Carlos Saavedra Lamas (1. nóvember 1878 – 5. maí 1959) var argentínskur fræðimaður og stjórnmálamaður. Hann var utanríkisráðherra Argentínu frá 1932 til 1938. Sem utanríkisráðherra tók hann þátt í að semja um frið í Chaco-stríðinu milli Bólivíu og Paragvæ árið 1936 og hlaut fyrir það friðarverðlaun Nóbels sama ár. Saavedra Lamas var fyrsti argentínski Nóbelsverðlaunahafinn.[1]
Æviágrip
Saavedra Lamas fæddist í Búenos Aíres og var afkomandi gamalla argentínskra þjóðernissinna. Eiginkona hans var Rosa Sáenz Peña, dóttir argentínska forsetans Roque Sáenz Peña. Sem utanríkisráðherra Argentínu varð Saavedra Lamas ekki aðeins þekktur fyrir að leggja drög að milliríkjasamningum og fyrir milligöngu í alþjóðadeilum, heldur einnig fyrir fræðastörf sín sem prófessor í vinnulöggjöf og alþjóðalögum.
Saavedra Lamas var afburðanemandi í Lacordaire-háskólanum og Háskólanum í Búenos Aíres. Hann útskrifaðist úr síðarnefnda skólanum með ágætiseinkun sem doktor í lögfræði árið 1903. Eftir frekara nám í París og ferðalög erlendis þáði hann prófessorsstöðu í lögfræði og stjórnarskrársögu við Háskólann í La Plata. Saavedra Lamas hóf þar rúmlega fjörutíu ára kennaraferil. Hann átti síðar frumkvæði að félagsfræðiáfanga við Háskólann í Búenos Aíres, kenndi stjórnmálahagfræði og stjórnarskrárlögfræði við lagadeild skólans og varð síðar rektor háskólans.
Saavedra Lamas var einn fremsti fræðimaður Argentínu á tvennum fræðasviðum. Hann var frumkvöðull á sviði vinnulöggjafar og ritstýrði fjölda ritgerða um argentínska vinnulöggjöf og um þörfina á almennt viðurkenndum reglum um meðhöndlun vinnuafls. Hann samdi einnig drög að lagafrumvörpum um verkalýðsmál í Argentínu, studdi stofnun Alþjóðavinnumálastofnunarinnar (ILO) árið 1919 og stýrði ráðstefnu stofnunarinnar í Genf árið 1928 sem leiðtogi argentínsku sendinefndarinnar.
Hitt sérsvið Saavedra Lamas var í alþjóðalögum. Hann gaf út fræðiritið La Crise de la codification et de la doctrine Argentine de droit international árið 1931 og fjallaði í orði og riti um ýmis málefni frjá sjónarhorni alþjóðalöggjafar, meðal annars hælisveitingar, nýlenduvæðingu, aðflutning, milligöngu í alþjóðadeilum og heimsfrið.
Stjórnmálaferill
Saavedra Lamas hóf stjórnmálaferil árið 1906 sem framkvæmdastjóri almenns lánstrausts og varð síðan aðalritari sveitarfélagsins Búenos Aíres árið 1907. Árið 1908 var hann kjörinn á argentínska þingið. Þar stóð hann fyrir löggjöf um landhelgisréttindi, áveitur, sykurframleiðslu, ríkisfjármál, nýlendumál og aðflutning. Hann átti þátt í að bjarga gerðarsáttmála Argentínu með Ítalíu, sem hafði nánast farið út um þúfur á árunum 1907-1908. Saavedra Lamas varð brátt óformlegur ráðgjafi bæði löggjafans og utanríkisþjónustunnar um réttaráhrif fyrirhugaðra milliríkjasamninga.
Saavedra Lamas var útnefndur dóms- og menntamálaráðherra árið 1915 og stóð fyrir umbótum á menntakerfinu með því að samhæfa greinar menntakerfisins og þróa námskrá á millistigi fyrir iðnnemendur til þess að stuðla að frekari iðnvæðingu landsins.
Þegar hershöfðinginn Agustín P. Justo varð forseti Argentínu árið 1932 útnefndi hann Saavedra Lamas utanríkisráðherra. Saavedra Lamas gengdi því embætti í sex ár og jók á þeim tíma áhrif Argentínu á alþjóðavettvangi. Hann lék lykilhlutverk í öllum milliríkjadeilum í Suður-Ameríku á miðjum fjórða áratugnum og stuðlaði að því að Argentína gekk á ný til liðs við Þjóðabandalagið eftir að hafa sagt sig úr því þrettán árum áður. Saavedra Lamas var fulltrúi Argentínumanna á nánast öllum mikilvægum alþjóðafundum á þessum tíma.
Saavedra Lamas tók þátt í að binda enda á Chaco-stríðið milli Paragvæ og Bólivíu (1932–1935) og vakti bæði athygli í Suður-Ameríku og á alþjóðavettvangi með milligöngu sinni í deilunni. Strax og hann tók við utanríkisráðuneytinu hóf Saavedra Lamas að leggja grunn að friðarsáttmála í deilunni. Þann 2. ágúst árið 1932 átti hann frumkvæði að yfirlýsingu í Washington þar sem hann fékk amerísku ríkin til að staðfesta að þau myndu ekki viðurkenna breytingu á landsvæði í heimshlutanum sem hefðu orðið fyrir tilstilli hervalds. Næst samdi hann drög að griðar- og sáttasamningi sem sex Suður-Ameríkuríki undirrituðu í október 1933. Öll hin Ameríkuríkin fylgdu fordæmi þeirra við sjöundu sam-amerísku ráðstefnuna í Montevídeó tveimur mánuðum síðar. Árið 1935 skipulagði Saavedra Lamas milligöngu sex hlutlausra Suður-Ameríkuríkja sem leiddi til þess að Paragvæ og Bólivía lögðu niður vopnin sama ár. Árið 1934 hafði Saavedra Lamas kynnt suður-amerískt friðarsamkomulag fyrir Þjóðabandalaginu, þar sem það hlaut góðar viðtökur og var undirritað af ellefu ríkjum. Saavedra Lamas var kjörinn forseti Þjóðabandalagsins árið 1936.
Eftir að hafa lokið störfum hjá utanríkisráðuneytinu árið 1938 sneri Saavedra Lamas sér aftur að fræðastörfum. Hann var rektor Háskólans í Búenos Aíres í tvö ár (1941–1943) og vann sem prófessor við skólann í tvö ár til viðbótar.
Saavedra Lamas var talinn agasamur á skrifstöfu sinni, rökvís við ráðstefnuborðið, hrífandi gestgjafi á heimili sínu og var almennt þekktur fyrir að vera prúðklæddur maður sem klæddist að sögn „hæstu krögum í Búenos Aíres“. Auk friðarverðlauna Nóbels vann hann til Stórkross frönsku Heiðursorðunnar og sambærilegra verðlauna í tíu öðrum ríkjum.
Hann lést árið 1959 vegna heilablæðinga.
Nóbelsorða Saavedra Lamas
Í mars árið 2014 var Nóbelsorða Saavedra Lamas sett á uppboð eftir að hún fannst í verslun suður-amerísks veðsala.[2] Í ágúst sama ár var áætlun um að kaupa Nóbelsorðuna kynnt fyrir argentínska þinginu.[3]
Tilvísanir
↑Haberman, Frederick W. (1999). Nobel lectures in peace 1926-1950.
Volume 2 of Peace 1901-. Nobel lectures, including presentation speeches and laureates' biographies. World Scientific, p. 255. ISBN 981-02-3415-5
