Uranus (planeet)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

**Uranus**
Karakteristieke

Samegestèlde foto vaan Uranus gemaak door Voyager 2
Aontal maone	27
Diameter	51.118 (±8) km (equator) 49.946 (±40) km (polair)
Aofplatting	1 / 43,6
Massa	8,683×10²⁵kg
Rotatietied (daag)	17 uur 14 min
Umlouptied zon (jaor)	84,07 jaar
Aofstand tot de zon	2,87×10⁹ km
Atmosfeer	Diech; H₂, He en CH₄
Temperatuur (gem)	68 K (-205 °C)
Kleur	Cyaan
Kern	Al-evel nikkeliezer en stein

Uranus is de op twie nao groetste en vaanaof de Zon gezeen de zevende planeet vaan eus zonnestèlsel. Deze iesreus is verneump nao de god Uranus, ouch wel Ouranous, de personificatie vaan d'n hiemel, oet de Griekse mythologie.

Oontdèkking vaan Uranus

In 1690 is deze planeet veur 't ierst woergenome door John Flamsteed. Deze Ingelse astronoom veroonderstèlde dat 't um 'n staar in 't sterrebeeld Stier (Taurus) góng en neumde zien oontdèkking "34 Tauri". Roond 1769 woort Uranus in totaal 12 kier woergenome door Pierre Lemonnier, mer ouch deze astronoom meinde 'n staar te zien. De officieel oontdèkking steit op naom vaan William Herschel dee op 13 maart 1781 't objek es planeet kwalificeerde. Heer gaof de planeet de naom "Georgium Sidus", nao d'n Ingelse keuning George III. 'nen Aandere naom dee in deen tied gehanteerd woort waor "Herschel". Pas in 1850 woort d'n ieder al door Johann Bode veurgestèlde naom Uranus officieel in gebruuk genome.

Mèt d'n Hubble telescoop voont me in 2005 'n twiede stèl ring. De ring vaan Uranus zien doonker en dun en ze bestoon oet doonkere rotsechtige stöb. 'n Deil is gevörmp door 'nen inslaag vaan 'ne meteoor.

Karakteristieke

Samestèlling

Uranus vertoent groete euverkomste mèt Neptunus. De kern liek op dee vaan de gasreuze Jupiter en Saturnus. 't Groete versjèl mèt dees planete is de absentie vaan de umringende mantel vaan metallisch waterstof. De kern besteit al-evel oet nikkeliezer en silicate mèt dao-umheen 'ne mantel vaan water, methaan, ammoniak en woersjienelek nog inkel losse eleminte. Aon de boetekant bevint ziech 'n laog vaan vleujbaar waterstof, helium en methaan, die nao 't oppervlak touw steeds mier gaasvörmig weurt. Karakteristiek is ouch tot de planeet qua polariteit gekanteld is.

Atmosfeer

Samestèlling atmosfeer
Waterstof (H₂)	82,5%
Helium (He)	15,2%
Methaan (CH₄)	2,3%
Waterstofdeuteride (HD)	148 ppm
Ammoniak (NH₃)	spore
Water (H₂O)	spore

De veur Uranus karakteristieke cyaan tot blauw kleur weurt veroorzaak door d'n atmosfeer dee relatief väöl methaan (2,3%) bevat en dat absorbeert roej en oranje golflengtes oet 't zonleech mer 't weerkaats blauw en greun. Wolke weure vrijwel neet in d'n atmosfeer woergenome. Allein op in de zon gelege deile roontelum d'n evenaar koume wolkeformaties wel 'ns veur. In de hoeger laoge vaan d'n atmosfeer koume störm veur woebij de windsnelheid op kin loupe tot 720 km/u.

Maone en ring roontelum Uranus

Betrach Maone en ring vaan Uranus veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp.

Gekantelden as

Ein vaan de mies opvallende eigensjappe vaan Uranus is d'n as dee 98° slaagzij maak ten opziechte vaan de baon die de planeet roond de Zon drejt. 'n Meugeleke verklaoring daoveur is 'n enorme botsing mèt 'n aander groet hiemelliechaam in 't verleie. Dat zou teves 'n verklaoring kinne zien veur 't groet aontal maone roond dees planeet. De gekantelden as heet groeten invlood op de seizoene; d'r is 'nen uters lankzame liech-doonker cyclus en op de pole dore de zomers en winters tientalle jaore.

Magnetisch veld

Ten opziechte vaan de rotatieas vertoent 't magnetisch veld 'nen hook vaan oongeveer 60°. Dit magnetisch veld weurt al-evel veroorzaak door bewegende massa's deep oonder 't oppervlak.

Verkinning

Foto's vaan Uranus gemaak door Voyager 2 in normaal (links) en valse kleure (rechts).

Uranus is de ierste planeet die neet bekind waor in de aajdheid umtot heer mèt 't bloete oug neet te zien is vaanaof de Eerde. Tot en mèt 2004 gaof 't slechs ein ruimtesonde die in de buurt vaan Uranus gewees. De in 1977 gelanceerde Voyager 2 passeerde de planeet op 24 januari 1986 op 'nen aofstand vaan naoventrint 9,1 miljoen km. Tijdes dees missie heet de sonde foto's vaan de planeet en de ring nao de Eerde gesjik en is vervolges doorgereis nao Neptunus.

Woernumme

Mèt 't bloete oug is Uranus zjus neet te zien, allein es heer in oppositie steit, oonder hiel gunstige umstandighede en es bekind is boe gezoch moot weure kump de helderheid in de buurt vaan de grens vaan wat nog mèt 't bloete oug gezeen kin weure. Mèt 'ne gewoene verrekieker is Uranus wel te zien es r zwaak "steerke", mer zelfs mèt 'ne groete telescoop blijf Uranus neet mie es e greunechtig sjijfke.

Extern links

((en)) NASA's Uranus fact sheet
Aofbeeldinge NASA

't Zonnesjtèlsel

De Zon · Mercurius · Venus · Aerd · Mars · Ceres · Jupiter · Saturnus · Uranus · Neptunus · Pluto · Haumea · Makemake · Eris
Planete · Dwergplanete · Maone: Aerds · Martiaans · Joviaans · Saturniaans · Uraniaans · Neptuniaans · Plutoniaans · Haumeaans · Eridiaans
Ring: Joviaans · Saturniaans · Charikloaans · Chiroaans · Uraniaans · Neptuniaans · Haumeaans
Klein lichame: Meteoroïde · Asteroïde/Asteroïde maone (Asteroïdegordel) · Centaure · TNO's (Kuiperreem/Verstruide sjief) · Komete (Hillswolk · Oortwolk)