Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Լոս Անջելես

Բնակավայր
Լոս Անջելես
անգլ.՝ City of Los Angeles
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
ՀամայնքԼոս Անջելես շրջան
Հիմնադրված էսեպտեմբերի 4, 1781 թ.
Մակերես1302,15171 կմ²
ԲԾՄ106 մետր
Բնակչություն▼3 898 747 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1][2]
Ժամային գոտիUTC-8, PDT? և UTC-7
Հեռախոսային կոդ213, 310, 424, 323, 747 և 818
Փոստային դասիչ90001–90068, 90070–90084, 90086–90089, 90091, 90093–90097, 90099, 90101–90103, 90174, 90185, 90189, 90291–90293, 91040–91043, 91303–91308, 91342–91349, 91352–91353, 91356–91357, 91364–91367, 91401–91499 և 91601–91609
Պաշտոնական կայքlacity.gov​(անգլ.)
Լոս Անջելես (ԱՄՆ)##
Լոս Անջելես (ԱՄՆ)

Լոս Անջելես (անգլ.՝ Los Angeles, [lɒs ˈændʒələs], իսպ.՝ Los Ángeles, [los ˈaŋxeles], հնացած՝ Լոս Անժելոս, Լոս Անժելես, Լոս Անխելես, հայտնի է նաև որպես L.A. կամ City of Angels՝ Հրեշտակների քաղաք), քաղաք ԱՄՆ Կալիֆոռնիա նահանգում, տեղակայված է Խաղաղ օվկիանոսի ափին, Միացյալ Նահանգների ամենահայահոծ քաղաքն է։ Բնակչության թվաքանակով խոշորագույնն է նահանգում և երկրորդը՝ պետության մեջ (2009 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ ուներ 3 831 868 բնակիչ)[3]։ Քաղաքը համարվում է համանուն շրջանի վարչական կենտրոնը, ինչպես նաև Մեծ Լոս Անջելեսի՝ 17 միլիոն բնակչություն ունեցող ագլոմերացիայի կենտրոնը։ Լոս Անջելեսի բնակիչներին անվանում են «Angelenos» (արտասանվում է՝ [անջելինոս])[4]։

Լոս Անջելեսը տեղակայված է մի մեծ ավազանում, որը մի կողմից շրջապատված է Խաղաղ օվկիանոսով, իսկ մյուս կողմերից լեռներով, որոնց բարձրությունը հասնում է մինչև 3000 մետր։ Իսկական քաղաքը, որը զբաղեցնում է մոտ 1210 կմ² տարածք, համարվում է մեծ Լոս Անջելես շրջան (Կալիֆոռնիա)ի Շրջանային կենտրոն (ԱՄՆ)ը, որը երկրի ամենաբնակեցված շրջանն է։ Այն համարվում է Լոս Անջելեսի մետրոպոլիայի տարածքի կենտրոնը՝ 13.1 միլիոն բնակիչներով, որը Նյու Յորք քաղաքից հետո երկրորոդ ամենամեծ քաղաքն է ԱՄՆ-ում[5]։

Պատմականորեն լինելով Չումաշիների և Տոնգվաների բնակավայրը, Լոս Անջելեսը պաշտոնապես հիմնադրվել է 1781 թվականի սեպտեմբերի 4-ին, իսպանացի կառավարիչ Ֆելիպե դե Նեվեի կողմից։ 1821 թվականի Մեքսիկայի անկախության պատերազմից հետո այն դարձել է Մեքսիկայի առաջին կայսրության մի մասը։ 1848 թվականին Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմի ավարտից հետո Լոս Անջելեսը և Կալիֆոռնիայի մնացած մասը ձեռք է բերվել Գվադելուպե-Հիդալգո պայմանագրով և դարձել է Միացյալ Նահանգների մի մասը։ Լոս Անջելեսը միավորվել է որպես ինքնավար շրջան 1850 թվականի ապրիլի 4-ին՝ Կալիֆոռնիայի պետականության ձեռք բերումից հինգ ամիս առաջ։ 1980-ականների նավթի հայտնագործումը ապահովեց քաղաքի արագ աճը[6]։ 1913 թվականի Լոս Անջելեսի ջրուղու ավարտից հետո, որն ապահովում էր արևմտյան Կալիֆոռնիայի ջրամատակարարումը, ապահովվեց քաղաքի հետագա շարունակական աճը։

«Հրեշտակների քաղաք» անվամբ հայտնի այս քաղաքը ճանաչված է նաև իր Միջերկրածովյան կլիմայով, էթնիկ բազմազանությամբ և զարգացող մետրոպոլիտենով։ Քաղաքը համարվում է նաև ազգի հիմնական տնտեսական շարժիչը։ Լոս Անջելեսը հայտնի է նաև որպես Հոլիվուդի տուն, որը աշխարհի ժամանցային արդյունաբերության գլխավոր կենտրոնն է։ Լոս Անջելեսը հյուրընկալել է 1932 և 1984 թվականների ամառային Օլիմպիական խաղերը և երրորդ անգամ կհյուրընկալի խաղերը 2028 թվականին։ Լոս Անջելեսում հայերը կազմում են բնակչության 15 տոկոսը (600.000 մարդ)։ Այն համարվում է համաշխարհային խոշորագույն մշակութային, գիտական տնտեսական, կրթական կենտրոններից մեկը[7][8]։ Քաղաքը նաև կինոյի, երաժշտության, հեռուստատեսության և համակարգչային խաղերի ոլորտի արդյունաբերության խոշորագույն կենտրոններից մեկն է։

Անվան ծագում

1781 թվականի սեպտեմբերի 4-ին 44 բնակիչներից բաղկացած մի խումբ, որ հայտնի էր «Լոս Պոբլադորես» անվամբ, հիմնեց մի ավան (պուեբլո)։ Այն կոչվեց «Էլ Պուեբլո դե Նուեստրա Սենյորա լա Ռեինա դե լոս Անխելես», որը թարգմանաբար նշանակում է «Մեր Տիրուհու՝ հրեշտակների թագուհու ավան»[9]: Բնակավայրի սկզբնական անվանման շուրջ կան տարբեր կարծիքներ։ Գինեսի ռեկորդների գրքում այն հիշատակվում է որպես «Էլ Պուեբլո դե Նուեստրա Սենյորա լա Ռեինա դե լոս Անխելես դել Ռիո Պորսիունկուլա»[10], մինչդեռ այլ աղբյուրներում հանդիպում են այս երկար անվանման կրճատ կամ այլընտրանքային տարբերակներ[11]:

Լոս Անջելես քաղաքի անվան անգլերեն արտասանությունը բազմաթիվ փոփոխությունների է ենթարկվել ժամանակի ընթացքում։ 1953 թվականին Անվանումների ամերիկյան ընկերակցության ամսագրում հրապարակված հոդվածը նշում է, որ «/lɔːs ˈændʒələs/» (լոս անջելես) արտասանությունը սկսել է գործածվել քաղաքի՝ 1850 թվականի միավորումից հետո։ Ավելի ուշ՝ 1880-ականներից, երբ Կալիֆոռնիայում տարածում գտավ վայրերին իսպանական կամ իսպանականանման անուններ տալու միտումը, ի հայտ եկավ «/loʊs ˈæŋɡələs/» (լոս անխելես) արտասանությունը[12]։

Գրադարանավար Չարլզ Ֆլեթչեր Լումիսը, որը պաշտպանում էր կոշտ «գ»-ով (/ɡ/) արտասանությունը[13][14], 1908 թվականին նշել է, որ գոյություն ունի քաղաքի անվան արտասանության առնվազն 12 տարբերակ[15]։ 1900-ականների սկզբին «Լոս Անջելես Թայմս»-ը փորձեց հանրայնացնել «Loce AHNG-hayl-ais» (/loʊs ˈɑːŋheɪleɪs/) արտասանությունը, որը մոտ էր իսպաներեն [los ˈaŋxeles]-ին (լոս անխելես)՝ մի քանի տարի շարունակ այն տպագրելով իր առաջին էջում[16]։ Սակայն այս տարբերակը լայն ընդունելություն չգտավ հանրության շրջանում[17]։

1930-ականներից ի վեր «/lɔːs ˈændʒələs/» (լոս անջելես) արտասանությունը դարձավ առավել գործածական[18]։ Այս տարբերակն առաջին անգամ պաշտոնական կարգավիճակ ստացավ 1934 թվականին, երբ Միացյալ Նահանգների Աշխարհագրական անունների գծով խորհուրդը որոշում կայացրեց այն դարձնել դաշնային կառավարության կողմից միակ ընդունված արտասանությունը[16]։ Հետագայում՝ 1952 թվականին, քաղաքապետ Ֆլեթչեր Բոուրոնի նշանակած հատուկ հանձնաժողովը ևս հաստատեց այս արտասանությունը որպես պաշտոնական տարբերակ[12][16]։

Բրիտանական անգլերենում, սակայն, հանդիպում են այլ արտասանություններ՝ «/lɒs ˈændʒɪliːz», «-lɪz» և «-lɪs/»։ Հնչյունաբան Ջեք Վինձոր Լյուիսի դիտարկմամբ՝ ամենատարածված տարբերակը՝ «/lɒs ˈændʒɪliːz/»-ը, ձևավորվել է հունական «-es» վերջավորությամբ բառերի արտասանության ազդեցությամբ։ Սա վկայում է մի ժամանակաշրջանի մասին, երբ բրիտանացիներն ավելի լավ ծանոթ էին դասական հունարենին, քան իսպաներենին[19]։

Պատմություն

Տարբեր ժամանակաշրջաններում պատկանել է

Նախագաղութային դարաշրջան

Համարվում է, որ մ.թ.ա. 5-րդ հազարամյակում ներկայիս Հարավային Կալիֆոռնիայի ափամերձ շրջաններում բնակվել են չումաշներ։ Մոտավորապես 200 թվականին նրանք աստիճանաբար դուրս են մղվել տոնգվաների կողմից, որոնք մայրցամաքի կենտրոնական, երաշտային շրջաններից գաղթել էին այս տարածքներ[20][21]։

Ներկայիս Լոս Անջելես քաղաքի տարածքում նախկինում գտնվել է Յաանգա բնակավայրը (տոնգվա լեզվից թարգմանաբար՝ «թունավոր կաղնու տեղ»)[22], որտեղ բնակվել է մոտ 300 մարդ[23]։ Բնակիչները զբաղվել են հյուսագործությամբ, կանոեների պատրաստմամբ և ձկնորսությամբ։ Գյուղի առաջնորդն էր ցեղապետը, որը պատասխանատու էր կրոնական իրերի պահպանման, վեճերի կարգավորման և հարկերի հավաքման համար[24]։ Տեղաբնակները հեթանոսներ էին[25]։ Նրանք խոսում էին տաքյան լեզվախմբի բարբառներով և պատկանում էին տոնգվաների էթնիկ խմբին[26]։ 1800-ականների սկզբին նրանք ընդգրկվեցին իսպանական միսիոներական բնակավայրերի մեջ, իսկ 1833 թվականին՝ աշխարհիկացման արդյունքում, տարածվեցին Հարավային Կալիֆոռնիայի ողջ տարածքով մեկ՝ մինչև 1860-ականներ շարունակելով առանձին էթնիկական համայնք լինել[27]։

1542 թվականին «Սան Սալվադոր» և «Լա Վիկտորիա» նավերով (յուրաքանչյուրը 50 տոննա ջրատարողունակությամբ) Լոս Անջելեսի ափ իջավ առաջին եվրոպացի ծովագնաց Խուան Ռոդրիգես Կաբրիլյոն (լոցմանը եղել է Բարտոլոմեո Ֆեռելոն)[28]։ Հուլիսի 27-ին ճանապարհ ընկնելով Նավիդադից (Մեքսիկայի արևմտյան ափ)՝ Կաբրիլյոն սեպտեմբերի 28-ին հասավ Սան Դիեգոյի ծովածոց։ Կարճ դադարից հետո ճանապարհորդները շարժվեցին դեպի հյուսիս՝ Սան Պեդրոյի ծոց, որտեղ կանգ առան՝ քաղցրահամ ջրի պաշարները համալրելու նպատակով։ Ծովափից ոչ հեռու գտնվող լեռների հետևում Կաբրիլյոն հայտնաբերեց Յաանգա բնակավայրը[29][30]։

Իսպանական կայսրության կազմում

1771 թվականին վանական Խունիպերո Սեռան Գաբրիել հրեշտակի պատվին միսիոներական բնակավայր հիմնեց մի տարածքում[31], որը դեռևս 1769 թվականի օգոստոսի 2-ին հետազոտել էր Գասպար Պորտոլայի առաջնորդած արշավախումբը[32][33]: Արշավախմբի կազմում էր նաև Ֆրանցիսկյան միաբանության միսիոներ Խուան Կրեսպին, որն իր գրառումներում նշել էր, որ տեղանքը հարմար է բնակեցման համար:

1781 թվականի սեպտեմբերի 4-ին Կալիֆոռնիաների նահանգապետ Ֆելիպե դե Նևեի պահանջով միսիոներական բնակավայրի մոտ նոր բնակավայր հիմնվեց: Խոսե Դարիո Արգուելյոյի գլխավորությամբ 44 իսպանացի գաղութաբնակներ հիմնեցին «Էլ Պուեբլո դե Նուեստրա Սենյորա լա Ռեինա դե լոս Անխելես սոբրե էլ Ռիո Պորսիունկուլա» («Սուրբ Աստվածածնի՝ հրեշտակների թագուհու գյուղ՝ Պորսիունկուլա գետի վրա») բնակավայրը[34][35][36][37][38], որի անունը տարբեր աղբյուրներում տարբեր կերպ է հիշատակվում: Օրինակ՝ Գինեսի ռեկորդների գրքում այն նշված է որպես «Էլ Պուեբլո դե Նուեստրա Սենյորա լա Ռեինա դե լոս Անխելես դե Պորսիունկուլա»[39], իսկ այլ աղբյուրներում հանդիպում են անվան կրճատ կամ այլընտրանքային տարբերակներ[40]:

Բնակավայրի հողերը բաժանվեցին մի քանի մասի՝ բնակելի տների կառուցման տարածքներ, վարելահողեր և մուստանգների ու այծերի արոտավայրեր[41]: Փողոցները նախագծվեցին 8,5 մետր լայնությամբ: Կառավարման համակարգը ներառում էր քաղաքացիական իշխանություն, որն իրացնում էին ալկալդը և երկու ռեխիդորները և ռազմական իշխանություն՝ կապրալի ղեկավարությամբ: Կար ևս մեկ պաշտոնյա՝ կոմիսարը, որը պատասխանատու էր նոր բնակիչների միջև հողերի բաշխման համար[42]:

1790 թվականի օգոստոսի 17-ի մարդահամարի տվյալներով՝ բնակչությունը կազմում էր 141 մարդ (75 տղամարդ և 66 կին): Ազգային կազմը բազմազան էր՝ 72 իսպանացի, 39 մետիս, 22 մուլատ, 7 հնդկացի և մեկ եվրոպացի: 1790-1800 թվականների ընթացքում բնակչությունն աճեց մինչև 315 մարդ՝ հիմնականում ծնելիության աճի և զորացրված զինվորների հաշվին[43][44]:

Հարկերը ցածր էին և հիմնականում գանձվում էին հացահատիկով: Յուրաքանչյուր գաղութաբնակ տարեկան պարտավոր էր ընդհանուր ֆոնդին վճարել 2 ֆանեգա եգիպտացորեն կամ ցորեն, որն օգտագործվում էր համայնքի բարօրության համար[45]:

1814 թվականին սկսվեց առաջին եկեղեցու կառուցումը: Սակայն 1815 թվականի առատ տեղումների և ջրհեղեղների պատճառով, երբ Լոս Անջելես գետը դուրս եկավ ափերից և հեղեղեց բնակավայրի ծայրամասերը, նահանգապետ Պաբլո Վիսենտե դե Սոլան հրահանգեց փոխել եկեղեցու կառուցման վայրը՝ տեղափոխելով այն ավելի բարձր տեղանք: 1818 թվականին վերսկսվեց եկեղեցու կառուցումը, որի համար տեղաբնակները հավաքեցին 500 ֆունտ ստեռլինգ[46]:

1820 թվականին Լոս Անջելեսը վերածվեց խոշոր աշխարհիկ բնակավայրի՝ 650 բնակչով՝ ներառյալ մոտակա ռանչոների բնակիչները[45]:

Մեքսիկայի կազմում

1820-ականների սկիզբը նշանավորվեց Մեքսիկայում իսպանական տիրապետության անկմամբ: 1822 թվականի փետրվարին նահանգապետ Սոլան հավատարմության երդում տվեց նորաստեղծ պետության կայսերական իշխանություններին, իսկ նույն թվականի սեպտեմբերին Վերին Կալիֆոռնիան պաշտոնապես անցավ Մեքսիկայի վերահսկողության տակ[45]: Տարածաշրջանի նոր նահանգապետ նշանակվեց Լուիս Արգուելյոն: Բացի այդ, ընդլայնվեց Լոս Անջելեսի քաղաքապետարանի կազմը. ավելացան գանձապահի և քարտուղարի պաշտոնները: Նրանք ալկալդի և երկու ռեխիդորների հետ միասին կազմեցին խորհրդատվական-վարչական մարմին, որը ստացավ «Muy Ilustre» (իսպաներենից՝ «Ամենափառահեղ») անվանումը:

Բարեփոխումների արդյունքում կոմիսարի դիրքերը զգալիորեն թուլացան: Գիլյերմո Կոտան, որը զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը, վճռական գործողություններ պահանջեց նահանգապետից, սակայն որոշվեց, որ այդ հարցը դուրս է վերջինիս իրավասությունից: Հետագայում կողմերին հաջողվեց հասնել փոխզիջման. Կոտան ընտրվեց ալկալդ: Այս իրադարձությունը նշանավորեց քաղաքացիական իշխանության կողմից ռազմականի վերջնական կլանումը[47]:

Մեքսիկայի վերահսկողության տակ անցնելու պահին բնակավայրն ուներ 770 բնակիչ: Բնակչության զգալի մասը զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ, իսկ արտադրական ոլորտում գործում էին միայն գինեգործությունն ու բրենդիի արտադրությունը[48]:

Լոս Անջելես, 1848 թվականի ապրիլ

19-րդ դարի սկզբին տարածաշրջանում սկսեց աճել եվրոպացի վերաբնակիչների հոսքը: Առաջին անգլիացին, որը 1814 թվականին հաստատվեց բնակավայրում, Ջոն Գիլրոյն էր: Հետագայում՝ 1828 թվականի դեկտեմբերի 25-ին, Լոս Անջելեսի ափամերձ ջրերում խորտակվեց «Դանուբ» բրիգը, որի հետևանքով Ջոն Գրոնինգենը դարձավ առաջին գերմանացի բնակիչը: 1820-1830 թվականների ընթացքում բնակավայրի բնակչությունն ավելի բազմազան դարձավ՝ Ֆրանսիայից և Շոտլանդիայից ժամանած գաղթականների շնորհիվ[49]: Միաժամանակ նկատելիորեն աճեց նաև ներքին միգրանտների թիվը[50]: 1836 թվականի տվյալներով՝ բնակավայրում (ներառյալ շրջակայքը) ապրում էր 40 օտարերկրացի, որոնցից երեսունն ամերիկացիներ էին[51]:

Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմի շրջան

1845 թվականին, երբ Պիո Պիկոն ստանձնեց Կալիֆոռնիայի նահանգապետի պարտականությունները, կառավարման մարմինները բաշխվեցին Մոնտերեյի և Լոս Անջելեսի միջև։ Այս վերաբաշխումը լուրջ լարվածություն առաջացրեց երկու վարչական կենտրոնների միջև։ Տարածքի բարձրաստիճան պաշտոնյաների շրջանում մեծ մտահոգություն էր առաջացնում «հյուսիսային մայրաքաղաքի» աճող դժգոհությունը։ Իրավիճակն այնքան սրվեց, որ ենթադրություններ էին շրջանառվում, թե Վերին Կալիֆոռնիայի ղեկավար Խոսե Կաստրոն պատրաստվում է զինված հեղաշրջման և Լոս Անջելեսի կառավարության տապալմանը։ Այս սպառնալիքի պատճառով սկսվեց բնակավայրի զորքերի մոբիլիզացում, և 1846 թվականի հունիսի 23-ին ստեղծվեց երեք վաշտ՝ հրետանային, հրաձգային և հեծելազորային[52][53]։

1846 թվականի մայիսին ԱՄՆ Սենատը քվեարկեց Մեքսիկայի դեմ պատերազմ սկսելու և Հյուսիսային Մեքսիկայի դեմ արշավանք կատարելու օգտին[54]։ Հուլիսի 12-ին Պիկոյի և Կաստրոյի բանակները հանդիպեցին Սանտա Մարգարիտայում, որտեղ նրանք տեղեկացան, որ Ջոն Սլոաթի հրամանատարությամբ ԱՄՆ զորքերն արդեն գրավել են Մոնտերեյը։ Ստեղծված իրավիճակում որոշում կայացվեց միավորել երկու բանակները և նահանջել Լոս Անջելես՝ ամերիկացիների ներխուժմանը դիմակայելու նպատակով[52][53]։ Սակայն միացյալ բանակը, որը հաշվվում էր ընդամենը 200-300 մարդ[55], վատ էր զինված և ապամոտիվացված էր։ Պիկոյին ուղղված նամակում Կաստրոն գրել է[56].

Ես կարող եմ հույս դնել միայն 100 մարդու վրա, որոնք բավարար զինված չեն, վատ են ապահովված և հոգնած են, ուստի ես բոլոր հիմքերն ունեմ մտահոգվելու, որ այս ռազմիկները չեն կռվի, երբ դրա անհրաժեշտությունը առաջանա։

1846 թվականի օգոստոսի 6-ին կոմոդոր Ռոբերտ Սթոքթոնը, հասնելով Սան Պեդրո ծովածոցի ափ, սկսեց պատրաստվել դեպի Լոս Անջելես արշավանքին։ Օգոստոսի 10-ին Պիկոն և Կաստրոն լքեցին բնակավայրը և ուղևորվեցին Մեքսիկա: Նրանց հեռանալուց անմիջապես հետո ամերիկյան բանակն սկսեց իր առաջխաղացումը։ Երեք օր պահանջվեց, որպեսզի կոմոդորի զորքերը հասնեն բնակավայրի ծայր հարավ, որտեղ նրանց միացավ Ջոն Ֆրիմոնթի բանակը։ Օգոստոսի 13-ին շուրջ 400-500 մարդուց բաղկացած միացյալ ուժերը՝ առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու, մտան Լոս Անջելես[57]։ Օգոստոսի 17-ին Սթոքթոնն իրեն հռչակեց Կալիֆոռնիայի ռազմական նահանգապետ[58]։ Սակայն մերձակա ռանչոներում դեռևս մնացել էին Կաստրոյի կողմնակիցները, որոնք պատրաստվում էին բնակավայրի ազատագրմանը։ Նրանց ջանքերը հաջողությամբ պսակվեցին Դոմինգես ռանչոյի ճակատամարտում։ Արդյունքում նոր նահանգապետ ընտրվեց Խոսե Մարիա Ֆլորեսը, որը պաշտոնավարեց 1846 թվականի հոկտեմբերի 26-ից մինչև 1847 թվականի հունվարի 8-ը[59][57]։

1846 թվականի վերջին ամերիկյան զորքերը Սան Դիեգոյից շարժվեցին դեպի Լոս Անջելես՝ նպատակ ունենալով վերականգնել բնակավայրի նկատմամբ վերահսկողությունը։ Վճռորոշ եղավ 1847 թվականի հունվարի 8-ը, երբ տեղի ունեցավ Սան Գաբրիել գետի ճակատամարտը։ Հաղթանակից հետո ամերիկացիները մոտեցան բնակավայրին։ Լոս Անջելեսի բնակիչները պատրաստակամություն հայտնեցին հանձնել քաղաքն առանց դիմադրության՝ փոխարենը ստանալով երաշխիք, որ իրենց գույքը չի թալանվի։ Նույն օրվա կեսօրին ամերիկյան զորքերը մտան Լոս Անջելեսի կենտրոնական մասեր[60]։ 1847 թվականի հունվարից մինչև 1848 թվականի օգոստոս բնակավայրը գտնվում էր ռազմական կառավարման ներքո, որը տարբեր ժամանակներում ղեկավարել են Ջոն Ֆրիմոնթը, Սթիվեն Քարնին և Ռիչարդ Մեյսոնը[61]:

ԱՄՆ-ի կազմում

Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմում Մեքսիկայի պարտությունից հետո՝ 1848 թվականի խաղաղության պայմանագրով քաղաքն անցավ ԱՄՆ-ին։ Երկու տարի անց՝ 1850 թվականին, Լոս Անջելեսը պաշտոնապես ստացավ քաղաքի կարգավիճակ[62]։ Նույն տարվա մարդահամարի տվյալներով՝ քաղաքի բնակչությունը կազմել է 1610 մարդ։ 1848-1855 թվականների անցումային շրջանում տեղի բնակիչների առջև ծառացավ դպրոցների, եկեղեցիների և սոցիալական նշանակության շենքերի կառուցման հարցը, որոնք կնպաստեին քաղաքի ենթակառուցվածքների զարգացմանը։ 1851 թվականի հունվարին բացվեց առաջին դպրոցը, որտեղ կրթություն կարող էին ստանալ և՛ տղաները, և՛ աղջիկները։ Չնայած 1855 թվականին քաղաքում կար դպրոցական տարիքի 753 երեխա, սակայն նրանցից միայն 50-ն էր կրթություն ստանում, քանի որ բնիկ կալիֆոռնիացիների մեծամասնությունը դպրոցական կրթությունն անօգուտ էր համարում[63]։

1860-1870 թվականներին քաղաքի բնակչությունն ավելացավ ավելի քան հազար մարդով, սակայն աճի տեմպը չէր հասնում երկրի միջին ցուցանիշին՝ հիմնականում աննշան ներգաղթի պատճառով[64]։ Տարածաշրջանի աշխարհագրական մեկուսացվածության շնորհիվ Քաղաքացիական պատերազմը գրեթե չազդեց Լոս Անջելեսի վրա[65]։

Լոս Անջելես, 1869 թվական
Նավթի աշտարակներ Լոս Անջելեսում, 1896 թվական

Այլ տարածաշրջանների հետ տնտեսական համագործակցության ընդլայնումը 1873 թվականին նպաստեց առևտրի պալատի ստեղծմանը։ Նույն թվականին հիմնադրվեց Արևելյան Լոս Անջելեսը[66]։ Քաղաքի և շրջակայքի զարգացման գործում կարևոր դեր խաղաց 1876 թվականի սեպտեմբերին «Southern Pacific» ընկերության կողմից Նոր Օռլեան-Լոս Անջելես երկաթուղու կառուցման ավարտը[67]։ Ակտիվորեն յուրացվում էին քաղաքի շրջակայքերը. ստեղծվեցին 40-200 ակր տարածքով հարյուրավոր փոքր ռանչոներ։ Ցիտրուսային պտղաբուծությունը՝ հատկապես նարնջի աճեցումը, շուտով դարձավ տեղական տնտեսության հիմքը։ Քաղաքի բնակչության աճը հանգեցրեց նոր բնակելի թաղամասերի կառուցմանը: 1880-ականների վերջին իրականացվող ներքին միգրացիայի քաղաքականության արդյունքում անշարժ գույքի գները կտրուկ աճեցին[68]։ 1890 թվականին Լոս Անջելեսի բնակչությունը հասավ 50000-ի՝ աճելով գրեթե հինգ անգամ[69]։ 1890-1900 թվականները նշանավորվեցին քաղաքի կայուն, հավասարաչափ աճով[70] և նավթի աշտարակների ակտիվ գործարկմամբ, ինչը կանխորոշեց քաղաքի բուռն զարգացումը 20-րդ դարի սկզբին[71][72][73]։

1913 թվականին ինժեներ Ուիլյամ Մալհոլանդի շնորհիվ ավարտվեց քաղաքի ջրամատակարարումն ապահովող ջրանցույցի կառուցումը։ 1920-ական թվականներից Լոս Անջելեսում արագ տեմպերով սկսեցին զարգանալ ավիացիոն արդյունաբերությունը և կինոարտադրությունը[74]։ Քաղաքի սահմանները զգալիորեն ընդլայնվեցին՝ ներառելով Սան Ֆերնանդո հովիտը և հարավային տարածքները, որտեղ այժմ գտնվում է նավահանգիստը։ 1923 թվականի դրությամբ համաշխարհային նավթարդյունաբերության մեկ հինգերորդը բաժին էր ընկնում Լոս Անջելեսին[75]։

1929 թվականին արժեթղթերի շուկայի անկումից հետո քաղաքի աճը կտրուկ դանդաղեց։ Սակայն 1930-ականներին վերսկսվեց հողային բումը, վերածնունդ ապրեց նավթային արդյունաբերությունը՝ խթանելով Լոնգ Բիչում նավահանգստային տերմինալների կառուցումը և քաղաքի արդյունաբերական գոտու առաջացումը[76]։ 1932 թվականին Լոս Անջելեսն ընդունեց 10-րդ ամառային օլիմպիական խաղերը[77]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Լոս Անջելեսը դարձավ ռազմական խոշոր արտադրության կենտրոն: Քաղաքում ու շրջակայքում էին գտնվում երկրի վեց խոշորագույն ավիաշինական ընկերությունների գլխամասերը («Douglas Aircraft», «Hughes Aircraft», «Lockheed», «North American Aviation», «Northrop Corporation» և «Vultee»)[78], իսկ «Calship» ընկերությունը զբաղվում էր նավաշինությամբ՝ կառուցելով «Liberty» և «Victory» տեսակի հարյուրավոր նավեր։

Պատերազմական տարիներին քաղաքում ապաստան գտան նացիզմից փախած գիտության, մշակույթի և արվեստի մի շարք գերմանացի գործիչներ, այդ թվում՝ Լիոն Ֆոյխտվանգերը, Թոմաս Մանը, Ֆրից Լանգը և Բերտոլդ Բրեխտը։ Միևնույն ժամանակ, 1942 թվականին նախագահ Ֆրանկլին Ռուզվելտի հրամանով քաղաքի ճապոնական ծագում ունեցող հազարավոր բնակիչների բռնի տեղահանեցին և տեղափոխեցին քաղաքից դուրս գտնվող փակ ճամբարներ[79]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Լոս Անջելեսը մտավ բուռն զարգացման շրջան. քաղաքում կառուցվեցին բազմաթիվ տրանսպորտային հանգույցներ և երկնաքերներ։ Այս զարգացման ընթացքում քաղաքը ստացավ մի շարք բնութագրումներ՝ «արվարձաններ՝ քաղաք դառնալու ճանապարհին», «սուպերքաղաքի նախատիպ», «ավտոպիա» (բացառապես ավտոտրանսպորտի երթևեկության համար առանձնացված գոտի)[80]։ Սակայն մինչև 1970 թվականը քաղաքի կենտրոնական մասը զգալիորեն դատարկվեց։ Որոշ բնակիչների խոսքերով՝ այն սկսել էր թվալ «օտար և նույնիսկ թշնամական»։ 1984 թվականին Լոս Անջելեսը կրկին դարձավ օլիմպիական քաղաք՝ հյուրընկալելով ամառային օլիմպիական խաղերը, որոնց, սակայն, չէին մասնակցում սոցիալիստական ճամբարի երկրների մարզիկները[81]։

Տեսարան դեպի Լոս Անջելես, 2016 թվական

1980-ական թվականներին Լոս Անջելեսի տնտեսությունը սկսեց անկում ապրել, որը սկսվեց վերամշակող արդյունաբերության ոլորտում զբաղվածության էական կրճատումով։ Սառը պատերազմի ավարտը և Պաշտպանության նախարարության պայմանագրերի թվի նվազումը տարածաշրջանում նոր տնտեսական ճգնաժամի պատճառ դարձան։ 1990-ական թվականների սկզբին անկումը տարածվեց նաև ֆինանսների, ապահովագրության, անշարժ գույքի և շինարարական ոլորտների վրա[82]։

1992 թվականին Լոս Անջելեսում տեղի ունեցան 1960-ական թվականներից ի վեր ամենախոշոր զանգվածային անկարգությունները։ Դրանց անմիջական պատճառը աֆրոամերիկացու ծեծի մեջ մեղադրվող չորս սպիտակամորթ ոստիկանների արդարացումն էր դատարանում։ Անկարգությունների ընթացքում ի հայտ եկավ երկար ժամանակ կուտակված ազգային թշնամանքը. ամբոխի հիմնական թիրախը դարձան կորեացի խանութպանները։ Վեց օր տևած բախումների հետևանքով 55 մարդ զոհվեց, իսկ 2000-ը վիրավորվեց։ Իրավիճակը հանդարտեցնելու համար քաղաք մտցվեցին զորաբանակային ստորաբաժանումներ և կատարվեց ավելի քան 10000 ձերբակալություն[83][84]։

1994 թվականին քաղաքում տեղի ունեցավ ավերիչ երկրաշարժ, որը վնասեց բազմաթիվ տներ և քաղաքային ենթակառուցվածքների օբյեկտներ[85]։ Այս բնական աղետը, զուգորդվելով նախորդ տարիների սոցիալ-տնտեսական խնդիրների հետ, նպաստեց Հոլիվուդի և Սան Ֆերնանդո հովտի՝ Լոս Անջելեսից անջատվելու շարժման ուժեղացմանը։ Սակայն 2002 թվականի համընդհանուր քվեարկությունը թույլ չտվեց իրականացնել այս ծրագիրը[86]։ 20-րդ դարի վերջին - 21-րդ դարի սկզբին քաղաքում տեղի ունեցավ մի շարք թաղամասերի վերափոխում։ Ջենտրիֆիկացիայի ենթարկվեցին Հոլիվուդը, Սիլվեր Լեյքը, Սիվիք Սենթերը և Կորեաթաունը[87]։

2028 թվականին Լոս Անջելեսն ընդունելու է 34-րդ ամառային օլիմպիական խաղերը՝ դառնալով երրորդ քաղաքն աշխարհում, որտեղ օլիմպիական խաղերն անցկացվել են երեք անգամ[88][89]։

Ժողովրդագրություն

Պատմական բնակչություն
ՄարդահամարԲնակ.Note%±
18501610—
186043851724%
18705728306%
188011 183952%
189050 3953506%
1900102 4791034%
1910319 1982115%
1920576 673807%
19301 238 0481147%
19401 504 277215%
19501 970 358310%
19602 479 015258%
19702 811 801134%
19802 968 52856%
19903 485 398174%
20003 694 82060%
20103 792 62126%
20203 898 74728%
2023 (est.)3 820 914[90]−20%
ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո[91]
2010–2020, 2021[92]

2010 թվականի ԱՄՆ մարդահամարի տվյալներով[93]՝ Լոս Անջելեսի բնակչությունը կազմել է 3 792 621 մարդ[94], իսկ բնակչության խտությունը՝ 3124,5 մարդ մեկ քառակուսի կիլոմետրի հաշվով։

Բնակչության տարիքային բաշխվածությունն ունեցել է հետևյալ պատկերը՝

  • 25-44 տարեկան՝ 1 209 367 մարդ (31,9%)
  • մինչև 18 տարեկան՝ 874 525 մարդ (23,1%)
  • 45-64 տարեկան՝ 877 555 մարդ (23,1%)
  • 18-24 տարեկան՝ 434 478 մարդ (11,5%)
  • 65 տարեկան և բարձր՝ 396 696 մարդ (10,5%)[94]։

Քաղաքի բնակչության միջին տարիքը կազմել է 34,1 տարի։ Գենդերային հարաբերակցությունը ցույց է տվել, որ յուրաքանչյուր 100 կնոջ հաշվով եղել է 99,2 տղամարդ, իսկ չափահասների շրջանում՝ 97,6 տղամարդ յուրաքանչյուր 100 կնոջ հաշվով[94]։

2010 թվականի ԱՄՆ մարդահամարի տվյալներով՝ Լոս Անջելեսում բնակարանների ընդհանուր թիվը կազմել է 1 413 995՝ աճելով 2005-2009 թվականների 1 298 350 ցուցանիշից[94]: Մեկ քառակուսի կիլոմետրի հաշվով միջինում կա 2812,8 տնային տնտեսություն: Դրանցից 503 863-ը (38,2%) պատկանել են սեփականատերերի, իսկ 814 305-ը (61,8%)՝ վարձակալվել են։ Վաճառքի հանված բնակարանները կազմել են 2,1%, իսկ վարձակալության համար ազատ բնակարանները՝ 6,1%։ Սեփական բնակարաններում բնակվելիս է եղել՝ 1 535 444 մարդ (բնակչության 40,5%-ը), իսկ վարձակալված բնակարաններում՝ 2 172 576 մարդ (57,3%-ը)[94]։

2010 թվականի ԱՄՆ մարդահամարի տվյալներով՝ Լոս Անջելեսում մեկ ընտանիքի միջին եկամուտը կազմել է 49 497 դոլար, ընդ որում՝ աղքատության դաշնային շեմից ցածր մակարդակում ապրող բնակչությունը կազմել է 22%[94]։

Ռասաներ և էթնիկ խմբեր

Ռասայական և էթնիկ կազմ 1940[95] 1970[95] 1990[95] 2010[96] 2020[96]
Իսպանախոս կամ լատինաամերիկացի 7.1% 17.1% 39.9% 48.5% 46.9%
Սպիտակամորթ (ոչ իսպանախոս) 86.3% 61.1% 37.3% 28.7% 28.9%
Ասիացի (ոչ իսպանախոս) 2.2% 3.6% 9.8% 11.1% 11.7%
Սևամորթ կամ աֆրոամերիկացի (ոչ իսպանախոս) 4.2% 17.9% 14.0% 9.2% 8.3%
Այլ (ոչ իսպանախոս) N/A N/A 0.1% 0.3% 0.7%
Խառնածին (ոչ իսպանախոս) N/A N/A N/A 2.0% 3.3%

2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ Լոս Անջելեսի ռասայական կազմը հետևյալն էր՝

150 000 ԱՄՆ դոլարից բարձր եկամուտ ունեցող ընտանիքների տոկոսը Լոս Անջելես շրջանի այն տարածքներում, որտեղ անց է կացվել մարդահամար։

Քաղաքի բնակչության 48,5%-ը (1 838 822 մարդ) կազմել են իսպանախոս կամ լատինաամերիկյան ծագում ունեցող բնակիչները՝ անկախ իրենց ռասայական պատկանելությունից: 2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ ոչ իսպանախոս սպիտակամորթների տոկոսը 86,3%-ից (1940)[95] նվազել է՝ 28,7%[94]։ Ներկայումս ոչ իսպանախոս սպիտակամորթերը հիմնականում բնակվում են Խաղաղ օվկիանոսի ափին և Սանտա Մոնիկա լեռների շրջակայքում (Փասիֆիք Փալիսեյդսից մինչև Լոս Ֆելիս):

Լոս Անջելեսում ապրում է 140-ից ավել երկրների ներկայացուցիչներ, որոնք խոսում են 224 տարբեր լեզուներով[97]: Էթնիկ անկլավները, ինչպիսիք են Չայնաթաունը, պատմական Ֆիլիպինոթաունը, Կորեաթաունը, Լիթլ Արմենիան, Լիթլ Եթովպիան, Թեհրանջելեսը, Լիթլ Տոկիոն, Լիթլ Բանգլադեշը և Թայթաունը վկայում են Լոս Անջելեսի բազմալեզու բնույթի մասին:

Լոս Անջելեսի իսպանախոս բնակչության ամենամեծ էթնիկ խումբը մեքսիկական ծագումով բնակիչներն են, որոնք կազմում են քաղաքի բնակչության 31,9%-ը: Նրանց հաջորդում են սալվադորցիները (6%) և գվատեմալացիները (3,6%): Իսպանախոս բնակչությունը, որն ունի մեքսիկա-ամերիկյան և կենտրոնաամերիկյան հին համայնք, տարածված է ամբողջ Լոս Անջելես քաղաքում և դրա մետրոպոլիտանային տարածքում: Նրանք հիմնականում կենտրոնացած են կենտրոնական շրջաններում՝ Արևելյան Լոս Անջելեսում, Հյուսիսարևելյան Լոս Անջելեսում և Ուեսթլեյքում: Բացի այդ, Հարավային Լոս Անջելեսի արևելյան թաղամասերում՝ ներառյալ Դաունին[98], բնակիչների ճնշող մեծամասնությունն իսպանական ծագում ունի:

Լոս Անջելեսի ռասայական և էթնիկ խմբերի բաշխվածության քարտեզ՝ ըստ 2010 թվականի ԱՄՆ մարդահամարի: Յուրաքանչյուր կետը ներկայացնում է 25 մարդ՝ ⬤ սպիտակամորթ ⬤ սևամորթ ⬤ ասիացի ⬤ իսպանախոս ⬤ այլ

Լոս Անջելեսի ասիական բնակչության ամենամեծ էթնիկ խմբերը ներկայացնում են ֆիլիպինցիները (3,2%) և կորեացիները (2,9%), որոնք ունեն իրենց առանձին էթնիկ թաղամասերը՝ Կորեթաունը Ուիլշիր Սենթրում և Պատմական ֆիլիպինոթաունը[99]: Քաղաքի բնակչության 1,8%-ը կազմող չինացիները հիմնականում բնակվում են քաղաքի սահմաններից դուրս՝ Լոս Անջելես շրջանի արևելյան հատվածում գտնվող Սան Գաբրիել հովտում, սակայն նշանակալի ներկայություն ունեն նաև քաղաքում՝ հատկապես Չայնաթաունում[100]: Թայլանդցիները և կամբոջացիները, որոնք կազմում են քաղաքի բնակչության համապատասխանաբար 0,3% և 0,1%-ը, հիմնականում կենտրոնացած են Չայնաթաունում և Թայթաունում: Ճապոնացիները, որոնք կազմում են բնակչության 0,9%-ը, քաղաքի կենտրոնում ունեն իրենց Լիթլ Տոկիո թաղամասը, իսկ ճապոնական ծագմամբ ամերիկացիների մեկ այլ նշանակալի համայնք է հաստատված Արևմտյան Լոս Անջելեսի Սոթել թաղամասում: Վիետնամցիները և հնդիկները յուրաքանչյուրը կազմում են քաղաքի բնակչության 0,9%-ը: Լոս Անջելեսում բնակվում են նաև հայեր, ասորիներ և իրանցիներ, որոնց մեծ մասը կենտրոնացած է այնպիսի թաղամասերում, ինչպիսիք են Լիթլ Արմենիան և Թեհրանջելեսը[101][102]:

1960-ականներից ի վեր Հարավային Լոս Անջելեսը դարձել է Միացյալ Նահանգների արևմտյան հատվածի ամենամեծ աֆրոամերիկյան համայնքը, որտեղ աֆրոամերիկացիները հանդիսանում են գերակշռող էթնիկ խումբը: Աֆրոամերիկյան բնակչության ամենամեծ համայնքը գտնվում է Հարավային Լոս Անջելեսի հետևյալ թաղամասերում՝ Քրենշոու, Բոլդուին Հիլզ, Լեյմերթ Պարկ, Հայդ Պարկ, Գրեմերսի Պարկ, Մանչեսթեր Սքուեր և Ուոթս[103]: Բացի այդ, Ֆեյրֆաքս շրջանում կա էրիթրեական և եթովպական նշանակալի համայնք[104]:

Լոս Անջելեսը համաշխարհային մասշտաբով աչքի է ընկնում որպես երկրորդ ամենամեծ մեքսիկական, հայկական, սալվադորական, ֆիլիպինյան և գվատեմալական բնակչություն ունեցող քաղաք, երրորդ ամենամեծ կանադական բնակչությամբ քաղաք, իսկ ԱՄՆ-ում առաջատարն է ճապոնական, իրանական/պարսկական, կամբոջական և գնչուական բնակչության թվաքանակով[105]: Իտալական համայնքի հիմնական կենտրոնը Սան Պեդրո թաղամասն է[106]:

Քաղաքի օտարածին բնակչության գերակշիռ մասը ծագումով Մեքսիկայից, Էլ Սալվադորից, Գվատեմալայից, Ֆիլիպիններից և Հարավային Կորեայից է[107]:

Տնտեսություն

Զբաղվածությունն ըստ արդյունաբերության Լոս Անջելես համայնքում (2015)
Ֆինանսական ընկերություններն ինչպիսիք են «US Bancorp», «Ernst & Young», «Aon Corporation», «Bank of America», «PwC», և «Deloitte» ունեն գրասենյակներ Դաունթաունի ֆինանսական թաղամասում:

Լոս Անջելեսի տնտեսությունը զարգանում է միջազգային առևտրով, զվարճանքի կենտրոններով (հեռուստատեսություն, կինոֆիլմեր, վիդեո խաղեր, երաժշտության ձայնագրություն և արտադրություն), ավիացիայով, տեխնոլոգիայով, նավթով, նորաձևությամբ, հագուստով և զբոսաշրջությամբ։ Այլ կարևոր արդյունաբերությունների թվին են պատկանում ֆինանսները, հեռահաղորդակցությունը, օրենքը, առողջապահությունը և տրանսպորտը։ 2017 թվականի Գլոբալ ֆինանսական կենտրոնի ցուցիչով Լոս Անջելեսը համարվում էր աշխարհի տասնիներորդ ամենամրցունակ ֆինասական կենտրոնը և վեցերորոդ ամենամրցունակը Միացյալ Նահանգներում[108]։ Վեց կարևոր կինոստուդիաներից երկուսը՝ Paramount Picturesը և 20th Century Foxը տեղակայված են քաղաքի ներսում[109], որոնք համարվում են այսպես կոչված «Studio zone»-ի մի մասը։

Լոս Անջելեսն ամենամեծ արտադրական կենտրոնն է Միացյալ Նահանգների արևմտյան մասում[110]։ Լոս Անջելեսի նավահանգստի և Լոնգ Բիչի սահմանամերձ հատվածները դարձնում են այն հինգերորդ ամենամեծ նավահանգիստն աշխարհում և ամենակարևորը Արևմտյան կիսագնդում, որն էլ կենսական նշանակություն ունի Խաղաղ օվկիանոսյան առևտրի համար[110]։

Լոս Անջելեսի մետրոպոլիայի տարածաշրջանը տալիս է $866 բիլիոնի արտադրանք (2015)[111]՝ դարձնելով այն երրորդ ամենամեծ տնտեսական մետրոպոլիայի տարածքն աշխարհում, հետևելով Տոկիոյին և Նյու Յորքին[112]։ Լոս Անջելեսը դասակարգվում է որպես գլոբալ քաղաք («Global city»)՝ ըստ Լաֆբորո համալսարանի 2012 թվականի ուսումնասիրությունների[113]։

Ամենամեծ գործատուները քաղաքում 2009 թվականից սկսած եղել են Լոս Անջելեսի Սիթին, Լոս Անջելես շրջան (Կալիֆոռնիա)ը և Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարանը[114]։ Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարանը քաղաքի չորրորդ ամենամեծ գործատուն է և ամենամեծ մասնավոր սեկտորը[115]։

Fortune 500

Քաղաքը եղել է վեց ընկերությունների տունը համաձայն 2014 թվականի Fortune 500-ի[116]։

Ամենաշատ հրապարակավ առևտրային ընկերությունները
Լոս Անջելեսում 2014 թվականին
(ըստ եկամուտների)
ըստ քաղաքի և ԱՄՆ-ի կատեգորիայի
Լոս Անջելես. Կորպորացիա ԱՄՆ
1 AECOM Տեխնոլոգիական ընկերություն 164
2 CBRE Group, Inc. 207
3 Reliance Steel & Aluminum Co. 305
Աղբյուր: Fortune (պարբերական) 500[117]

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ https://data.census.gov/cedsci/table?q=United%20States&tid=DECENNIALPL2020.P1
  2. ↑ 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
  3. ↑ «Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places Over 100,000, Ranked by July 1, 2009 Population: April 1, 2000 to July 1, 2009» (CSV). United States Census Bureau, Population Division. 2009 թ․ հուլիսի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 3 мая 2011-ին.
  4. ↑ «Angeleno». The Free Dictionary. Վերցված է 01.03.2011-ին.
  5. ↑ «Annual Estimates of the Resident Population: April 1, 2010 to July 1, 2013 – United States – Metropolitan Statistical Area; and for Puerto Rico». United States Census Bureau.
  6. ↑ «Subterranean L.A.: The Urban Oil Fields | The Getty Iris». blogs.getty.edu. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  7. ↑ «The World According to GaWC 2008». Globalization and World Cities Study Group and Network, Loughborough University. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 01.03.2011-ին.
  8. ↑ «Inventory of World Cities». Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 01.03.2011-ին.
  9. ↑ «Settlement of Los Angeles». Los Angeles Almanac (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից September 2, 2018-ին. Վերցված է September 2, 2018-ին.
  10. ↑ «Ooh L.A. L.A.». Los Angeles Times. December 12, 1991. Արխիվացված օրիգինալից January 11, 2022-ին. Վերցված է October 24, 2021-ին.
  11. ↑ Pool, Bob (March 26, 2005). «City of Angels' First Name Still Bedevils Historians». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից October 21, 2021-ին. Վերցված է October 24, 2021-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Stein, David Allen (1953). «Los Angeles: A Noble Fight Nobly Lost». Names (journal). 1 (1): 35–38. doi:10.1179/nam.1953.1.1.35. ISSN 0027-7738.
  13. ↑ Masters, Nathan (February 24, 2011). «The Crusader in Corduroy, the Land of Soundest Philosophy, and the 'G' That Shall Not Be Jellified». KCET. Public Media Group of Southern California. Արխիվացված օրիգինալից July 9, 2021-ին. Վերցված է July 4, 2021-ին.
  14. ↑ Masters, Nathan (May 6, 2016). «How to Pronounce "Los Angeles," According to Charles Lummis». KCET. Public Media Group of Southern California. Արխիվացված օրիգինալից July 9, 2021-ին. Վերցված է July 4, 2021-ին.
  15. ↑ Lummis, Charles Fletcher (June 29, 1908). «This Is the Way to Pronounce Los Angeles». Nebraska State Journal. էջ 4. Արխիվացված օրիգինալից July 9, 2021-ին. Վերցված է July 4, 2021-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Harvey, Steve (June 26, 2011). «Devil of a time with City of Angels' name». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից July 9, 2021-ին. Վերցված է July 4, 2021-ին.
  17. ↑ Kenyon, John Samuel; Knott, Thomas Albert (1944). A Pronouncing Dictionary of American English. Springfield, Mass.: G. & C. Merriam. էջ 260.
  18. ↑ Buntin, John (2009). L.A. Noir: The Struggle for the Soul of America's Most Seductive City. New York: Harmony Books. էջ 16. ISBN 978-0-307-35207-1.
  19. ↑ Windsor Lewis, Jack (1990). «HappY land reconnoitred: the unstressed word-final -[[:Կաղապար:Zwj]]y vowel in General British pronunciation». In Ramsaran, Susan (ed.). Studies in the Pronunciation of English: A Commemorative Volume in Honour of A.C. Gimson. Routledge. էջեր 159–167. ISBN 978-1-138-92111-5. Արխիվացված օրիգինալից May 18, 2023-ին. Վերցված է June 12, 2023-ին. {{cite book}}: URL–wikilink conflict (օգնություն) Pages 166–167.
  20. ↑ The Tongva of California. — Rosen Publishing, 2002. — С. 10. — 64 с.
  21. ↑ Great Cities: The Stories Behind the World’s most Fascinating Places. — Penguin Books, 2021. — С. 300. — 320 с.
  22. ↑ Ron Sullivan (2002-12-07). «Roots of native names». sfgate.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-06-10-ին. Վերցված է 2022-07-02-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  23. ↑ Willard, 1901, էջ 9
  24. ↑ Theresa L. Miller. «Gabrielino (Tongva)» (PDF). achieve.lausd.net (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2023-01-30-ին. Վերցված է 2022-11-05-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  25. ↑ Ronald Loewe Of Sacred Lands and Strip Malls: The Battle for Puvungna. — Rowman & Littlefield, 2016. — С. 26. — 258 с.
  26. ↑ «Gabrielino». cla.berkeley.edu (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-11-05-ին. Վերցված է 2022-11-05-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  27. ↑ Jan Onofrio Dictionary of Indian Tribes of the Americas. — American Indian Publishers, 1995. — Т. 2. — С. 402—403. — 697 с.
  28. ↑ Alexander Smith Taylor Discovery of California and Northwest America. The first Voyage to the Coasts of California, made ... 1542 and 1543, by J. Rodriguez Cabrillo and ... B. Ferrelo. — LeCount & Strong, 1853. — С. 9.
  29. ↑ Willard, 1901, էջ 22—23
  30. ↑ Charles Fletcher Lummis In Memory of Juan Rodriguez Cabrillo: Who Gave the World California. 1542. — Denrich Press, 1913. — С. 16. — 32 с.
  31. ↑ Alastair Worden, Randy Leffingwell California Missions & Presidios. — Voyageur Press, 2005. — С. 43. — 176 с.
  32. ↑ Miguel Costansó The Portola Expedition of 1769-1770, Diary of Miguel Costanso. — University of California Press, 1911. — С. 21. — 167 с.
  33. ↑ Mark Juergensmeyer; Wade Clark Roof Encyclopedia of Global Religion. — Denrich Press, 2012. — С. 717. — 1469 с.
  34. ↑ Guinn, 1901, էջ 32—33
  35. ↑ Willard, 1901, էջ 74—75
  36. ↑ Erwin G. Gudde California Place Names: The Origin and Etymology of Current Geographical Names. — University of California Press, 2010. — С. 216. — 496 с.
  37. ↑ Cynthia Karpa McCarthy Belmont. — Arcadia Publishing, 2014. — С. 11. — 127 с.
  38. ↑ «The History of Los Angeles». lacity.gov (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-06-24-ին. Վերցված է 2022-07-02-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  39. ↑ Steve Harvey (1991-12-12). «Ooh L.A. L.A.:The next time someone puts...». latimes.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-01-11-ին. Վերցված է 2022-07-02-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  40. ↑ Bob Pool (2005-03-26). «City of Angels' First Name Still Bedevils Historians». latimes.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021-10-21-ին. Վերցված է 2022-07-02-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  41. ↑ Guinn, 1901, էջ 34
  42. ↑ Guinn, 1901, էջ 34—35
  43. ↑ Guinn, 1901, էջ 36
  44. ↑ Willard, 1901, էջ 102
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 Guinn, 1901, էջ 37
  46. ↑ Willard, 1901, էջ 132
  47. ↑ Willard, 1901, էջ 134—135
  48. ↑ Guinn, 1901, էջ 39
  49. ↑ Guinn, 1901, էջ 74—75
  50. ↑ Willard, 1901, էջ 158, 164—167
  51. ↑ Willard, 1901, էջ 169
  52. ↑ 52,0 52,1 Guinn, 1901, էջ 80—81
  53. ↑ 53,0 53,1 Willard, 1901, էջ 201
  54. ↑ «The Senate Votes for War against Mexico». senate.gov (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-09-21-ին. Վերցված է 2022-09-21-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  55. ↑ Willard, 1901, էջ 205
  56. ↑ Guinn, 1901, էջ 82
  57. ↑ 57,0 57,1 Willard, 1901, էջ 206
  58. ↑ Guinn, 1901, էջ 82—83
  59. ↑ Guinn, 1901, էջ 90
  60. ↑ Willard, 1901, էջ 223—227
  61. ↑ Willard, 1901, էջ 235
  62. ↑ Leon Thomas David. «The History of Los Angeles. As Seen from the City Attorney's Office» (PDF). cschs.org (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022-07-03-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  63. ↑ Willard, 1901, էջ 270—274
  64. ↑ Willard, 1901, էջ 299
  65. ↑ Imogene Spaulding The Attitude of California to the Civil War(անգլ.) // Annual Publication of the Historical Society of Southern California. — 1912—1913. — Т. 9. — № 1/2. — С. 104—131.
  66. ↑ Willard, 1901, էջ 316—318
  67. ↑ Catherine Mulholland William Mulholland and the Rise of Los Angeles. — University of California Press, 2000. — С. 15. — 467 с.
  68. ↑ Willard, 1901, էջ 328
  69. ↑ Willard, 1901, էջ 336
  70. ↑ Willard, 1901, էջ 344
  71. ↑ Stephen M. Testa The Los Angeles City Oil Field. California’s first oil boom during the revitalization period (1875—1900)(անգլ.) // Oil-Industry History. — 2005. — Т. 6. — № 1. — С. 79—100. Архивировано из первоисточника 13 Նոյեմբերի 2022.
  72. ↑ «The California Oil Boom». enopetroleum.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-03-30-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  73. ↑ Tim St. Onge (2019-07-25). «The Los Angeles Oil Boom Through Maps». blogs.loc.gov (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-06-27-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  74. ↑ Scott, 1996, էջ 5
  75. ↑ Steve Gorman (2016-11-02). «Early Los Angeles-area quakes linked with oil production». reuters.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-09-20-ին. Վերցված է 2022-09-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  76. ↑ Scott, 1996, էջ 5—7
  77. ↑ «Olympic Games Los Angeles 1932». olympics.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-05-30-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  78. ↑ Dana T. Parker Building Victory: Aircraft Manufacturing in the Los Angeles Area in World War II. — 2013. — С. 5—8, 14, 26, 36, 50 ,60, 78, 94, 108, 122. — 130 с.
  79. ↑ «Document for February 19th: Executive Order 9066: Resulting in the Relocation of Japanese». archives.gov (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-07-09-ին. Վերցված է 2022-09-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  80. ↑ Дэниел Бурстин Американцы: Демократический опыт. — Прогресс, 1993. — С. 339. — 832 с.
  81. ↑ «Olympic Games Los Angeles 1984». olympics.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021-05-02-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  82. ↑ Scott, 1996, էջ 14
  83. ↑ Кирилл Новиков Блюстители произвола(ռուս.) // Коммерсантъ. — 2007. — № 44. — С. 107. Архивировано из первоисточника 27 Ապրիլի 2019.
  84. ↑ David Whitman (1993-05-23). «The Untold Story of the LA Riot». usnews.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017-12-04-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  85. ↑ Kenneth Reich (1995-12-20). «Study Raises Northridge Quake Death Toll to 72». latimes.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-07-11-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  86. ↑ Sue Fox, Patrick Mcgreevy (2002-11-06). «City Says No-Go to Secession». latimes.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-09-20-ին. Վերցված է 2022-09-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  87. ↑ David Zahniser (2006-08-23). «Welcome to Gentrification City». laweekly.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-07-03-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  88. ↑ Julia Horowitz (2017-07-31). «Los Angeles will host 2028 Olympics». cnn.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  89. ↑ «Cities That Have Hosted Multiple Summer Olympic Games». worldatlas.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-07-03-ին. Վերցված է 2022-07-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  90. ↑ «City and Town Population Totals: 2020-2023». Արխիվացված օրիգինալից July 11, 2022-ին. Վերցված է 2024-05-19-ին.
  91. ↑ «Census of Population and Housing». U.S. Census Bureau. Արխիվացված օրիգինալից July 1, 2021-ին. Վերցված է March 19, 2007-ին.
  92. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «QuickFacts» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  93. ↑ «2010 Census Interactive Population Search: CA — Los Angeles». United States Census Bureau. Արխիվացված է օրիգինալից July 24, 2014-ին. Վերցված է July 12, 2014-ին.
  94. ↑ 94,0 94,1 94,2 94,3 94,4 94,5 94,6 94,7 «Los Angeles (city), California». United States Census Bureau. Արխիվացված օրիգինալից February 19, 2021-ին. Վերցված է October 3, 2016-ին.
  95. ↑ 95,0 95,1 95,2 95,3 «Race and Hispanic Origin for Selected Cities and Other Places: Earliest Census to 1990». United States Census Bureau. Արխիվացված է օրիգինալից August 12, 2012-ին. Վերցված է November 6, 2015-ին.
  96. ↑ 96,0 96,1 «2020: DEC Redistricting Data (PL 94-171)». US Census Bureau. Արխիվացված օրիգինալից July 4, 2022-ին. Վերցված է July 4, 2022-ին.
  97. ↑ «Los Angeles, California Population 2019». World Population Review. Արխիվացված օրիգինալից July 15, 2019-ին. Վերցված է August 21, 2019-ին.
  98. ↑ «Neighborhood Wellbeing and Environmental Quality for Latino/a Communities in Southeast Los Angeles – Neighborhood Data for Social Change» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-06-17-ին.
  99. ↑ Shyong, Frank (January 6, 2020). «Here's how HIFI, or Historic Filipinotown got its name». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից January 6, 2020-ին. Վերցված է January 6, 2020-ին.
  100. ↑ «Welcome to Los Angeles Chinatown». chinatownla.com. Արխիվացված է օրիգինալից January 24, 2017-ին. Վերցված է June 10, 2015-ին.
  101. ↑ Najafi, Leila (2021-10-23). «A Guide to Tehrangeles, Los Angeles's Pocket of Iranian Culture». Condé Nast Traveler (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-06-17-ին.
  102. ↑ Eater Staff (2016-08-17). «Where to Eat Armenian Food in L.A. | MOFAD City». Eater.com. Վերցված է 2024-06-17-ին.
  103. ↑ Ray, MaryEllen Bell (1985). The City of Watts, California: 1907 to 1926. Rising Pub. ISBN 978-0-917047-01-5.
  104. ↑ Barkan, Elliott Robert (January 17, 2013). Immigrants in American History: Arrival, Adaptation, and Integration. Abc-Clio. էջ 693. ISBN 9781598842197.
  105. ↑ Hayden, Dolores (February 24, 1997). The Power of Place: Urban Landscapes as Public History. MIT Press. էջ 83. ISBN 9780262581523. Արխիվացված օրիգինալից November 6, 2023-ին. Վերցված է November 24, 2022-ին.
  106. ↑ Bitetti, Marge (2007). Italians in Los Angeles. Arcadia. ISBN 9780738547756. Արխիվացված օրիգինալից April 27, 2023-ին. Վերցված է November 28, 2022-ին.
  107. ↑ «Los Angeles» (PDF). dornsife.usc.edu. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից July 21, 2023-ին. Վերցված է August 7, 2023-ին.
  108. ↑ «The Global Financial Centres Index 21» (PDF). Long Finance. 2017 թ․ մարտ. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  109. ↑ Slide, Anthony (2014 թ․ փետրվարի 25). The New Historical Dictionary of the American Film Industry (անգլերեն). Routledge. ISBN 9781135925543.
  110. ↑ 110,0 110,1 «Los Angeles: Economy». City-Data. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  111. ↑ «Gross Metropolitan Product». {{cite web}}: Missing or empty |url= (օգնություն)
  112. ↑ «CIA World Factbook, 2009: GDP (official exchange rate)». Central Intelligence Agency. 2008 թ․ հոկտեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
  113. ↑ «The World According to GaWC 2012». Globalization and World Cities Research Network. Loughborough University. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-03-20-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
  114. ↑ «City of Los Angeles CAFR (2010)» (PDF). City of Los Angeles. էջ 332 (367). Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  115. ↑ George, Evan (2006 թ․ դեկտեմբերի 11). «Trojan Dollars: Study Finds USC Worth $4 Billion Annually to L.A. County». Los Angeles Downtown News. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 30-ին.
  116. ↑ «Fortune 500». Fortune. Time Inc. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 13-ին.
  117. ↑ «Fortune 500». Fortune. Time Inc. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 6-ին.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լոս Անջելես» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 665)։
Kembali kehalaman sebelumnya