Este artigo amosa letras cirílicas. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.
Alexandr Iakovlevich Gomelskii (en ruso: Александр Яковлевич Гомельский), nado en Kronshtadt o 18 de xaneiro de 1928 e finado en Moscova o 16 de agosto de 2005) foi un xogador e adestrador de baloncesto ruso. Considerado o pai do baloncesto soviético e ruso, foi un dos adestradores máis destacados de tódolos tempos, gañador de numerosos títulos tanto a nivel soviético como internacional.
Trala fin da guerra formouse como adestrador en Leningrado e tivo unha breve carreira como xogador de baloncesto, deporte que non comezou a practicar ata os 18 anos.[1] Militou no ODO LenVO e no Rīgas ASK, antes de dedicarse plenamente ao labor de técnico.[3]
En 1958 creouse a Copa de Europa, competición que os homes de Gomelskii dominaron durante os primeiros tres anos de xeito absoluto, conquistando os tres títulos, e gañando a maioría dos seus partidos por cómodas diferenzas de puntos. Nas dúas primeiras finais derrotaron ao Academic de Sofía e na terceira ao Dinamo Tbilisi. En 1961, despois de eliminar ao Hapoel Tel Aviv e ao Real Madrid, disputou a súa cuarta final consecutiva, perdendo desta vez ante o CSKA Moscova de Evgenii Alekseev.
CSKA
Foi precisamente ao club moscovita ao que chegou en 1969, e no que permaneceu ata 1980. Co CSKA dominou o baloncesto soviético durante máis dunha década, sumando 10 ligas soviéticas e perdendo só a edición de 1974/75, na que acabou subcampión. Gañou tamén dúas Copas da Unión Soviética (en 1972 e 1973).
No plano europeo Gomelskii volveu sumar novos éxitos, e na súa primeira tempada acadou a final da Copa de Europa, despois de eliminar en semifinais ao Slavia de Praga. A final disputouse en Saraxevo, e a pesar da boa actuación de Sergei Belov, o título foi para Ignis Varese italiano. O CSKA cobrou a súa vinganza na seguinte edición e cos mesmos protagonistas. Despois de eliminar de novo ao Slavia de Praga, o equipo de Gomelskii enfrontouse en Anveres ao Varese ao que venceu por 67-53, de novo con Belov como máximo anotador. Foi o cuarto título europeo para o adestrador ruso, cifra que non foi superada nos seguintes 31 anos, ata que no 2002 Željko Obradović conseguiu o quinto dos seus nove títulos.
Na tempada 1972/73 volveu chegar ata a final, onde se enfrontou unha vez máis ao Varese, sendo desta vez a vitoria para o equipo italiano. Foi a sétima e derradeira final europea disputada por Gomelskii. Deixou o equipo en 1980, pero regresou para a tempada 1985/86, na que acabou subcampión de liga e chegou ás semifinais da Copa Saporta, onde foi eliminado polo FC Barcelona.
En 1988 aterrou no baloncesto español, fichando polo Tenerife, que viña de ascender á ACB. En terras canarias tivo unha difícil tempada e os malos resultados provocaron que o seu contrato fose rescindido antes do remate da competición.[4] Pechou os seus máis de 40 anos como adestrador no Limoges francés, durante a tempada 1990/91, onde tampouco obtivo bos resultados.[5]
Selección nacional
Primeira etapa (1963-1970)
Foi o adestrador da selección soviética durante máis dunha década e media, en tres etapas diferentes. Colleu as rendas do equipo por primeira vez en 1963, aínda que anteriormente xa exercera como axudante de Stepan Spandaryan. Pouco despois da súa chegada disputou o seu primeiro gran torneo, o Campionato do Mundo de 1963 no Brasil. O equipo soviético, cuxo xogador máis destacado foi Aleksandr Petrov, acadou o terceiro posto, o mellor resultado da súa historia ata entón, saíndo vencedora a selección anfitrioa.[6]
Poucos meses despois, ese mesmo ano, participou en Wrocław no seu primeiro Campionato de Europa, no que conseguiu o seu primeiro grande éxito coa selección, ao gañar o título derrotando na final á anfitrioa, a Polonia de Witold Zagórski, por 45-61.[7] Ao ano seguinte disputou os Xogos Olímpicos de 1964 en Toquio. Liderou o seu grupo na primeira fase e eliminou en semifinais ao Brasil, pero na final foi derrotado polos Estados Unidos por 73-59.
En 1965 disputou na Unión Soviética o seu segundo Europeo, e gañou o segundo ouro, ao vencer na final á Iugoslavia adestrada por Aleksandar Nikolić. O seu pupilo Modestas Paulauskas foi elixido mellor xogador do torneo. En 1967 conseguiu o primeiro ouro mundial para a URSS, ao conquistar o Campionato Mundial celebrado no Uruguai, por diante de Iugoslavia.[8] Ese mesmo ano coroouse por terceira vez como campión europeo no torneo celebrado en Finlandia, superando na final á selección checoslovaca.[9]
En 1968 participou nos seus segundos Xogos Olímpicos, en Cidade de México, onde caeu nas semifinais contra Iugoslavia por un apertado 62-63.[10] No partido polo terceiro posto os soviéticos derrotaron con comodidade ao Brasil, gañando así a medalla de bronce. Ao ano seguinte, con Sergei Belov, como mellor xogador, a URSS gañou un novo Europeo, o cuarto consecutivo para Gomelskii, despois de superar na final a Iugoslavia. No Mundial de 1970 Belov repetiu como MVP, pero o título foi para Iugoslavia, por diante do Brasil e da Unión Soviética. Tras este torneo rematou a primeira etapa do adestrador á fronte da selección, centrándose nos seguintes anos no seu labor co CSKA.
Segunda etapa (1977-1983)
Con todo, regresou ao banco nacional en 1977, e participou ese mesmo ano no EuroBasket celebrado en Bélxica. Aínda con Belov no equipo, e con novos talentos como Vladimir Tkachenko, o equipo soviético acadou unha nova final, pero cruzouse de novo con Iugoslavia, que liderada no campo por Dražen Dalipagić, alzou o seu terceiro título consecutivo. A historia repetiuse no Mundial do ano seguinte en Filipinas, onde os iugoslavos lle volveron gañar a final. En 1979 o equipo soviético conquistou un novo EuroBasket, vencendo desta vez na final á selección israelí. Nos Xogos Olímpicos de 1980, a URSS non conseguiu meterse na final, e tivo que conformarse con loitar pola medalla de bronce con España, á que venceu 117-94.
En 1981 Gomelskii fíxose co seu sexto ouro europeo, 18 anos despois do primeiro. Conseguiuno grazas ás destacadas actuacións de Valdis Valters (MVP), Tkachenko e Anatolii Myshkin, e despois de se ter reeditada unha nova final URSS-Iugoslavia, que se decantou polo lado soviético por 84-67. En 1982 gañou en Colombia o seu segundo Mundial, despois de superar nunha histórica final á selección estadounidense por un só punto (95-94). Naquel torneo Gomelskii fixo debutar a un mozo de 17 anos que nos seguintes anos se convertería nun dos mellores xogadores europeos da historia: Arvydas Sabonis.[11]
Tralo EuroBasket de 1983, no que a Unión Soviética caeu eliminada inesperadamente nas semifinais contra España, Gomelskii deixou o equipo.
Terceira etapa (1987-1988)
En 1987 deu inicio a súa terceira e última etapa no banco soviético. No EuroBasket dese ano, xogado en Grecia, acadou a súa oitava final, na que caeu ante a selección grega, na que destacaba especialmente Nikos Galis.[12]
Ao ano seguinte acudiu aos seus cuartos Xogos Olímpicos, en Seúl 1988. Convocou para a cita olímpica a Arvydas Sabonis, a pesar de que este levaba máis dun ano recuperándose dunha lesión no tendón de Aquiles, e non se sabía cal podía ser o seu rendemento. A decisión resultou ser fundamental, pois a estrela soviética rendeu a un nivel espectacular durante o torneo.[13][14] O equipo soviético comezou con mal pé, caendo de xeito contundente ante Iugoslavia (79–92) e sufrindo máis do previsto nas súas vitorias contra a República Centroafricana e Porto Rico, precisando dunha prórroga no partido contra esta última.[15] Nos cuartos de final derrotou ao Brasil por 110-105.
Para as semifinais, os soviéticos quedaron encadrados coa selección favorita, os Estados Unidos, que adestraba John Thompson e cuxa maior estrela era David Robinson. Nun histórico partido, a URSS logrou a vitoria por 76-82, cunhas destacadas actuacións de Sabonis e de Rimas Kurtinaitis.[15][16] Era a primeira vez que a selección estadounidense quedaba fóra da final, na que si se meteu Iugoslavia, que gañou sen problemas a Australia. O equipo iugoslavo, dirixido por Dušan Ivković, contaba con xogadores como Dražen Petrović, Vlade Divac, Dino Rađa ou Toni Kukoč. O partido comezou con dominio iugoslavo e cunha vantaxe para eles de ata 8 puntos, pero a selección soviética remontou xusto antes do descanso. Na segunda parte as boas actuacións de Sabonis e de Šarūnas Marčiulionis, así como a importante contribución nos minutos finais de Sergei Tarakanov, deixaron o marcador final en 63-76 para a selección da URSS.[17] Gomelskii gañou así a medalla de ouro olímpica que ansiaba,[2] no que foi o seu derradeiro partido á fronte da selección soviética.
Últimos anos
Tumba de Gomelskii no cemiterio de Vagankovo en Moscova
Casado con Tatiana, tamén xogadora e adestradora de baloncesto, Aleksandr tivo catro fillos. Un deles, Vladimir, tamén foi xogador e adestrador de baloncesto. O seu fillo Alexandr dirixiu unha escola deportiva a nome do seu pai, de onde saíron varias xogadoras olímpicas de baloncesto.
Legado e recoñecementos
Considerado o mellor adestrador soviético de tódolos tempos, a súa importancia no baloncesto do país era tal que os seus xogadores e o mundo do baloncesto soviético chamábanlle "pai" ou "papá" (en ruso: Папа).[2][19][20][21]
Adestrador do ano da Unión Soviética (4): 1967, 1977, 1982, 1988.
Obra
Gomelskii, Alexandr Iakovlevich (1985). Управление командой в баскетболе(en ruso). Moscova: Физкультура и спорт. Arquivado dende o orixinal o 24 de febreiro de 2007. Consultado o 6 de xullo de 2022.
