Galo ou gálico é o nome que se lle dá á lingua de orixes celtas falada en gran parte da Galia antes de que o latín vulgar de finais do Imperio romano se impuxese nesas terras.
Historia
O idioma coñécese grazas a uns centos de inscricións en pedra, cerámica ou outros artefactos e moedas, así como en láminas de chumbo (e nunha ocasión de cinc). Estes atópanse por toda a antiga Galia, é dicir, especialmente na actual Francia pero tamén en partes de Suíza, Italia, Alemaña e Bélxica.
O galo agrúpase xunto co celtibérico, lepóntico e gálata como linguas celtas continentais.
Fonoloxía
- vogais:
- breves: a, e, i, o u
- longas ā, ē, ī, (ō), ū
- semivogais: w, y
- oclusivas:
- xordas: p, t, k
- sonoras: b, d, g
- soantes
- nasais: m, n
- líquidas r, l
- sibilantes: s
- fricativas: ts
χ é un alófono de k ante t.
Ortografía
A lingua gala foi representada mediante varios sistemas de escritura, dependendo da época e da situación xeográfica:
1. O alfabeto de Lugano usado na Galia Cisalpina para o lepóntico era:
- AEIKLMNOPRSTΘUVXZ
O alfabeto de Lugano non distingue entre as oclusivas xordas e sonoras, é dicir, P representa /b/ ou /p/, T vale para /t/ ou /d/, K para /g/ ou /k/.
Z representa probabelmente ts. U /u/ e V /w/ distínguense. Θ usábase probabelmente para /t/ e X para /g/.
2. O alfabeto grego oriental usado na Galia Transalpina era:
- αβγδεζηθικλμνξοπρστυχω
χ úsase para [χ], θ para ts, ου para /u/, /ū/, /w/,
η e ω tanto para o /e/, /ē/ breve e longo, /o/, /ō/, mentres que ι é para o /i/ breve e ει para /ī/. Hai que notar que Sigma no alfabeto grego oriental se parece a un C (sigma lunar).
3. O alfabeto latino (tanto o monumental como o cursivo) que se usaba na Galia romana era:
- ABCDÐEFGHIKLMNOPQRSTUVXZ
- abcdðefghiklmnopqrstuvxz
G e K usábanse en ocasións de forma indistinta. Ð, ð, ds e s pode que representasen ts. X, x representa [χ] ou /ks/. EV pódese intercambiar xunto con OV (e.g. L-3, L-12). Q úsase en raras ocasións (por exemplo, Sequanni, Equos) e pode que fose un arcaísmo. Ð e ð eran usadas para representar a letra Tau Gallicum, que aínda non se engadiu ao Unicode. En contraste con Ð a barra central esténdese por todo o glifo.
Numerais
Números ordinais que aparecen nos grafitos da Graufesenque:
- cintux[so (galés cyntaf, irlandés antigo cétnae)
- allos (galés ail, irlandés antigo aile = outro)
- tritios (galés trydydd, irlandés antigo treide)
- pentuar[ios (galés pedwerydd, irlandés antigo cethramad)
- pinpetos (Ml galés pymhet (agora pumed), irlandés antigo cóiced)
- suexos (quizais confundido con suextos, galés chweched, irlandés antigo seissed)
- sextametos (galés seithfed, irlandés antigo sechtmad)
- oxtumeto[s (galés wythfed, irlandés antigo ochtmad)
- namet[os (galés nawfed, irlandés antigo nómad)
- decametos, decometos (galés degfed, irlandés antigo dechmad, celtibero dekametam)
Véxase tamén
Bibliografía
- Delamarre, X. (2003). Dictionaire de la Langue Gauloise (2nd ed.). París: Editions Errance. ISBN 2-287772-237-6
- Lambert, Pierre-Yves (2003) La language gauloise (2nd ed.) París: Editions Errance. ISBN 2-87772-224-4
- Meid, Wolfgang (1994) Gaulish Inscriptions. Budapest: Archaeolingua. ISBN 963-846-06-6
- Sims-Williams, Patrick (2003) The Celtic Inscriptions of Britain: phonology and chronology, c.400-1200 Oxford: Blackwell. ISBN 1-4051-0903-3
Ligazóns externas