O chamado Fénix dos enxeños, Poeta do ceo e da terra[2] e Monstro da Natureza (por Miguel de Cervantes) renovou as fórmulas do teatro español nun momento no que o teatro comezaba a ser un fenómeno cultural de masas. Máximo expoñente, xunto a Tirso de Molina e Calderón de la Barca, do teatro barroco español, as súas obras seguen representándose na actualidade e constitúen unha das máis altas cotas alcanzadas na literatura e as artes españolas. Foi tamén un dos grandes líricos da lingua castelá e autor de varias novelas e obras narrativas longas en prosa e en verso.
Lope de Vega Carpio, procedente dunha familia humilde natural do Val de Carriedo, comarca do Pas-Miera, en Cantabria, foi fillo de Félix de Vega, bordador de profesión, e de Francisca Fernández Flórez. Non hai datos precisos sobre a súa nai. Sábese, en cambio, que tras unha breve estancia en Valladolid, o seu pai mudouse a Madrid en 1561, atraído quizais polas posibilidades da recentemente estreada capitalidade da Vila e Corte. Con todo, Lope de Vega afirmaría máis tarde que o seu pai chegou a Madrid por unha aventura amorosa da que lle rescataría a súa futura nai. Así, o escritor sería froito da reconciliación, e debería a súa existencia aos mesmos celos que tanto analizaría na súa obra dramática.
Neno moi precoz, lía latín e castelán xa aos cinco anos. Á mesma idade compón versos. Sempre de acordo co seu testemuño, aos doce escribe comedias (Yo las componía de once y doce años / de a cuatro actos y de a cuatro pliegos / porque cada acto un pliego contenía). É posible que a súa primeira comedia fose, como o mesmo Lope afirmaría na dedicatoria da obra ao seu fillo Lope, El verdadero amante, aínda que probablemente o texto que hoxe coñecemos desta comedia sufriu modificacións posteriores á data da primeira redacción. O seu gran talento levao á escola do poeta e músico Vicente Espinel, en Madrid, a quen sempre citou con veneración (dedicoulle a súa comedia El caballero de Illescas, c. 1602). Así o soneto: Aquesta pluma, célebre maestro / que me pusisteis en las manos, cuando / los primeros caracteres firmando / estaba, temeroso y poco diestro... Continúa a súa formación no estudo da Compañía de Xesús, que máis tarde se converte no Colegio Imperial de Madrid (1574):
Los cartapacios de las liciones me servían de borradores para mis pensamientos, y muchas veces las escribía en versos latinos o castellanos. Comencé a juntar libros de todas letras y lenguas, que después de los principios de la griega y ejercicio grande de la latina, supe bien la toscana, y de la francesa tuve noticia... (La Dorotea, IV).
Cursa despois catro anos (1577-1581) no Colexio dos Manriques da Universidade de Alcalá, pero non logra ningún título. Quizais a súa conduta desordenada e mullereira o fai pouco apto para o sacerdocio. Os seus altos protectores deixan de custearlle os estudos. Así, Lope non consegue o grao de bacharel e para gañar a vida ten que traballar como secretario de aristócratas e homes de prol, ou escribindo comedias e pezas de circunstancias. En 1583 alístase na mariña e pelexa na batalla da Illa Terceira ás ordes do seu futuro amigo don Álvaro de Bazán, marqués de Santa Cruz. Tempo despois dedicaría unha comedia ao fillo do marqués.
Desterro
Colofón de El piadoso aragonés, manuscrito autógrafo, datado e asinado por Lope de Vega en Madrid o 17 de agosto de 1626.
Estudou por entón (quizais 1586) artes liberais co mestre Juan de Córdoba e matemáticas e astrología na Academia Real con João Baptista Lavanha, cosmógrafo maior de Filipe II,[3] e serviu de secretario ao Marqués das Navas; pero de todas estas ocupacións distraíanlle as continuas relacións amorosas. Elena Osorio, á que coñeceu en 1583, foi o seu primeiro grande amor, a «Filis» dos seus versos, separada entón do seu marido, o actor Cristóbal Calderón; Lope estivo catro anos con ela e pagaba os seus favores con comedias para a compañía do pai da súa amada, o empresario teatral ou autor Jerónimo Velázquez. En 1587 Elena aceptou, por conveniencia, establecer unha relación co nobre Francisco Perrenot Granvela, sobriño do poderoso cardeal Granvela. Un resentido Lope de Vega fixo entón circular contra ela e a súa familia uns libelos:
Tampouco Lope foi refractario aos versos insultantes para con Galiza e os galegos tan comúns entre os escritores españois do momento, coma o propio Quevedo ou Luis de Góngora. Sirvan como exemplo estas aldraxes que lle dedica á muller galega[5]:
Ay, gallega, rolliza como un nabo,/ Entre puerca y mujer, que baja al río
↑Chegouse a crear na súa época un credo paródico blasfemo que empezaba: «Creo en Lope de Vega todopoderoso, poeta do ceo e da terra...», ata que foi prohibido pola inquisición toledana en 1647.
↑Apud José Manuel Blecua, «Introducción biográfica y crítica», na súa edición de Lope de Vega, Lírica, Madrid, Castalia, 1981 (Clásicos Castalia, 104), pág. 14. ISBN 9788470393181. Por demais, a sentenza motivouse nuns versos moito máis crus e brutáns: Los que algún tiempo tuvistes / noticia del Lavapiés, / de hoy más sabed que su calle / no lava, que sucia es; / que en ella hay tres damas / que, a ser cuatro como tres, / pudieran tales columnas / hacer un burdel francés. / […] Es puta de dos y cuatro, / y a mí me dijo un inglés / que la vio sus blancas piernas / por dos varas delantés… / A cuantos piden su cuerpo / se lo da por interés: / hizo profesión de puta; / ¡ved qué convento de Uclés!Cf. Ignacio Arellano: Vida y obra de Lope de Vega pp. 59 y ss. Biblioteca Homolegens, Matriti, 2011.
