A lingua puquina, ou pukina, é unha lingua sen clasificar e extinta falada outrora na rexión do lago Titicaca. Ás veces considérase unha familia de linguas, xunto coa lingua kallawaya, aínda que se pensa que esta última só é unha variedade supervivente do puquina que se mesturou co quechua. Os falantes de puquina menciónanse por última vez a comezos do século XIX.[1]
O Qhapaq simi, que era falada pola elite inca, en contraste cos plebeos de fala quechua, coa que se pensa que podería estar relacionada, así como coa lingua leco, xeralmente considerada unha lingua illada. Foi falada por varios grupos étnicos nativos na rexión que rodea o lago Titicaca (no Perú, Bolivia e no norte de Chile). A lingua puquina adoita asociarse coa cultura que construíu Tiwanaku.
Vocabulario
Numerais en puquina e outras linguas veciñas:[2]
| Numeral |
Puquina |
Kallawaya |
Uru |
Quechua |
Aimará
|
| 1
|
pesq |
uksi |
shi |
huk ~ shuk |
maya
|
| 2
|
so |
soo |
pisqe |
iskay |
paya
|
| 3
|
qapa |
qapi |
chcp |
kimsa |
kimsa
|
| 4
|
sper |
pili |
pakpik |
tawa |
pusi
|
| 5
|
taqpa |
chisma |
paanuqo |
pisqa |
pisqa
|
| 6
|
chichun |
tajwa |
pachuy |
suqta |
sojta (qallqo)
|
| 7
|
stu |
kajsi |
tohonqo |
qanchis |
pa qallqo
|
| 8
|
kina |
wasa |
qonqo |
pusaq |
kimsa qallqo
|
| 9
|
cheqa |
nuki |
sanqaw |
isqun |
lla-tunqa
|
| 10
|
sqara |
jocha |
qalo |
chunka |
tunqa
|
Notas
- ↑ Hannß, Katja (2021). "Linguistic manipulations in Kallawaya". En Mazzoli, Maria; Sippola, Eeva. New Perspectives on Mixed Languages: From Core to Fringe. Language Contact and Bilingualism 18. De Gruyer Mouton. p. 197. ISBN 9781501511257. doi:10.1515/9781501511257.
- ↑ Aguiló, Federico. 2000. El Idioma del Pueblo Puquina: Un enigma que va aclarándose. Quito, Ecuador: Intercultural de las Nacionalidades Pueblos Indígenas/Fondo Ecuatoriano Populorum Progressio. 116pp.
Véxase tamén
Bibliografía
- Adelaar, Willem and van de Kerke, Simon (2009). "Puquina." In: Mily Crevels e Pieter Muysken (eds.) Lenguas de Bolivia, vol. I, 125-146. A Paz: Plural editores. (en castelán)
- Aguiló, F. (1991). Diccionario kallawaya. A Paz: MUSEF
- Girault, L. (1989). Kallawaya: el idioma secreto de los incas. Diccionario. Bolivia: UNICEF/OPS/OMS.
- La Grasserie, R. de. (1894). Langues Américaines: langue Puquina; textes Puquina. Leipzig: Köhler.
- Jolkesky, Marcelo (2016). Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Brasilia: UnB. PhD Dissertation. Available here.
