Oharra: ez fidatu soilik orri honetan ematen diren datuez perretxiko bat identifikatzeko orduan. Inolako zalantzarik izanez gero, kontsultatu aditu batekin.
Urki-ardagaia (Fomitopsis betulina) (lehen Piptoporus betulinus), urkiaren ardagai bezala ezaguna, Polyporales ordenako onddoa da eta, izenak adierazten duen bezala, urkietan bakarrik hazten da. Gorputz emankorrak zuhaitzaren azaletik sortzen dira eta urtebete baino gehiago iraun dezakete.
Ötzi, izotzetako gizonak, duela 5300 urte, aldean zeramatzan urki ardagaiak (Fomitopsis betulina) eta Pteridium aquilinum iratzeak propietate antihelmintikoak dituzte, baina ez dago argi erremedio gisa erabiltzen ote zituen. Supizteko ardagaia ere bazeraman, baina hau sua pizteko sistema bitxi baten parte zen, landare batzuekin (dozena bat kasik), suharriekin eta pirita harriekin batera.
Taxonomia
Onddoa Jean Bulliardek deskribatu zuen 1788an, Boletus betulinus izenarekin. 1881ean Petter Karstenek Piptoporus generora transferitu zuen.[1] Azterketa filogenetiko molekularrek iradoki zuten espeziea lotura estuagoa zuela Fomitopsiarekin Piptoporusekin baino, eta onddoa Fomitopsis gisa birsailkatu zen 2016. urtean.[2][3][4]
Betulina berariazko epitetoa landare ostalariaren generoari dagokio (Betula).[5].[6]
Deskribapena
Fruitu-gorputzak (basidiokarpoak) zuriak dira, eta gainazala leuna dute, marroi-grisaxka; behealdeak, berriz, zuri-krematsua da, eta ehunka poro ditu, esporak dituztenak. Fruta-gorputzak gomazko testura du, eta adinean aurrera egin ahala, kortxo bihurtzen da. Onddoak deskonposatutako zura eta mizelioko laboreak sagar berdeen usaina hartzen du.[7] Esporak forma zilindrikotik elipsoidalera bitartekoak dira, eta 3tik 6ra eta 1,5etik 2 μm-ra bitartekoak.
Fonitopsi betulinak parekatze bipolarreko sistema bat du. Sistema horretan, monokarionak edo germinazioan dauden esporak parekatu egin daitezke, eta beste estaltze-faktore bat duen indibiduo batekin dikarionte emankor bat eratu.[8] Gutxienez 33 ugalketa-faktore daude onddo horren populazio britainiarrean.[9] Faktore horiek guztiak gene bakar baten aldaera edo aleloak dira, beste basidiomizeto espezie batzuen estalketa tetrapolarreko sistemak ez bezala, bi gene baitakartza.[10]