Despois dunha infancia feliz, viuse afectado por unha tuberculose que o obrigou a interromper os seus estudos. En Suíza, no sanatorio de Davos coñeceu a Gala coa que casou en 1917 e comezou a escribir os seus primeiros poemas. En 1918, Jean Paulhan descóbreo e asistirao durante toda a súa vida. Presentoulle a André Breton e Louis Aragon co que manterá toda a súa vida unha relación moi profunda pero tamén conflitiva (sempre ao redor do comunismo). Entrou no grupo dadaísta en Toulon. A súa contribución ao Dadaísmo comeza antes da chegada deste a París. Como Tristan Tzara estaba aínda en Zürich, editaron conxuntamente 4 carteis, dos que difunden pola cidade 1000 exemplares de cada un.
Tras unha crise conxugal, comeza unha volta ao mundo que termina en 1924. Os seus poemas de entón (L'Amour la poésie) son o testemuño dunha época difícil: recaída tuberculosa e separación de Gala que se converte na Exeria de Salvador Dalí con ocasión dunhas vacacións comúns das dúas parellas na casa de Dalí en Cadaques, transformada hoxe en museo.
En 1926, publica Capital da dor[1] que lle consagra como un poeta de primeira liña. En 1933 prodúcese unha "crise" coa súa exclusión do partido comunista francés ao que se afiliou en 1926, regresando ao partido clandestino en 1943, 10 anos despois en plena segunda guerra mundial. En 1934, casou con Nush, modelo de Man Ray e de Pablo Picasso, «a mascota, a moza dos Surrealistas». Desacordos políticos afastárono do grupo dos surrealistas 1938. Durante a segunda guerra mundial foi mobilizado e desenvolveu a súa actividade na resistencia.
Tumba de Paul Éluard.
Decide, sobre todo, loitar coas palabras. No seu poema Liberté (1942) xorde o xenio: transforma un poema de amor lixeiro e sublime en berro de protesta e compromiso que lle obriga a entrar na clandestinidade. A súa palabra aborda desde entón, de forma máis radical, temas militantes e comprometidos, aos que a extrema concisión formal do seu estilo dótalles dun maior impacto.
Tras a morte prematura de Nush, atopa o seu último amor, Dominique, e dedícalle o seu libro Le Phénix, transición entre o horror da longa decadencia de Nush e o renacemento polo amor de Dominique, no cal os temas da morte, da dúbida, da desesperación opóñense frontalmente coa vida, o amor, a sensualidade e a carne.
Morreu en 1952 a consecuencia dun infarto de miocardio, e está enterrado no cemiterio de Pére Lachaise en París.
Obras
Na súa obra pódense identificar diferentes etapas:
En 1930 escribe en colaboración con André BretonL'Immaculée Conception, un curioso libro de poemas en prosa no que imitan varias enfermidades mentais, na vea do método paranoico-crítico de Dalí. Este seduciu á muller de Éluard, Gala, provocando no poeta unha depresión que lle levou a desaparecer da vida pública durante varios meses.
Etapa comunista
Fóra xa do surrealismo, durante a segunda guerra mundial converteuse no cantor da Resistencia e comprometeuse coa causa do comunismo soviético. A esta época e a seguinte pertencen:
