Mufti Haji Wan Musa atau nama sebenarnya Wan Musa bin Abdul Samad (1875 - 1939) ialah seorang agamawan kelahiran Kelantan.[1][2] Beliau ialah Mufti Kelantan ke-3 yang berkhidmat dari 1909 hingga 1916.[3]
Latar belakang
Wan Musa dilahirkan pada 1874 di Lorong Tok Semian, Kota Bharu.[4] Ibunya bernama Wan Thum, manakala bapanya ialah seorang ulama, Haji Abdul Samad atau dikenali dengan Tuan Tabal.
Pengajian
Beliau dibawa oleh bapanya ke Mekah, dan belajar ilmu agama di sana dan berkenalan dengan tarekat Ahmadiah. Antara gurunya ialah Syeikh Wan Ahmad Patani dan Syeikh Hasbullah.[4] Beliau banyak membaca kitab-kitab golongan reformis Islam serta meneliti perkembangan politik dunia melalui majalah-majalah terkemuka di dalam dan di luar negeri seperti al-Manar, al-Urwah al-Wuthqa, al-Imam dan lain-lain.[perlu rujukan]
Dilantik sebagai mufti
Sebaik kepulangan beliau dari Mekah, beliau dilantik sebagai Mufti Kelantan oleh Sultan Muhammad IV pada 1909. Sikapnya yang tegas serta pandangan-pandangannya yang condong kepada reformasi telah mengheret beliau ke kancah pertelagahan pendapat dengan tokoh "Kaum Tua" di Kelantan seperti Haji Omar Sungai Keladi dan Haji Ibrahim Tok Raja. Di luar Kelantan pula, beliau pernah berpolemik dengan Tengku Mahmud Zuhdi al-Fatani, penulis Tazkiyat al-Anzar (1920) yang menghujah balas pendapat beliau.
Antara persoalan kontroversi yang berbangkit berkait pendapat beliau ialah isu membina masjid dengan harta zakat fitrah, penyertaan niat (muqaranah) ketika solat, talqin, kain telekung solat, penggabungan (talfiq) aliran mazhab, pemindahan harta wakaf/pusaka dan perbahasan jilatan anjing.[5] Beliau meletak jawatan pada 1916 selepas pertikaian isu yang diselesaikan melibatkan harta pusaka kerabat diraja.[6]
Selepas meletak jawatan, beliau pergi ke Kemboja sebagai pendakwah dan guru di sana. Beliau juga mengajar di suraunya di Jalan Merbau, Kota Bharu, dan di Kampung Laut serta Padang Pak Amat di Pasir Puteh.
Di bawah bimbingan beliau, lahir sejumlah ulama tokoh pembaharu di serata Nusantara. Antaranya termasuklah Haji As’ad Kangkung, Haji Yaakub Lorong Gajah Mati, Dato’ Haji Ahmad Maher, Maulana Haji Abdullah Nuh (Pasir Puteh), Haji Ayub Kemboja, Haji Abd. Manan Sumatera, Haji Abd. Wahid Sungai Udang (Melaka), Haji Nik Mat Alim Pulau Melaka (bapa kepada bekas Menteri Besar Kelantan, Nik Abdul Aziz Nik Mat), Haji Ismail Lundang Paku, Haji Nik Abd. Rahman Palekbang serta lima orang putera-putera beliau sendiri (Haji Nik Abdullah, Haji Nik Mat Nazir, Haji Nik Mahmud, Haji Nik Muhamad Salleh dan Haji Nik Mohd Mohyideen.[7]
Meninggal dunia
Wan Musa meninggal dunia secara mengejut pada Sabtu, 14 Januari 1939. Ketika itu beliau berusia 65 tahun dan selamat dikebumikan di Perkuburan Banggol, Kota Bharu.[8][9]
