Dan l-artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal-istandard tal-Wikipedija. B'mod partikolari, dan l-artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il-fatti u perspettivi dwar is-suġġett. Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l-artiklu skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija.
L-Iżlam, ġieli spellut Islam, (bl-Għarbi: ۘالِإسْلَام, al-Islām, traduzzjoni: "Sottomissjoni [għar-rieda t'Allah]") huwa reliġjon monoteista Abramika (bħall-Ġudaiżmu u l-Kristjaneżmu) iċċentrata fuq il-Qu'ran (bil-Malti: il-Koran, relatata mal-kelma "Qara" mill-għerq q-r-j) u t-tagħlim ta' Muħammed. L-aderenti tal-Iżlam, imsejħa muslimin (bil-Malti: Misilmin jew Musulmani), jammontaw għal madwar 2 biljun ruħ globalment u huma t-tieni l-akbar popolazzjoni reliġjuża fid-dinja wara l-Kristjaneżmu.[1]
Il-Misilmin jemmnu li l-Iżlam huwa l-verżjoni sħiħa u universali ta' fidi primordjali li ġiet rivelata ħafna drabi permezz ta' profeti preċedenti bħal Adam (maħsub li hu missier il-bniedem), Ibrahim (Abram), Musa (Mosè) u Għisa (Ġesù), fost oħrajn. Dawn ir-rivelazzjonijiet preċedenti huma attribwiti lill-Ġudaiżmu u lill-Kristjaneżmu, li huma meqjusa fl-Iżlam bħala twemmin spiritwali ta' qabel. Il-Misilmin niqisu l-Koran bħala l-kelma verbatim ta' Alla u r-rivelazzjoni finali mhux mibdula. Flimkien mal-Koran, il-Misilmin jemmnu wkoll fir-rivelazzjonijiet preċedenti, bħat-Tawrat (it-Torah), iż-Żabur (Salmi), u l-Inġil (Evanġelu). Huma jqisu wkoll lil Muħammad bħala l-profeta Iżlamiku ewlieni u finali, li permezz tiegħu tlestiet ir-reliġjon. It-tagħlim u l-eżempji normattivi ta' Muħammad, imsejħa s-Sunna, iddokumentati f'rakkonti msejħa l-Ħadit, jipprovdu mudell kostituzzjonali għall-Misilmin. Il-liġi Iżlamika, ix-Xarija, tmiss prattikament kull aspett tal-ħajja, mill-banek u l-finanzi u l-benesseri għall-irwoli tal-irġiel u tan-nisa u l-ambjent. Festi reliġjużi prominenti jinkludu Għid il-Fitr u Għid il-Adħa. It-tliet siti l-aqdes fl-Iżlam f'ordni dixxendenti huma l-Masġed il-Ħram (il-Moskea s-Sagra) fil-Mekka, il-Masġed in-Nabawi (il-Moskea tal-Profeta) fil-Medina, u l-Masġed l-Aqsa (il-Moskea l-Ibgħad) fil-Ġerusalemm.
Islam (Għarbi: إسلام, lit. 'sottomissjoni [lil Allah]')[2][3][4] huwa n-nom verbali tal-Forma IV li joriġina mill-verb سلم (salama), mill-għerq trilitterali s-l-m (س ل م), li jifforma klassi kbira ta' kliem li l-aktar għandhom x'jaqsmu ma' kunċetti ta' sottomissjoni, sigurtà u paċi.[5] F'kuntest reliġjuż, tirreferi għall-konsenja totali għar-rieda ta' Alla. "Mislem" (bl-Għarbi: مُسْلِم, Muslim), il-kelma għas-segwaċi tal-Iżlam,[6] hija l-partiċipju attiv tal-istess forma tal-verb, u tfisser "min jissottometti (lil Allah)" jew "wieħed li jċedi (lil Allah)".[7] Fil-Ħadit ta' Gabrijel, l-Iżlam huwa ppreżentat bħala parti waħda minn tlieta li tinkludi wkoll imān (twemmin), u iħsān (eċċellenza).[8][9] L-Iżlam innifsu kien storikament imsejjaħ Muħammediżmu. Dan it-terminu ma baqax jintuża u ġieli jingħad li huwa offensiv, peress li jissuġġerixxi li bniedem, aktar milli Alla, huwa ċentrali għar-reliġjon tal-Misilmin.[10]
Bil-Malti, il-kelma għas-segwaċi tal-Iżlam hija "Musulman" jew "Misilmin", u l-forma plurali tagħhom hija "Musulmani" jew "Misilmin" rispettivament. Il-kelma tal-ewwel oriġinat mit-Taljan, u l-kelma tal-aħħar oriġinat mill-Għarbi, u hija relatata bl-għerq (s-l-m) tal-Malti.
It-twemmin bl-anbija/nubjien (profeti) u r-Rasul (Messaġġiera);
It-twemmin bil-Jum l-Aħħar (il-jum fejn kulħadd ikun iġġudikat minn Alla);
It-twemmin bil-Qada u l-Qadr (predestinazzjoni divina).
Alla
Il-kunċett ċentrali tal-Iżlam huwa t-twemmin f'Alla bit-tewħid (bl-Għarbi: توحيد, tawħīd), Alla wieħed biss, li jismu Allah (bl-Għarbi: اللّه, Allāh), għalkemm jista' jissejjaħ fi kwalunkwe isem sakemm ikollu tifsira tajba u adattata għal Alla.[12][13] Alla jitqies bħala inkomparabbli u mingħajr imsieħba bħal fit-Trinità Mqaddsa ta' Nisranija, u minn jxerreku xrik (jassoċja sħab) ma' Alla jew jattribwixxi l-attributi ta' Alla lil ħaddieħor jitqies bħala idolatorju, imsejjaħ xirk (bl-Għarbi: شرك, relatata mal-kelma ta' "xirka" bil-Malti).
Frażi frekwenti, ħafna drabi espressa mill-Misilmin biex jesprimu dan it-twemmin essenzjali, bl-Għarbi hija: Lā ilāha illā-Llāh waħdahu lā xarīka lak, li bil-Malti tfisser "magħmula biex tinstema'" bħall-Għarbi, "la alla ħlief Allah, waħdu la xrik lilu".[14]
Anġli
L-anġli (bl-Għarbi: sg. ملك, malak; ملائكة, malā'ikah) huma ħlejjaq deskritti fil-Koran u l-Ħadit. Huma deskritti bħala maħluqa biex iqimu lil Alla u wkoll biex jaqdu dmirijiet speċifiċi oħra bħall-komunikazzjoni ta' rivelazzjonijiet minn Alla, li jirreġistraw l-azzjonijiet ta' kull persuna, u li jieħdu r-ruħ ta' persuna fil-ħin tal-mewt. Huma deskritti wkoll bħala maħluqa b'mod differenti minn dawl (nūr)[15][16][17] jew nar (nār).[18][19][20][21] Islamic angels are often represented in anthropomorphic forms combined with supernatural images, such as wings, being of great size or wearing heavenly articles.[22][23][24][25] Xi wħud minnhom, bħal Gabrijel (Jibrīl) u Mikiel (Mika'il), jissemmew b'isimhom fil-Koran.
Skritturi
It-test qaddis preeminenti tal-Iżlam huwa l-Koran. Il-Misilmin jemmnu li l-versi tal-Koran ġew żvelati lil Muħammad minn Alla, permezz tal-arkanġlu Gabrijel (il-proċess jissejjaħ waħj), f'diversi okkażjonijiet bejn is-sena 610[26] u s-632, is-sena meta Muħammad miet.[27] L-istess waħj isir ukoll ma' profeti oħra minn qabel. Madankollu, l-Iżlam jgħallem li partijiet mill-iskritturi żvelati qabel, bħat-Tawrat (Torah), iż-Zabur (Salmi) u l-Inġil (Evanġelu), saru mgħawġa — jew fl-interpretazzjoni, fit-test, jew iż-żewġ,[28][29][30][31] filwaqt li l-Quran (litt. Reċitazzjoni, relatata mal-kelma ta' "Qara" mill-għerq q-r-j) jitqies bħala l-kelma finali, verbatim u mhux mibdula ta' Alla.[32][33][34]
Profeti u Messaġġiera
Profeti (bl-Għarbi: أنبياء, anbijāʾ) huma maħsuba li ġew magħżula minn Alla biex jipprietkaw messaġġ divin. Xi wħud minn dawn in-Nabi (il-profeti tal-Iżlam) ukoll iwasslu ktieb ġdid u jissejħu ir-Rasul, li tfisser messaġġiera (رسول, rasūl).[35] Il-Misilmin jemmnu li l-profeti huma umani u mhux divini. Jingħad li l-profeti kollha pprietkaw l-istess messaġġ bażiku tal-Iżlam – sottomissjoni għar-rieda ta' Alla – lil diversi nazzjonijiet fil-passat, u dan jingħad li jispjega ħafna xebħ bejn ir-reliġjonijiet. Il-Koran jirrakkonta l-ismijiet ta' bosta figuri meqjusa bħala profeti fl-Iżlam, fosthom Adam, Nuħ (Noè), Ibrahim (Abram), Musa (Mosè) u Għisa (Ġesù), fost l-oħrajn.[2][36]
Jum il-Qawmien
It-twemmin bil-Jum l-Aħħar, magħruf ukoll bħala l-Jum il-Qawmien, jew Jawm al-Qijāmah (bl-Għarbi: يوم القيامة) huwa kruċjali wkoll għall-Misilmin. Huwa maħsub li ż-żmien tal-Qawmien huwa preordinat minn Alla, iżda mhux magħruf mill-bniedem. Il-Quran u l-Ħadit, kif ukoll it-tifsir tal-Għulama (bl-Għarbi: عُلَمَاء, "studjużi"; relatata mal-kelma "għalliema"), jiddeskrivu l-provi u t-tribulazzjonijiet ta' qabel u matul il-Qawmien. Il-Koran jenfasizza l-qawmien tal-ġisem, waqfa mill-fehim Għarbi pre-Iżlamiku tal-mewt.[37][38][39] Fil-Jum il-Qawmien, il-Misilmin jemmnu li l-umanità kollha se tiġi ġġudikata abbażi tal-għemejjel tajbin u ħżiena tagħhom u kkonsenjata f'ġenna jew ġehennam (infern).[40]
Qada u Qadar (Predestinazzjoni Divina)
Il-kunċett tal-predestinazzjoni divina fl-Iżlam (bl-Għarbi: القضاء والقدر, al-qadāʾ wa l-qadar) ifisser li kull ħaġa, tajba jew ħażina, hija maħsuba li ġiet iddikjarata minn Alla. Il-Qadar, li jfisser "qawwa", ġej minn għerq q-d-r (ق د ر) li jfisser "tkejjel" jew "jikkalkula".[41][42][43][44] Il-Misilmin spiss jesprimu dan it-twemmin fid-destin divin bil-frażi "inxa Allah" li jfisser "jekk Alla jrid" meta jitkellmu dwar avvenimenti futuri.[45]
Pilastri tal-Iżlam
Il-Pilastri tal-Iżlam (arkān al-Islām أركان الإسلام; ġieli arkān ad-dīn أركان الدين, "pilastri tar-reliġjon") huma prattiċi fundamentali fl-Iżlam, meqjusa bħala atti obbligatorji ta' qima għall-Misilmin kollha. Huma miġbura fil-qosor fil-Ħadit ta' Gabrijel. Is-Sunnin u x-Xigħin jaqblu dwar id-dettalji bażiċi tat-twettiq u l-prattika ta' dawn l-atti, iżda x-Xigħin ma jirreferux għalihom bl-istess terminiċi. Dawn huma: li jgħidu ix-Xhieda, li jqimu is-sala (l-att tal-qima obbligatorju), li tħallasu ż-żaka għall-asnaf (dawk eliġibbli għal żaka), li jsumu fix-xahar ir-Ramadan, u li jagħmlu l-ħaġġ (il-pellegrinaġġ lejn il-Mekka) għal dawk li jistgħu.
Dawn huma l-Ħames Pilastri tal-Iżlam kif miftiehem minn għaqida tas-Sunni:[46]
Li jgħidu x-Xhieda (bl-Għarbi: الشهادة, ax-Xahāda): "Axhadu al'lā ilāha illa-Llāh wa axhadu anna Muħammad ar-Rasūlullāh", li tfisser "Nixhed li la alla ħlief Allah u nixhed li Muħammed il-messaġġier t'Allah";
Dawn huma l-prinċipji tal-Iżlam kif miftiehem minn għaqida tax-Xigħi/Xiiti:
Tnaxi (Itna Għaxarija)
Ix-Xigħin għandhom ħames Usul id-Din (Bażi tar-Reliġjon) u għaxar Furu id-Din (Anċillari tar-Reliġjon), jiġifieri, it-twemmin u l-prattiċi Xigħi Iżlamiċi. L-Usul id-Din tat-Tnaxi Xigħa Iżlam huma kollha twemmin meqjus bħala fundamentali għall-Iżlam, u għalhekk ikklassifikati daqsxejn differenti minn dawk elenkati hawn fuq, u huma:
Tawħid (monoteiżmu: twemmin f'Alla wieħed);
Għadl (ġustizzja divina: twemmin bil-ġustizzja ta' Alla);
Nubuwwa (profezija);
Imama (l-Imam li ssuċċieda lil Muħammed);
Migħad (Il-Jum tal-Qawmien u l-ġudizzju).
Minbarra dawn il-Ħames Pilastri, hemm għaxar prattiċi li l-Misilmin Xigħin jridu jwettqu, imsejħa Furu id-Din, li jfisser l-Anċillari tar-Reliġjon.
Sala: Biex tqum għall-ħames (fi waqt tagħha) fard (obbligatorja) is-ssalli kuljum;
Sawm: Sawm fix-xahar tar-Ramadan;
Żakat: il-karità, simili għall-Iżlam ipprattikat mis-Sunniti, tapplika għal flus, baqar, fidda, deheb, tamal, żbib, qamħ u xgħir;
Ħums: Tassazzjoni annwali ta' wieħed minn ħamsa (20%) tal-qligħ li sena tkun ġiet mgħoddija mingħajr l-użu. Ħums jitħallas lill-Ajimma (forma plural tal-Imam); indirettament lil nies foqra u fil-bżonn;
Haġġ: Pellegrinaġġ lejn Mekka;
Ġihad: Tistinka għall-kawża ta' Alla;
Sejħa għat-tjubija;
Tipprojbixxi l-ħażen;
Tawalla: Tesprimi l-imħabba lejn it-tajjeb;
Tabarra: Tesprimi diżassoċjazzjoni u mibegħda lejn il-ħażen.
L-Ismagħeli għandhom il-pilastri tagħhom stess, li huma kif ġej:
Walaja: "Tutela" tindika mħabba u devozzjoni lejn Alla, il-profeti, u l-Ajimma Ismagħelin u r-rappreżentanti tagħhom;
Tawħid (monoteiżmu: twemmin bl-Alla li Huwa Wieħed);
Sala: B'differenza mill-Misilmin Sunni u Tnaxi, Nizari Ismagħelin jirraġunaw li huwa f'idejn l-Imam attwali li jiddeżinja l-istil u l-forma tas-sala;
Żaka: Bl-eċċezzjoni tad-Drużi, il-Madahib (forma plurali tal-Madhab, skola tal-ħsieb fiqh) Ismagħeli kollha għandhom prattiċi li jixbħu lil dawk tas-Sunni u t-Tnaxi, biż-żieda tal-khums Xigħi karatteristiċi.
Sawm: Nizarin u Mustagħlin jemmnu kemm f'tifsira metaforika kif ukoll letterali tas-sawm.
Haġġ: Għal Ismagħelin, dan ifisser li jżuru lill-Imam jew lir-rappreżentant tiegħu u li dan huwa l-akbar u l-iktar pellegrinaġġ spiritwali fost kull pellegrinaġġ. Il-Mustagħli jżommu wkoll il-prattika li jmorru l-Mekka. Id-Drużi jinterpretaw dan b'mod kompletament metaforiku bħala “li jaħarbu mix-xjaten u l-oppressori” u rari jmorru l-Mekka.
Ġihad (Ġlieda): "il-Ġlieda l-Kbir" u "il-Ġlieda ż-Żgħar".
Għibada (Atti ta' qima)
Minbarra l-Pilastri tal-Iżlam il-Ħames, il-Misilmin jwettqu wkoll atti supererogatorji fakultattivi oħra li huma mħeġġa iżda mhux meqjusa bħala dmirijiet. Il-Misilmin jaqraw u jimmemorizzaw il-Koran kollu jew partijiet minnu bħala atti ta' virtù. Taġwid jirreferi għas-sett taħ regoli għall-elokuzzjoni xierqa tal-Koran. Ħafna Misilmin jaqraw il-Koran kollu matul ix-xahar tar-Ramadan. Wieħed li memorja l-Koran kollu jissejjaħ ħafid, u xi wħud il-Aħadit (plural għall-Ħadit) isemmu li dawn l-individwi jkunu jistgħu jinterċedu għal oħrajn f'Jum il-Ġudizzju.
It-talb lil Alla, imsejħa d-dugħa (bl-Għarbi: الدعاء, ad-dugħāʾ; mill-għerq d-għ-w) għandu l-etikett tiegħu stess bħal li tgħolli l-idejn bħallikieku tallaba.
It-tifkir ta' Alla (ذكر, Dikr) tirreferi għal frażijiet ripetuti li jirreferu lil Alla. Komunement, dan jinkludi taħmid, li faħħar u tiddikjara tifħir dovut lil Alla (bl-Għarbi: الحمد لله, al-Ħamdu li-Llāh) waqt id-dugħa jew meta tħossok grat, tasbiħ, li sebbaħ u jiddikjara glorja lil Alla waqt it-talb jew meta tibża' b'xi ħaġa u tgħid 'b'isem Alla' (بسملة, basmala) qabel ma jibda jagħmel xi ħaġa bħal jiekol.
Liġi u ġurisprudenza
Ix-Xarija hija l-liġi reliġjuża li tifforma parti mit-tradizzjoni Iżlamika. Huwa derivat mill-preċetti reliġjużi tal-Iżlam, partikolarment il-Koran u l-Ħadit. Bl-Għarbi, it-terminu xarigħa jirreferi għal-liġi divina ta' Alla u huwa kkuntrastat mal-fiqh, li jirreferi għall-interpretazzjonijiet mill-Għulama. Il-mod ta' applikazzjoni tiegħu fi żminijiet moderni kien suġġett ta' tilwima bejn Misilmin tradizzjonalisti u riformisti.
It-teorija tradizzjonali tal-ġurisprudenza Iżlamika tirrikonoxxi erba' sorsi tax-Xarija: il-Koran, is-Sunna, dak huwa l-Ħadit u s-Sira (il-bijografija tal-Profeta Muħammad), qijas (raġunament analogu), u iġmagħ (kunsens ġuridiku). Skejjel legali differenti żviluppaw metodoloġiji biex joħorġu deċiżjonijiet tax-xarija minn sorsi skritturali bl-użu ta' proċess magħruf bħala iġtihad. Il-ġurisprudenza tradizzjonali tiddistingwi żewġ fergħat prinċipali tal-liġi, għibada (atti ta' qima) u mugħamala (relazzjonijiet soċjali), li flimkien tinkludu firxa wiesgħa ta' suġġetti. Id-deċiżjonijiet tagħha jassenjaw azzjonijiet għal waħda minn ħames kategoriji msejħa aħkam (ħakmiet): obbligatorju (fard/waġib), rakkomandat (mustaħabb, maħbub), permess (mubaħ), mistħir (makruh), u pprojbit (ħram). Il-maħfra hija ċċelebrata ħafna fl-Iżlam u, fil-liġi kriminali, filwaqt li l-impożizzjoni ta' piena fuq xi ħati fi proporzjon mar-reat tiegħu hija meqjusa bħala permissibbli; li jaħfer lill-ħati huwa aħjar. Li wieħed imur pass ieħor billi joffri favur lill-ħati huwa meqjus bħala l-quċċata tal-eċċellenza. Xi oqsma tax-Xarija jikkoinċidu mal-kunċett tal-liġi tal-Punent filwaqt li oħrajn jikkorrispondu b'mod aktar wiesa' biex jgħixu ħajja skond ir-rieda t'Alla.
Skont it-tradizzjoni Iżlamika, Muħammad twieled f'Mekka fis-sena 570 WK u baqa' orfni kmieni f'ħajtu. Meta trabba bħala negozjant, sar magħruf bħala "l-Affidabbli/l-Emin" (Għarbi: الأمين, al-Amīn), u ġie mfittex bħala arbitru imparzjali. Iktar tard iżżewweġ lil min iħaddmu, in-negozjanta Ħadiġa.[47] Fis-sena 610 WK, inkwetat bit-tnaqqis morali u l-idolatrija prevalenti f'Mekka u jfittex l-isklużjoni u l-kontemplazzjoni spiritwali, Muħammad irtira lejn l-Għar Hira fil-muntanja Ġebel in-Nur, ħdejn il-Mekka. Kien matul il-waqt tiegħu fil-għar li huwa qal li rċieva l-ewwel waħj (rivelazzjoni) tal-Koran mill-anġlu Gabrijel. L-avveniment tal-irtir ta' Muħammad lejn l-għar u l-waħj sussegwenti huwa magħruf bħala l-Lajlat il-Qadr (Lejl il-Qawwa) u huwa meqjus bħala avveniment sinifikanti fl-istorja Iżlamika. Matul it-22 sena ta' ħajtu ta' wara, minn 40 sena ‘l quddiem, Muħammad kompla jirċievi rivelazzjonijiet mingħand Alla, u sar l-aħħar jew il-Ħattam in-Nubjien (siġill tal-profeti) mibgħuta lill-bniedem.
Matul dan iż-żmien, waqt li kien f'Mekka, Muħammad ippriedka l-ewwel fil-moħbi u mbagħad fil-pubbliku, u talab lis-semmiegħa tiegħu biex jabbandunaw il-politeiżmu u jqimu u jagħbodu lil Alla wieħed. Ħafna konverti kmieni għall-Iżlam kienu nisa, foqra, barranin, u skjavi bħall-ewwel middinBilal bin Rabah il-Habaxi.[48] L-elite tal-Mekka ħassew li Muħammad kien qed jiddestabilizza l-ordni soċjali tagħhom billi jippriedka dwar Alla wieħed u jagħti ideat dubjużi lill-foqra u lill-iskjavi minħabba li huma approfittaw mill-pellegrinaġġi lill-idoli tal-Kagħaba.[49]
Wara 12-il sena tal-persekuzzjoni tal-Misilmin mill-Mekkin, Muħammad u sħabu wettqu l-Hiġra ("emigrazzjoni") fis-sena 622 lejn il-belt ta' Jatrib (il-Medina tal-lum). Hemmhekk, mal-konvertiti Medinin (l-Ansar) u l-emigranti Mekkin (il-Muhaġirin), Muħammad f'Medina stabbilixxa l-awtorità politika u reliġjuża tiegħu. Il-Kostituzzjoni tal-Medina ġiet iffirmata mit-tribujiet kollha tal-Medina. Dan stabbilixxa libertajiet reliġjużi u libertà li jużaw il-liġijiet tagħhom stess fost il-komunitajiet Misilmin u mhux Misilmin kif ukoll ftehim biex tiddefendi lil Medina minn theddid estern.[50] Il-forzi tal-Mekka u l-alleati tagħhom tilfu kontra l-Misilmin fil-Battalja tal-Badr fl-624 u mbagħad iġġieldu battalja inkonklussiva fil-Battalja tal-Uħud qabel ma assedjaw lil Medina mingħajr suċċess fil-Battalja tat-Trinka (Marzu–April 627). Fis-sena 628, it-Trattat Hudajbija ġie ffirmat bejn il-Mekkin u l-Misilmin, iżda kien miksur minn il-Mekkin sentejn wara. Hekk kif aktar tribujiet ikkonvertiw għall-Iżlam, ir-rotot tal-kummerċ tal-Mekka nqatgħu mill-Misilmin.
Sas-629, Muħammad kien rebbieħ fil-konkwista kważi bla demm ta' Mekka, u saż-żmien tal-mewt tiegħu fl-632 (fl-għomor ta' 62 sena) kien għaqqad it-tribujiet tal-Għarabja f'politika reliġjuża waħda.
Perjodu Iżlamiku bikri (632–750)
Muħammad miet fl-632 u l-ewwel suċċessuri, imsejħa ħulafa (kalifi) – Abu Bakr, Għumar, Għutman bin Għaffan, Għali bin Abi Talib u kultant Ħasan bin Għali[51] – huma magħrufa fl-Iżlam Sunni bħala l-Kalifat ir-Raxidin (minn khulafā' ar-rāxidūn, "kalifi iggwidati sewwa").[47] Xi tribujiet ħallew l-Iżlam u rribellaw taħt mexxejja li ddikjaraw lilhom infushom profeti ġodda iżda ġew mgħaffġa mill-ħalifa (kalif) Abu Bakr fil-Ħriebijet ta' Ridda. Popolazzjonijiet lokali ta' Lhud u Nsara indiġeni, ippersegwitati bħala minoranzi reliġjużi u eretiċi u intaxxati ħafna, ħafna drabi għenu lill-Misilmin jieħdu f'idejhom l-artijiet tagħhom,[47] li rriżulta f'espansjoni rapida tal-kaliffat fl-imperi Persjan u Biżantin.
Għutman ġie elett fis-sena 644 u l-qtil tiegħu minn ribelli wassal biex Għali jiġi elett il-kalif li jmiss. Fl-Ewwel Fitna (jew Fitna Maqtul Għutman), l-armla ta' Muħammad, Għaixa bint Abu Bakr, qajmet armata kontra Għali, ippruvat tivvendika l-mewt ta' Għutman, iżda ġiet megħluba fil-Battalja tal-Ġemel. Għali pprova jneħħi lill-gvernatur tas-Sirja, Mugħawija, li kien meqjus bħala korrott. Mugħawija mbagħad iddikjarat gwerra fuq Għali u ġie megħlub fil-Battalja tas-Siffin. Il-Ħawiereġ irribellaw u ġew megħluba fil-Battalja tan-Nahrawan iżda qattiel Ħiereġi aktar tard qatel lil Għali. Ħasan iben Għali, ġie elett kalif u ffirma trattat ta' paċi biex jevita aktar ġlied, abdika lil Mugħawija b'tpattija għal Mugħawija ma ħatarx suċċessur.[52] Mugħawija beda d-dinastija tal-Umawi bil-ħatra ta' ibnu Jazid I bħala suċċessur, li qanqal it-Tieni Fitna. Matul il-Battalja tal-Karbala, Ħusejn iben Għali nqatel mill-forzi ta' Jazid; l-avveniment ġie mfakkar kull sena mix-Xigħin minn dakinhar. Is-Sunnin, immexxija minn Iben iż-Żubajr u kontra kalifat dinastiku, ġew megħluba fl-assedju ta' Mekka. Dawn it-tilwim dwar it-tmexxija jagħtu lok għall-xiżma Sunni-Xigħi,[53] bix-Xigħin jemmnu li t-tmexxija tappartjeni għall-familja ta' Muħammad permezz ta' Għali, msejjaħ l-Ahl il-Bejt (lit. in-Nies tad-Dar).[54]
It-tmexxija ta' Abu Bakr issorveljat il-bidu tal-kumpilazzjoni tal-Koran. Il-kalif Għumar bin Għabd il-Għażiż il-kumitat, is-Seba' Fuqaha tal-Medina,[55][56] u Malik bin Anas kiteb wieħed mill-ewwel kotba dwar il-fiqh (il-ġurisprudenza Iżlamika), il-Muwatta, bħala kunsens tal-opinjoni ta' dawk fuqaha (għalliema tal-fiqh jew ġuristi Iżlamika).[57][58][59] Il-Ħawiereġ jemmnu li ma kien hemm l-ebda triq tan-nofs kompromessa bejn it-tajjeb u l-ħażin, u kull Misilmin li jagħmel dnub gravi jsir kiefer, li jfisser ma jemminx. It-terminu "Ħiereġi" jintuża wkoll biex jirreferi għal gruppi aktar tard bħal ISIS.[60] Il-Murġigħa għallem li t-tjieba tan-nies tista' tiġi ġġudikata minn Alla biss. Għalhekk, dawk li jagħmlu l-ħażin jistgħu jitqiesu żbaljati, imma mhux iddenunzjati bħala li kiefer (ma jemminx).[61] Din l-attitudni bdiet tipprevali fit-twemmin Iżlamiku prinċipali.[47]
Id-dinastija Umawija rebħet il-Magreb, il-Peniżola Iberika, Narbonni Gaul u Sindh.[62] L-Umawin tħabtu ma' nuqqas ta' leġittimità u jiddependu fuq militari protett ħafna.[47] Peress li t-taxxa ġiżja kienet taxxa mħallsa minn persuni mhux Misilmin li teżentathom mis-servizz militari, l-Umawin ċaħdu li rrikonoxxew il-konverżjoni ta' persuni mhux Għarbi, peress li naqqset id-dħul. [47] Filwaqt li l-kalifat ir-Raxidin enfasizza l-awsterità, b'Għumar saħansitra kien jeħtieġ inventarju tal-possedimenti ta' kull uffiċjal, [63] il-lussu tal-Umawi kabbar in-nuqqas ta' sodisfazzjon fost il-piju. [47] Il-Ħawiereġ mexxew ir-Rivolta Berbera, li wasslet għall-ewwel stati Misilmin indipendenti mill-kalifat. Fir-rivoluzzjoni Għabbasi, konvertiti mhux Għarab (mawali), klannijiet Għarab imbuttati mill-klann Umawi, u xi Xigħin ngħaqdu u waqqgħu lill-Umawin, inawguraw id-dinastija Għabbasija aktar kożmopolitana fl-750.[64][65]
^Haywood, John (2002). Historical Atlas of the Medieval World (AD 600 - 1492) (bl-Ingliż) (1st ed.). Spanja: Barnes & Noble, Inc. p. 3.13. ISBN0-7607-1975-6.
^Gibb, Sir Hamilton (1969). Mohammedanism: an historical survey (bl-Ingliż). Oxford University Press. p. 1. ISBN9780195002454. Parametru mhux magħruf |kwota= injorat (għajnuna)
^Mudell:Harvp: "The idea of predestination is reinforced by the frequent mention of events 'being written' or 'being in a book' before they happen": Say: "Nothing will happen to us except what Allah has decreed for us..."
^Mudell:Harvc: The verb qadara literally means "to measure, to determine". Here it is used to mean that "God measures and orders his creation".
^Ünal, Ali (2006). [[[:Mudell:Google books]] The Qurʼan with Annotated Interpretation in Modern English] Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna). Tughra Books. pp. 1323–. ISBN978-1-59784-000-2.
^Melchert, Christopher (2020). "The Rightly Guided Caliphs: The Range of Views Preserved in Ḥadīth". Political Quietism in Islam: Sunni and Shi'i Practice and Thought. London and New York: I.B. Tauris. pp. 70–71. ISBN978-1-83860-765-4.
^Umar Ibn Abdul Aziz By Imam Abu Muhammad Abdullah ibn Abdul Hakam died 214 AH 829 C.E. Publisher Zam Zam Publishers Karachi, pp. 54–59
^Noel James Coulson (1964). [[[:Mudell:Google books]] History of Islamic Law] Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna). King Abdulaziz Public Library. p. 103. ISBN978-0-7486-0514-9. Miġbur 7 October 2014.
^Houtsma, M.T.; Wensinck, A.J.; Lévi-Provençal, E.; Gibb, H.A.R.; Heffening, W., ed. (1993). [[[:Mudell:Google books]] E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936] Iċċekkja l-valur ta' |url= (għajnuna). Volume V: L—Moriscos (reprint ed.). Brill Publishers. pp. 207–. ISBN978-90-04-09791-9.
In this Dutch name, the surname is van IJzendoorn, not IJzendoorn. Eddy van IJzendoornPersonal informationBorn (1985-03-21) 21 March 1985 (age 38)Tiel, NetherlandsTeam informationDisciplineCyclo-crossRoadRoleRiderAmateur teams2002Rabobank2003Quickstep–Sweet Paradise2008Line-Lloyd Footwear Cycling Team Professional teams2004–2005Van Vliet–EBH Advocaten2006–2007Palmans–Collstrop2009–2011AA Cycling Team Eddy van Ijzendoorn (born 21 March 1985) is a Dutch professional cyclo-cross...
سفارة دولة فلسطين لدى أستراليا فلسطين أستراليا الإحداثيات 35°21′03″S 149°06′49″E / 35.3508095°S 149.1137495°E / -35.3508095; 149.1137495 البلد أستراليا المكان كانبرا السَفير عزت عبد الهادي الموقع الالكتروني الموقع الرسمي تعديل مصدري - تعديل سفارة دولة فلسطين لدى أستراليا هي الممث
Detalle de una página de Magnúss saga lagabœtis Magnúss saga lagabœtis es una de las sagas reales escrita en nórdico antiguo; trata sobre la vida y reinado de Magnus VI de Noruega. De la obra solo han sobrevivido algunos fragmentos. La saga fue escrita por el caudillo y también historiador islandés Sturla Þórðarson. Sturla visitó Noruega en 1278 y se supone que inició el trabajo sobre la saga a requerimiento del mismo rey Magnus. Anteriormente Sturla se había encargado de escrib...
Фердінан Герольдфр. Ferdinand Hérold Основна інформаціяДата народження 28 січня 1791(1791-01-28)[1][2][…]Місце народження 10 rue Héroldd, I округ Парижа, Париж, Франція[4]Дата смерті 19 січня 1833(1833-01-19)[1][3][…] (41 рік)Місце смерті Париж, Франція[6][7]Причина смерті туберкуль
This article is about the party founded in 2002. For the party founded in 1961, see New Turkey Party (1961).Political party in Turkey New Turkey Party Yeni Türkiye PartisiAbbreviationNTPLeaderİsmail CemGeneral Secretaryİstemihan TalayFounded2002Dissolved2004Split fromDemocratic Left PartyMerged intoRepublican People's PartyIdeologySocial democracyPolitical positionCentre-leftPolitics of TurkeyPolitical partiesElections New Turkey Party or abbreviated as NTP, (Turkish: Ye...
وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامي (إيران) وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامي (إيران) تفاصيل الوكالة الحكومية البلد إيران تأسست 18 أغسطس 1984 المركز طهران35°41′35″N 51°25′57″E / 35.693169°N 51.432453°E / 35.693169; 51.432453 الإدارة موقع الويب الموقع الرسمي تعديل مصدري - تعدي�...
Chinese scholar and writer Wu JingziTraditional Chinese吳敬梓Simplified Chinese吴敬梓TranscriptionsStandard MandarinHanyu PinyinWú Jìngzǐ Wu Jingzi (Wu Ching-tzu), (1701—January 11, 1754) was a Chinese novelist during the Qing dynasty. He was born in the city now known as Quanjiao, Anhui and who died in Yangzhou, Jiangsu. He was the author of The Scholars, often seen as the foremost Chinese satiric novel. Biography Wu Jingzi Memorial Hall in Quanjiao County, Chuzhou. Cover of ...
Riverside County, CaliforniaCountyCounty of RiversideBerkas:Lake Perris.jpgGambar, dari atas ke bawah, kiri ke kanan: Riverside Skyline, Riverside County Courthouse, Downtown Palm Springs, Danau Perris, pemeanddangan dari utara Pegunungan San Jacinto di Santa Rosa and San Jacinto Mountains National Monument, Kota Lama Temecula, Blythe Intaglios BenderaLambangLokasi di negara bagiana CaliforniaNegara Amerika SerikatNegara bagian CaliforniaKawasanInland EmpireBergabung9 Mei 1893Dinama...
Castle in Southampton, England Southampton CastleHampshire, England The castle portrayed by John Speed in a map of 1612Southampton CastleCoordinates50°54′03″N 1°24′19″W / 50.9007°N 1.4054°W / 50.9007; -1.4054Grid referencegrid reference SU41911141TypeMotte and bailey, later shell keepSite informationConditionDestroyed, with isolated remainsSite historyMaterialsStoneBattles/warsFrench raid of 1338 Southampton Castle was located in the town of Southampton in ...
Australian soccer player Hayley Taylor-Young Taylor-Young in 2019Personal informationFull name Hayley Taylor-YoungDate of birth (2002-02-25) 25 February 2002 (age 21)Place of birth Canberra, Australia,Height 5 ft 3 in (1.61 m)Position(s) ForwardTeam informationCurrent team Canberra UnitedNumber 12Youth career Canberra UnitedSenior career*Years Team Apps (Gls)2019– Canberra United 44 (2) *Club domestic league appearances and goals Hayley Taylor-Young (born 25 February 200...
ألكسندر ستيرلينغ معلومات شخصية تاريخ الميلاد 20 أكتوبر 1927(1927-10-20) تاريخ الوفاة 16 يوليو 2014 (86 سنة) مواطنة المملكة المتحدة مناصب سفير المملكة المتحدة لدى العراق في المنصب1977 – 1980 سفير المملكة المتحدة لدى تونس في المنصب1981 – 1984 سفير المملكة المتحدة لدى ال�...
1996 video game 1996 video gamePeter Gabriel: EveDeveloper(s)Real World MultimediaPublisher(s)Real World MultimediaPlatform(s)Microsoft Windows, MacintoshReleaseEU: 1996NA: 1997Genre(s)AdventureMode(s)Single-player Peter Gabriel: Eve, also known as simply Eve (stylized as EVE), is a music and art adventure video game directed by Michael Coulson and co-produced by the Starwave Corporation, developed and published by Real World Multimedia for Windows and Macintosh in 1996–1997. It was created...
Song by Siouxsie and the Banshees Face to FaceSingle by Siouxsie and the Bansheesfrom the album Batman Returns B-side I Could Be Again Hothead Sea Of Light Released13 July 1992 (1992-07-13)[1]Recorded1992Length4:17Label Polydor Warner Bros. (US) Songwriter(s) Siouxsie and the Banshees Danny Elfman Producer(s)Stephen HagueSiouxsie and the Banshees singles chronology Fear (of the Unknown) (1991) Face to Face (1992) O Baby (1995) Music videoFace to Face on YouTubeSiouxsie ...
Cincinnati beralih ke halaman ini. Untuk kegunaan lain, lihat Cincinnati (disambiguasi). Cincinnati, OhioKotaKota CincinnatiDowntown Cincinnati from Devou Park in Covington, Kentucky BenderaLambangJulukan: The Queen City, Cincy, The Fountain CityMotto: Juncta Juvant (Lat. Strength in Unity)Location in Hamilton County and the state of Ohio.NegaraAmerika SerikatNegara BagianOhioWilayahHamiltonTerbentuk1788Bermukim1802 sebagai Desa / 1819 Sebagai KotaPemerintahan • JenisWal...
Comune in Piedmont, ItalyAlagna ValsesiaComuneComune di Alagna ValsesiaWalser houses in the frazione Pedemonte Coat of armsLocation of Alagna Valsesia Alagna ValsesiaLocation of Alagna Valsesia in ItalyShow map of ItalyAlagna ValsesiaAlagna Valsesia (Piedmont)Show map of PiedmontCoordinates: 45°51′14″N 7°56′14″E / 45.85389°N 7.93722°E / 45.85389; 7.93722CountryItalyRegionPiedmontProvinceVercelli (VC)FrazioniDorf, Fum d'Boudma, Fum Diss, Fum Tschukke, Fu...
Traditional folklore of Canada Part of a series on theCulture of Canada History Canadians Ethnicity Folklore Free expression Identity Immigration Holidays Languages Multiculturalism Symbols Royal Protectionism Women Values Topics Architecture Art Comics Quebec Crime Cuisine Festivals Humour Law Literature Media Cinema Television Radio Newspapers Internet Video games Music Politics Religion Sports Theatre Research Bibliography HistoriographyHistorians Surveys Canada portalvte Canadia...
1925 film The Way of a GirlBoardman in a costume study for the filmDirected byRobert G. VignolaWritten byAlbert S. Le Vino (screenplay)Katharine Newlin Burt (story)Produced byLouis B. MayerIrving ThalbergStarringEleanor BoardmanMatt MooreWilliam RussellCinematographyJohn ArnoldDistributed byMetro-Goldwyn-MayerRelease date March 29, 1925 (1925-03-29) Running time60 minutesCountryUnited StatesLanguageSilent (English intertitles) The Way of a Girl is a 1925 American silent drama f...
Berikut adalah daftar kabupaten dan kota di Indonesia berdasarkan waktu pembentukan dari masa ke masa. Diurutkan berdasarkan masing-masing pulau besar dan provinsinya.[1][2][3] Aceh SumatraUtara SumatraBarat Riau KepRiau Bengkulu Sumatera Selatan Lampung Kep. BangkaBelitung Jambi Banten Jakarta JawaBarat JawaTengah Yogyakarta JawaTimur KalimantanBarat KalimantanTengah KalimantanUtara KalimantanTimur KalimantanSelatan SulawesiBarat SulawesiTengah Gorontalo SulawesiUtara...
Book by Timothy Findley For other uses, see Not Wanted on Voyage (disambiguation). First edition Not Wanted on the Voyage is a novel by Canadian author Timothy Findley, which presents a magic realist post-modern re-telling of the Great Flood in the biblical Book of Genesis. It was first published by Viking Canada in the autumn of 1984,[1] and was a shortlisted finalist for the Governor General's Award for English-language fiction at the 1984 Governor General's Awards.[2] The n...
Albert Reiß Albert Reiß/Albert Reiss, (Berlín, 22 de febrero de 1870-Niza, 19 de junio de 1940) fue un tenor y actor teatral alemán conocido por actuar en el Teatro Nacional de Múnich, la Royal Opera House de Londres o en la Metropolitan Opera de Nueva York más de 1000 veces.[1] Estudió derecho, pero más tarde trabajó como actor en Berlín y Estrasburgo. Se formó como cantante lírico con Otto Ball, Otto Purschian o Ludwig Stahl debutando en 1897 con Zar y carpintero. Referen...