Yn Çheer Vascagh (thalloo shenndeeagh)

Euskal Herria
*Y Çheer Vascagh*
Euskal Herria Y Çheer Vascagh
Brattagh	Armys
	Arrane ashoonagh: Eusko Abendaren Ereserkia (Bascish); "Anthym y Chynneeys Bascagh";
	Shiaght queiggaghyn y Çheer Vascagh, myr t'er enney ec ashoonee Vascagh, as ad sheeyney harrish y Rank (ayns buigh), as y Spaainey (y chooid elley jeh'n chaslys-çheerey). Ta ny croayn Valle de Villaverde (jiarg) as Treviño (gorrym) taishbynit er y chaslys-çheerey chammah.
Balley smoo	Bilbo
Çhengey oikoil	Bascish, Spaainish ('sy Spaainey); Frangish ('sy Rank)
Çhengaghyn elley	Gasconish
Eaghtyr
Earroo yn phobble
Argid	euro (€)¹ (EUR)
Traa ynnydagh	CET (UTC+1)
1	Roish 1999: y peseta Spaainagh as y franc Frangagh

Ta'n Çheer Vascagh (Bascish: Euskal Herria), ny Çheer ny Bascee, ny thalloo shendeeagh ta soit ayns ny Pyreanagh Sheear as ee goll harrish y joarey eddyr y Rank as y Spaainey, as ta sheeyney heese coose Baie ny Biscaayn. T'ee freggyrt liorish çheer ny Bascee as nyn jengey oc, y Vascish.

Çheeroaylleeaght

Ta'n Çheer Vascagh rheynnit ayns shiaght cummaghtyn tradishoonagh. Ta kiare jeu, ta soit 'sy Spaainey, ny Laurak Bat, da'n jiass (Hegoalde), as tree jeu da'n twoaie (Iparralde) 'sy Rank.

Yn Çheer Vascagh Yiass

Ta'n Çheer Vascagh Yiass (Spaainish: País Vasco, Bascish: Hegoalde) rheynnit ayns ny cummaghtyn shoh:

Araba (Álava ayns Spaainish), ard-valley Vitoria-Gasteiz. She Vitoria-Gasteiz ard valley y Chohionnal Seyr Bascagh. T'ad Laudio as Amurrio ny ard-valjyn elley.
Biscaayn (Bizkaia ayns Bascish, Vizcaya ayns Spaainish), ard-valley Bilbao. T'ad Gernika-Lumo, Getxo, Barakaldo, Portugalete, Bermeo, Durango, as Sestao ny baljyn elley 'sy chummaght.
Gipuzkoa (Guipúzcoa ayns Spaainish), ard-valley Donostia-San Sebastián. T'ad Errenteria, Irun, Zarautz, Eibar as Tolosa ny baljyn elley.
Navarre (Nafarroa ayns Bascish, Navarra ayns Spaainish), ard-valley Pamplona, (Iruñea, ayns Bascish). T'ad Tafalla, Tudela, Lizarra (Estella ayns Spaainish). Ec y traa t'ayn ta Navarre ny chohionnal seyr scart rish y Çheer Vascagh, agh rere Bunraght ny Spaainey 1978, foddee dy vel Navarre aachianglit lhee my vel y sleih laccal eh.

Yn Çheer Vascagh Hwoaie

Chaill ny cummaghtyn Frangagh nyn gooishyn reiragh ny yei Irree magh ny Frank 'sy vlein 1789. Ta'n Çheer Vascagh Hwoaie ny cooid jeh'n département Frangagh Pyrénées Atlantiques lesh y shenn-chummaght Bearn. Ta'n département ny chooid jeh'n ard Aquitaine.

Navarre Eeghtyragh (Behe Nafarroa ayns Bascish, Basse-Navarre ayns Frangish). Ard-valley tradishoonagh: Saint-Jean-Pied-de-Port (Bascish: Donibane Garazi)
Lapurdi (Labourd ayns Frangish), ard-valjyn tradishoonagh: Bayonne (Bascish: Baiona) as Ustaritz (Bascish: Uztaritze)
Zuberoa (Soule ayns Frangish), ard-valley Mauléon (Bascish: Maule)

Shennaghys

Ard-art: Shennaghys ny Bascee

Ta ny Bascee nyn glein paleo-chlaghagh smoo neuheit ayns yn Oarpey Sheear. Va cleinyn Bascagh, cur stiagh ny Vascones as ny h-Aquitani 'sy earroo, imraait ayns lhing ny Romanee ec Strabo as Pliny. Ta mie dy lioar feanish dy row ee Bascish nyn jengey oc ec y traa v'ayn (jeeagh er Aquitanish as Iruña-Veleia). Va ny cleinyn elley er lieh-inshey ny h-Ibeir lheit rere çhengey as cultoor ec jerrey ny lhing Romanagh.

Ayns ny Mean Eashyn dy lheah, v'eh Vasconia yn ennym va currit er y thalloo eddyr ny h-awinyn Ebro as Garonne. Ny keayrtyn, va'n thalloo unnaneysit fo duicyn Vasconia. Ny yei ruegysyn ny Mooree as mooadaghey ny Frankee fo Çhalse Mooar, va'n thalloo brisht as haink er Reeriaght Phamplona dy ve n'ard-steat ayns y 9oo eash.

Va'n steat shoh, currit er enney myr Navarre ny s'anmey, unnaneysit dy paartagh liorish Reeriaght ny Cashteel ayns yn 11oo eash as y 12oo eash as erreish ayns 1512-21. Va'n chooid elley dy Navarre unnaneysit liorish y Rank. Va ny tree cummaghtyn elley (Araba, Biscaayn, Gipuzkoa), rere conaantyn, unnaneysit lesh y Chashteel, as hug eh cooney da Cashteel Navarre y cho-unnanaghey lesh.

Ny yei shen as ooilley, va mie dy lioar hene reiltys ec ny cummaghtyn Bascagh derrey Irree magh ny Frank ayns y twoaie, as derrey jerrey ny Caggaghyn Carlagh ayns y jiass. Veih'n traa shen, va possan ny sheshaght Bascagh geearree seyrsnys myr steat seyr (jeeagh er Ashoonaghys ny Bascee).

Deyn-oaylleeaght

'Sy vlein 2006 va 3,007,661 dy 'leih nyn gummal 'sy Çheer Vascagh. T'eh 143.5/km² glooaght y phobble as yn earro shen ny s'yrdjey na 'sy Rank ny 'sy Spaainey, agh ta rheynn y phobble neuchorrym as ta'n chooid smoo dy 'leih nyn gummal mygeayrt ny baljyn mooarey. Ta un hrass y phobble soit ayns Bilbao Mooar, as ta'n chooid smoo jeh'n çheusthie ny Çheerey Bascagh Frangagh goan.

Cummaght	Blein	Eaghtyr	Earroo yn phobble	Earro yn phobble %	Glooaght
Yn Çheer Vascagh	2006	20,947.2	3,007,661	100%	143.5
Araba	2006	3,316.9	301,926	10.0	91.0
Biscaayn	2006	2,236.7	1,139,863	37.9	509.6
Gipuzkoa	2006	1,980.3	691,895	23.0	349.4
Labourd	2005	855.7	227,754	7.6	266.2
Navarre Eeghtyragh	2005	1,322.1	28,835	1.0	21.8
Navarre	2006	10,421.0	601,874	20.0	57.8
Soule	2005	814.5	15,514	0.5	19.0

Baljaghtyn

Ta 682 valjaght 'sy Çheer Vascagh. Dy cadjin ta ny baljaghtyn sloo ayns Biscaayn as Gipuzkoa (mygeayrt 10 as 15 km²). Ta ny baljaghtyn smoo ayns Araba as Navarre.

Cummaght	Eaghtyr (km²)	Ard-valley	Baljaghtyn
Yn Çheer Vascagh	20,947.2		682
Araba	3,316.9	Vitoria-Gasteiz	53
Biscaayn	2,236.7	Bilbao	111
Gipuzkoa	1,980.3	Donostia	88
Labourd	855.7	Bayonne	41
Navarre Eeghtyragh	1,322.1	Saint-Jean-Pied-de-Port	74
Navarre	10,421.0	Pamplona	272
Soule	814.5	Mauléon-Licharre	43