Hugo Claus

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Hugo Maurice Julien Claus (Brugge, 5 aprèl 1929 - Antwerpe, 19 miert 2008) waor 'ne Belzje sjriever, diechter, scenaris en beeldende kunsteneer. Vaan zie debuut in 1947 tot kort veur zienen doed sjreef heer diverse romans, tientalle buunwerke en doezende gediechte. Zie werk weurt zoewel in Vlaondere es in Nederland väöl geleze en is talloes kiere bekroend. Algemein weurt Claus gezeen es de groetste Vlaomse sjriever vaan nao d'n Twiede Wereldoorlog.

Claus woort gebore in Brugge es ajdste keend vaan Joseph Claus en Germaine Vanderlinden. Drei maond nao zien geboorte verhuisde ze nao Astene. Ziene pa waor drökker en deeg aon amateurtheater. Vaan 1933 tot 1939 góng Claus nao de kathelieke kossjaol in Aalbeke, daonao doorleep heer tot 1944 't Sint-Amandscolleesj in Kortrijk en Astene. D'n tied veur en tijens d'n oorlog, en 't collaborerend milieu boe 'r in opgreujde, inspireerde häöm later deepgoond veur Het verdriet van België.

In 1946 verleet heer zien awwerlek hoes um in Sint-Martens-Leerne (provincie Oos-Vlaondere) te goon woene. Heer sjreef in deen tied al gediechte, meh sjèlderde ouch en had daoneve acteerambities. Heer studeerde aon de Gentse Academie veur Sjoen Kunste. In 1947 debuteerde heer es diechter mèt 't bundelke Kleine reeks. Datzelfde jaor góng heer in e sókkerfebrik in Chevrières (noord-Fraankriek) wèrke. 'Oonder e dreidaogs verblief in Paries in 1948 lierde heer (kort veur dee zienen doed) de buunsjriever Antonin Artaud kinne, dee 'ne groeten invlood op häöm heet gehad. In 1949 riechde Claus mèt aander kunstenere 't tiedsjrif Tijd en mens op, veur avant-gardekuns, en deeg heer zien ierste expositie. Datzelfde jaor mós heer ouch in 't leger; in deens wèrkde heer bij 't tiedsjrif Soldatenpost. Zie debuut es romansjriever kaom in 1950, mèt De Metsiers. Mèt dit book maakde heer direk naom es sjriever.

Vaan 1950 tot 1953 woende heer in Paries. Dao lierde heer diverse Nederlandse avant-gardekunstenere kinne. Zoe raakde heer verboonde mèt wat oetindelek de Vieftegers (poëzie) en CoBrA (sjèlderkuns) weure. Ouch de Franse existentialiste kaom heer hei tege. In 1953 verhuisde heer nao Roeme, boe zien vrundin Elly Overzier woende. Ze zouwe oetindelek in 1955 in Gent trouwe, ei keend kriege (Thomas Claus, *1963) en in 1970 (zoonder formeel sjeiing) oeterein goon. Oonderwijl had heer good naom gemaak, neet in 't minste in Nederland, boe in 1955 zie speul Een bruid in de morgen oonder rezjie vaan Ton Lutz waor opgeveurd. In Gent zelf kaom heer in conflik mèt 't Nederlands Toneel Gent (NTG), boe heer zoonder succes nao de plaots vaan directeur solliciteerde. Zie werk Masscheroen lieverde häöm in 1967 zelfs 'n veroerdeiling op veur zedesjennis en veer maond gevaangenisstraof; nao opebaar protes woort dit oongedoon gemaak.

In de jaore zèsteg kaom ouch zie links engagemint nao veure, beveurbeeld in de operalibretti veur Morituri en Reconstructie ('t lèste same mèt Harry Mulisch). Oondertösse waor heer, ouch door zien ervaoringe in Italië, in 1965 touw aon zien ierste werk es filmrizjisseur; zienen ierste film waor De vijanden. Claus zouw in deen tied nog dèks mèt Mulisch optrèkke en same reize.

In 1970 verhuisde heer vaan 't Vlaoms platteland (boe heer in 1965 waor goon woene) nao Amsterdam. Dao lierde heer in 1971 Kitty Courbois kinne, mèt wee heer 'n relatie begós. Op hun relatie is de roman Het jaar van de kreeft en de bundel Dag jij gebaseerd. De relatie doort neet laank, en in 1974 góng Claus mèt zien nui vrundin Sylvia Kristel (ouch actries) in Paries woene. Dat doort tot 1978. In hunnen tied same kraoge ze ouch 'ne zoon, Arthur (*1975). Zie houwelek mèt Elly Overzier woort pas in 1987 formeel oontboonde. In 1993 trouwde heer veur d'n twiede kier, mèt Veerle de Wit.

Op 19 miert 2008 leet Claus door middel vaan euthanasie 'n ind aon zie leve make. Heer lijde al twie jaor aon de krenkde vaan Alzheimer. Zienen doed zörgde veur e lejjend debat in Vlaondere. De kathelieke kèrk bij moonde vaan kardinaol Godfried Danneels spraok (zoonder Claus expliciet te numme) kritiek oet op 't 'oet de weeg goon vaan lije'. D'n antikathelieke filosoof Etienne Vermeersch, dee Claus good had gekind, naom 't veur de sjriever en 't rech veur te sterve op.

't Proza vaan Claus kinmerk ziech door 'n maotsjappijkritische hajding. Kritiek is veural op 't traditioneel dinkend Vlaondere en de kathelieke kèrk. Zien awwer werk stèlt dèks asociaol gezinne en lui aon de zelfkant centraol (beveurbeeld in De Metsiers). Es 't op politiek aonkump, euverheers bij häöm d'n twievel. Gans in tegestèlling tot Mulisch, veur wee de verdeiling tösse good en koed dudelek is, heet Claus meujte mèt 't Belsj oorlogsverleie. Romans wie De verwondering en Het verdriet van België drejje um de collaboratie in Vlaondere, zoewel oonder flamingante es oonder belgiciste. In zie buunwerk wèlt Claus veural choquere. In Masscheroen, 't werk boe heer veur veroerdeild woort, zèt Claus twie naakse manslui op de buun.

De poëzie vaan Claus dreug de kinmerke vaan de Vieftegerspoëzie: vrij veers (in 't gemein) en 'poëtischen' inhaajd (d.w.z. neet al te zier op de alledaogse wèrkelekheid geriech). De thematiek versjèlt nogal: in Dag jij vint me väöl erotische gediechte, aander werke zien hermetischer vaan aard.

Es sjèlder weurt heer tot de CoBrA-gróp gerekend. Zie werk is neet dèks geëxposeerd; nao de jaore viefteg sjèlderde Claus veural in ziene vrijen tied. Veur de illustratie vaan zien beuk wèrkde heer dèks mèt groete sjèlders same.

• 1950 – De Metsiers
• 1952 – De hondsdagen
• 1956 – De koele minnaar
• 1962 – De Verwondering
• 1963 – Omtrent Deedee
• 1971 – Schola nostra (oonder 't pseudoniem Dorothea van Male)
• 1972 – Schaamte
• 1972 – Het jaar van de kreeft
• 1978 – Het verlangen
• 1983 – Het verdriet van België
• 1988 – Een zachte vernieling
• 1994 – Belladonna
• 1996 – De geruchten
• 1998 – Onvoltooid verleden

• 1980 – De verzoeking
• 1989 – De zwaardvis (Bokeweekgesjenk)
• 1998 – Het laatste bed
• 2000 – Een slaapwandeling
• 2003 – De Verzoeking en andere novellen (verzaomelbundel)

Claus zien verhaole woorte in 1999 gebundeld.

Tenzij aanders gezag geit 't um gewoen speule.

• 1952 – De Getuigen (einakter)
• 1953 – Een bruid in de morgen
• 1954 – (M)oratorium (einakter)
• 1954 – In een haven (einakter)
• 1955 – De geliefden (einakter)
• 1956 – Het lied van de moordenaar
• 1956 – De witte zee (libretto; meziek François de la Rochefoucauld)
• 1957 – Dantons dood (Georg Büchner, vertaoling)
• 1957 – Onder het melkwoud (Dylan Thomas, vertaoling)
• 1957 – Van de Vikings tot Keizer Karel (libretto; meziek Daan Sternefeld)
• 1958 – Suiker
• 1959 – Woyzeck (Georg Büchner, vertaoling)
• 1959 – Mama, kijk, zonder handen!
• 1960 – Quat-Quat (Jacques Audiberti, vertaoling)
• 1961 – Antigone (Christopher Logue, vertaoling)
• 1961 – Zannekin
• 1962 – De dans van de reiger
• 1963 – Allen die vallen (Samuel Beckett, vertaoling)
• 1964 – Scherts, satire, ironie en diepere betekenis (Christian Dietrich Grabbe, vertaoling)
• 1964 – Hendrik V (William Shakespeare vertaoling)
• 1965 – De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en van Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders (massaspeul, nao Charles de Coster)
• 1965 – De Mattheuspassie (vertaoling; meziek E.P. De Brabandere)
• 1966 – Thyestes (nao Seneca)
• 1966 – Het huis van Bernarda Alba (Federico Garcia Lorca, vertaoling)
• 1966 – Het Goudland (nao Hendrik Conscience)
• 1967 – Masscheroen (nao Mariken van Nieumeghen)
• 1968 – Wrraaak! (nao The Revenger's Tragedy vaan Cyril Tourneur)
• 1968 – Morituri (libretto; meziek Bruno Maderna)
• 1969 – Vrijdag
• 1969 – Reconstructie (libretto, mèt Harry Mulisch; meziek Louis Andriessen, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg, Peter Schat en Jan van Vlijmen)
• 1970 – De Spaanse hoer (nao La Celestina vaan Fernando de Rojas)
• 1970 – Tand om tand
• 1970 – Het leven en de werken van Leopold II
• 1971 – Interieur (nao zien eige Omtrent Deedee)
• 1971 – Oedipus (nao Seneca)
• 1971 – Warm en koud (Fernand Crommelynck, vertaoling)
• 1972 – De vossejacht (nao Volpone vaan Ben Jonson)
• 1972 – De Advertentie/Theresa (Natalia Ginzburg, vertaoling)
• 1973 – Pas de deux
• 1973 – Blauw blauw (nao Private lives vaan Noël Coward)
• 1975 – Thuis
• 1976 – Orestes (nao Euripides)
• 1977 – Jessica
• 1977 – Het huis van Labdakos
• 1979 – Macbeth (William Shakespeare, vertaoling)
• 1980 – Phaedra (nao Seneca)
• 1980 – Rashomon (Fay & Michael Kanin, vertaoling)
• 1980 – Jan zonder Vrees (nao Giorgio Gaber)
• 1981 – Een hooglied
• 1981 – Een winters verhaal (William Shakespeare, vertaoling)
• 1981 – Pantagleize (Michel de Ghelderode, vertaoling)
• 1982 – Het haar van de hond
• 1982 – Lysistrata (Aristophanes, vertaoling)
• 1982 – De Jood van Malta (Christopher Marlowe, vertaoling)
• 1982 – De verzoeking
• 1983 – Hamlet (nao William Shakespeare)
• 1984 – Serenade
• 1984 – Droom van een zomernacht (William Shakespeare, vertaoling)
• 1985 – Goddelijke woorden (Ramón María del Valle-Inclán, vertaoling)
• 1985 – Blindeman (nao zien eige Oidipous-bewèrking)
• 1985 – Georg Faust (libretto; meziek Konrad Boehmer)
• 1986 – In Kolonos (nao Sofokles)
• 1987 – Romeo en Julia (William Shakespeare, vertaoling)
• 1987 – De golven van de liefde en van de zee (Franz Grillparzer, vertaoling)
• 1987 – Koning Lear (William Shakespeare, vertaoling)
• 1988 – Gilles!
• 1988 – Het huis van Bernarda Alba (Federico Garcia Lorca, vertaoling)
• 1988 – Het schommelpaard
• 1989 – Gilles en de nacht
• 1991 – Richard Everzwijn (nao Richard III vaan William Shakespeare)
• 1991 – Het mondeling verraad
• 1991 – Visite
• 1991 – Winteravond
• 1992 – Verroeren
• 1993 – De repetitie (Jean Anouilh, vertaoling)
• 1993 – Onder de torens
• 1994 – Requiem
• 1995 – De eieren van de kaaiman
• 1996 – De verlossing
• 1997 – De komedianten (Pas de deux II)
• 1997 – Salome (Oscar Wilde, vertaoling)
• 1998 – Borgerocco of de dood in Borgerhout
• 2000 – De man van het toeval (Yasmina Reza, vertaoling)

• 1958 – Dorp aan de rivier, nao Antoon Coolen; rezjie Fons Rademakers
• 1960 – Het mes, nao eige verhaol; rezjie Fons Rademakers
• 1967 – De vijanden (ouch rezjie)
• 1968 – Speelmeisje (ouch rezjie)
• 1971 – Mira, nao Stijn Streuvels; rezjie Fons Rademakers
• 1973 – Niet voor de poezen, nao Nicolas Freeling; rezjie Fons Rademakers
• 1976 – Pallieter, nao Felix Timmermans; rezjie Roland Verhavert
• 1977 – Rubens, schilder en diplomaat; rezjie Roland Verhavert
• 1981 – Vrijdag, nao eige speul (ouch rezjie)
• 1982 – Menuet, nao Louis Paul Boon; rezjie Lili Rademakers-Veenman
• 1984 – De leeuw van Vlaanderen, nao Hendrik Conscience (ouch rezjie)
• 1986 – Het gezin Van Paemel, nao Cyriel Buysse; rezjie Paul Cammermans
• 1987 – Mascara; rezjie Patrick Conrad
• 1989 – Het sacrament, nao eige roman (ouch rezjie)
• 1995 – Escal-Vigor, nao Georges Eekhoud
• 2000 – De verlossing, nao eige speul (ouch rezjie)

• 1947 – Kleine reeks
• 1948 – Registreren
• 1950 – Zonder vorm van proces
• 1951 – Vierendelen
• 1952 – Drie blauwe gedichten voor Ellie
• 1952 – Tancredo Infrasonic
• 1953 – Een huis dat tussen nacht en morgen staat
• 1955 – De Oostakkerse gedichten
• 1955 – Paal en perk
• 1961 – Een geverfde ruiter
• 1963 – De man van Tollund
• 1963 – Het teken van de hamster
• 1963 – Love song (poëzie op werk vaan Karel Appel)
• 1964 – Oog om oog
• 1965 – Gedichten
• 1965 – Het landschap
• 1967 – Relikwie
• 1969 – Genesis
• 1970 – Heer Everzwijn
• 1970 – Van horen zeggen
• 1971 – Dag jij
• 1973 – Figuratief
• 1974 – De wangebeden
• 1975 – Het Jansenisme
• 1977 – Emblemata
• 1977 – Het graf van Pernath
• 1978 – Cobra revisited
• 1978 – Van de koude grond
• 1979 – Zwart (poëzie bij werk vaan Karel Appel en Pierre Alechinsky)
• 1979 – Claustrum
• 1979 – Gedichten 1969-1978
• 1979 – Fuga
• 1980 – 63 Kwatta-rijmen voor gans België
• 1981 – Fiesta
• 1981 – Jan de Lichte
• 1982 – Almanak (verzaomelbundel)
• 1982 – Het hooglied van Salomo
• 1985 – Halloween (gediechte bij teikeninge vaan Sylvia Kristel)
• 1985 – Gezegden
• 1985 – Het weerzinwekkend bezoek
• 1985 – Alibi
• 1985 – De dief van liefde
• 1985 – Gevulde contouren
• 1986 – Mijn honderd gedichten
• 1986 – Sonnetten
• 1986 – Bewegen
• 1986 – Evergreens
• 1987 – Sporen
• 1987 – Hymen (gediechte bij teikeninge vaan Corneille)
• 1987 – Imitaties
• 1990 – Steeds / Cité
• 1990 – Gedichten
• 1992 – Geplette gedaanten
• 1993 – 10 manieren om naar P.B.S. te kijken
• 1993 – De sporen'
• 1993 – Zij
• 1994 – Gedichten 1948-1993
• 1995 – Ach Clemens
• 1995 – Et voilà, le travail!
• 1995 – Zoek de zeven
• 1997 – Impromptu
• 1998 – Oktober 43
• 1998 – De aap in Efese
• 1998 – Voor de reiziger
• 1999 – Het huis van de liefde (blomlezing)
• 1999 – Wreed geluk
• 2000 – Made in Belgium
• 2001 – De groeten (veur Gediechtedaag)
• 2002 – Sans Merci
• 2002 – Mijn hart en ik (blomlezing)
• 2002 – Ik schrijf je neer
• 2002 – De tafel is leeg
• 2003 – ' Zeezucht
• 2004 – In geval van nood
• 2004 – Flagrant (bij etse vaan Pierre Alechinsky)

• 1951 – Over het werk van Corneille
• 1954 – Cinq lithographies en couleur (essay bij werk vaan Karel Appel)
• 1962 – Karel Appel, schilder
• 1964 – Louis Paul Boon
• 1979 – Treize manières de regarder un fragment d'Alechinsky / Dertien manieren om een fragment van Alechinsky te zien

• 1950 – Leo J. Krynprijs veur De eendenjacht (later De Metsiers)
• 1952 – Arkprijs van het Vrije Woord veur De Metsiers
• 1955 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur Een bruid in de morgen
• 1955 – Prix Lugné-Poë veur de Franse vertaoling vaan Een bruid in de morgen
• 1955 – Prix Bonjour Promesse (of 'Prix Françoise Sagan') veur De hondsdagen
• 1956 – Letterkundige Prijs van de Stad Gent veur De getuigen
• 1957 – Ridder in de Orde vaan Leopold II (3 april)
• 1959 – Referendum der Vlaamse Letterkunde veur De zwarte keizer
• 1959 – Ford Foundation Grant
• 1960 – Koopalprijs veur zien Dylan Thomas-vertaoling Onder het melkwoud
• 1963 – Referendum der Vlaamse Letterkunde veur De Verwondering (geweigerd)
• 1964 – Referendum der Vlaamse Letterkunde veur Omtrent Deedee (geweigerd)
• 1964 – August Beernaertprijs veur De Verwondering
• 1964 – Prijs voor het visualiseren van poëzie veur d'n tv-film Antologie
• 1965 – Henriette Roland Holst-prijs veur zie gans buunwerk
• 1967 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur De dans van de reiger
• 1967 – Edmond Hustinx-prijs voor Nederlandstalige toneelschrijvers veur zie gans buunwerk
• 1971 – Ridder in de Kroenorde (18 oktober)
• 1971 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie veur Heer Everzwijn
• 1973 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur Vrijdag
• 1978 – Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Stad Gent veur literatuur
• 1979 – Constantijn Huygensprijs veur zie gans oeuvre
• 1979 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur Jessica en zien Euripides-bewèrking Orestes
• 1984 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Verhalend Proza veur Het verdriet van België
• 1985 – Cestoda-prijs
• 1986 – Prijs der Nederlandse Letteren veur zie gans oeuvre
• 1986 – Herman Gorterprijs veur Alibi
• 1987 – Achilles Van Acker-prijs veur de "sociaol bewogeheid vaan zien oeuvre"
• 1987 – Prijs van de Vlaamse Lezer veur Het verdriet van België
• 1989 – Humo's Gouden Bladwijzer veur Het verdriet van België
• 1989 – Grand Prix de l'humour noir Xavier Fonneret
• 1994 – Gouden Erepenning van de Vlaamse Raad veur zie gans oeuvre
• 1994 – Prijs voor Meesterschap veur zie gans oeuvre
• 1994 – VSB Poëzieprijs veur De Sporen
• 1997 – Libris Literatuur Prijs veur De geruchten
• 1997 – Prix International Pier Paolo Pasolini
• 1997 – Humo's Gouden Bladwijzer veur De geruchten
• 1998 – Aristeionprijs van de Europese Unie veur De geruchten
• 1999 – Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap veur zie gans oeuvre
• 2000 – Premio Nonino veur de Italiaanse vertaoling vaan Het verdriet van België
• 2000 – Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies veur zie gans oeuvre
• 2001 – Preis der Stadt Münster für Europäische Poesie veur zie gans oeuvre
• 2002 – Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies veur d'n diechbundel Wreed geluk
• 2002 – Prix de consécration Herman Closson veur zie gans oeuvre
• 2002 – Leipziger Buchpreis zur Europäischen Verständigung veur zie gans oeuvre
• 2005 – Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Algemene Culturele Verdienste

Dit artikel baseert ziech op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel; zuug dao veur oersprunkeleke oteurs en versies.