Up hüm geiht nich blots dat System vun checks and balances (tegensietig Kontroll van de staatliche Instanzen Exekutive, Legislative un Judikative) torüch, sondern vör allem de Grundrechtskatalog Bill of Rights, de to dat Vörbild för all folgend Minschenrechtsdeklaratschoonen wurrn sünd.
Madison weer van 1801 bit 1809 Butenminister ünner Präsident Thomas Jefferson, dornah is he sülvst Präsident wurrn. Dat eenzig bemarkensweerte, wat passeert is, as he Präsident weer, weer de Britsch-Amerikaansch Krieg de van 1812 bit 1814 düürn de. Anfungen hebbt se Krieg ünner de Vörwand, dat de Engländers up See immer angrepen hebbt. In Wirklichkeit wullen de Amerikaaners Kanada erobern. Se harrn woll mehr Soldaten as de Briten (de weern ok noch in de Napoleonschen Kriege verwickelt), kunnen aber nix tegen de utrichten. Dat slimmste för de Amerikaaners weer, dat de Briten 1814 de öppenlich Hüüs in de Hööftstadt Washington kört und kleen hauen hebbt. Madison harr dor völ Schuld mit an, wiels he schlechte Gereralen um sük harr. Aber dat geev ok ’n paar klüftig Offizeere, so as Andrew Jackson un William Henry Harrison un de professschoonell ageerend US-Marine, de se dat denn to verdanken hebbt, dat dat nich noch schlimmer wurrn is. De Belagerung kunn se woll nich dörbreken, aber mit eenzeln Schippen kunn se dat woll upnemmen. Kriegsentscheedend weern aber de Gewinnen van de Slacht up de Eriesee un in de Slacht bi Plattsburgh up de Champlainsee, wormit se de Briten ut een Deel van de Groode Seen verdreben hebbt, so dat van dor kien Invasion mehr kommen kunn. Nümms kemm allerdings wieter und Madison kreeg ok politisch Arger, wiels de Nieg-England-Staaten sük sülvständig maken wullen. Dorüm hett he denn Enn’ 1814 mit de Briten de Freden vun Gent afslooten, aber ehr Kriegstelen hebbt se nicht raakt. Un liekers, nah de Ünnerschrieben van de Fredensverdrag het General Andrew Jackson noch de Schlacht van New Orleans wunnen – militärisch harr dat nichts to bedüden, aber Madison kunn sien Fredensverdrag denn doch as een Sieg verkloren, und dat meent de Amerikaaners hüdtodag noch. Wat Goods harr de Fredensverdrag för de Amerikaaners aber ok, ehr Marine harr grötter Ansehn, ok in’t Utland, un wiels se nu kien Grenzstrietigkeiten mehr mit Kanada harrn, kunn se ahn Stören nah de Westen expandeeren.
Sien Vörgängers harrn man all gesundheitliche Probleme, Madison dorgegen överhoopt nich. Aber he weer een Hypochonder, de dorvan övertüücht weer, starvenskrank to ween.
.jpg)
