders King Henry III (POW)Prince Edward (POW)Richard of Cornwall (POW)Humphrey de Bohun (POW)John de WarenneWilliam de ValenceRoger Mortimer (POW) Simon de MontfortGilbert de ClareNicholas de SegraveHenr...

 

Final Fantasy Dimensions

2010 video game This article is about the 2010 mobile game. For the unrelated 1989 Game Boy game, see The Final Fantasy Legend. 2010 video gameFinal Fantasy DimensionsGame artwork by Yoshitaka Amano depicting Vata (left) and The Mask (right)Developer(s)Matrix SoftwareSquare EnixPublisher(s)Square EnixDirector(s)Toshio AkiyamaProducer(s)Takashi TokitaArtist(s)Akira OguroComposer(s)Naoshi MizutaSeriesFinal FantasyPlatform(s)FOMA 903i, iOS, AndroidReleaseFOMA 903iJP: September 6, 2010auJP: Decem...

Modern Love Amsterdam

Dutch anthology television series Modern Love AmsterdamGenre Romantic comedy Anthology Created byRobert Alberdingk ThijmBased onModern LoveCountry of originNetherlandsOriginal languageDutchNo. of seasons1No. of episodes6ProductionExecutive producers Sabine Brian John Carney Producers Sabine Brian Jonne Roos Albert van Vuure Production locationsAmsterdam, NetherlandsProduction companyNL FilmOriginal releaseNetworkAmazon Prime VideoRelease16 December 2022 (2022-12-16) Modern Love...

 

Taukihepa

Taukihepa / Big South Cape IslandTaukihepa / Big South Cape Island is the largest of the islands marked on this map as Muttonbird Islands to the southwest of Stewart Island / RakiuraGeographyLocationSouth Tasman Sea, southwest of Stewart Island / RakiuraCoordinates47°14′23″S 167°24′02″E / 47.2398°S 167.4006°E / -47.2398; 167.4006ArchipelagoNew Zealand archipelagoArea9 km2 (3.5 sq mi)Length5.5 km (3.42 mi)Width2.5 km (1.55 ...

 
Kembali kehalaman sebelumnya