Filatelie is de liefhebberij voor het verzamelen van postzegels, en in een ruimere omschrijving het verzamelen van poststukken. Een postzegelverzamelaar wordt een filatelist genoemd.
Etymologie
De term filatelie ontstond in de 19e eeuw, niet toevallig in dezelfde periode als degene die de doorbraak betekende van de postzegel. Het woord is een samentrekking van de Griekse woorden phileon (φιλεων) en ateleia (ατηλεια), die respectievelijk "houden van" en "vrij van belasting" betekenen.
Dit laatste valt te begrijpen door te kijken naar de uitvinding van de postzegel. De Brit Rowland Hill bedacht immers in 1837 een postsysteem dat niet de ontvanger maar de afzender van een brief de kosten liet betalen. Om te bewijzen dat hij had betaald, moest de afzender op het postkantoor een bewijs van betaling kopen. Dit bewijs van betaling is wat we nu kennen als een postzegel. Als die postzegel op een brief was geplakt, was men "vrij van belasting".
De term filatelie, vroeger ook als philatelie geschreven, werd voor het eerst in 1864 voorgesteld door de Franse postzegelverzamelaar Georges Herpin in het postzegeldagblad Le Collectionneur de timbres-poste. Voordien gebruikte men veeleer het woord timbrologie, naar het Franse woord timbre. De term filatelie zou echter uitgroeien tot de meest gangbare, omdat het door zijn Griekse oorsprong gemakkelijker te hanteren bleek in andere talen. Het woord timbrologie overleefde evenwel, al zij het in mindere mate. Tot op heden verschijnt bijvoorbeeld in Frankrijk het maandelijkse vakbladL'Écho de la timbrologie, waarvan het eerste nummer reeds verscheen in 1887, uitgebracht door Edmond Frémy.
Filatelie is meer dan enkel postzegels verzamelen. Ook het verzamelen van andere elementen die met het verzenden van post te maken hebben, behoren bij de filatelie. Het gaat dan bijvoorbeeld om afstempelingen, postzegelboekjes, automaatzegels, dienstzegels enzovoorts. Ook het verzamelen van eerstedagenveloppen is een veelgeziene liefhebberij. Een specialisatie in de filatelie is de eofilatelie, die zich bezighoudt met post uit de tijd dat er nog geen postzegels waren.
Een zeer strikte opvatting van filatelie is dat deze zich bezighoudt met de studie van bovengenoemde elementen, en niet zozeer met het verzamelen ervan. Sommige filatelisten zijn van mening dat er pas van filatelie mag worden gesproken als er 'wetenschappelijk' wordt verzameld ("de filatelie begint waar de catalogus ophoudt"), maar de gangbare praktijk is dat iedereen die postzegels verzamelt, zich filatelist noemt.[1]
Internationaal
In 1926 stichtten de nationale filatelistische federaties van zeven landen de Fédération Internationale de Philatélie (FIP), ofwel de Internationale Federatie van de Filatelie. De stichtende landen waren België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk, Tsjechoslowakije en Zwitserland. Vandaag de dag zijn 95 landen en drie continentale federaties lid van deze internationale organisatie.[2]Samen met de Wereldpostunie richtte de FIP in 1990 de World Association for the Development of Philately (WADP) op. Overigens werd op 25 november 1991 tijdens het FIP-congres te Tokyo ook het verzamelen van belastingzegels als volwaardig verzamelgebied binnen de filatelie erkend. Hierdoor werd het, na opstelling van een aangepast reglement, mogelijk om nationaal en internationaal aan postzegeltentoonstellingen deel te nemen. De reikwijdte van de filatelie werd met deze erkenning dus nog verder vergroot. Vermeldenswaardig is nog dat in Nederland op 12 maart 1994 de Nederlandse Vereniging voor Fiscale Filatelie (N.V.F.F.) is opgericht. Deze vereniging heeft als doelstelling het bevorderen van de belangstelling voor en het verzamelen van fiscale zegels en/of documenten met fiscale achtergrond. De vereniging tracht dit doel te bereiken door middel van ledenbijeenkomsten, het doen verschijnen van publicaties (waaronder een periodiek) en het organiseren van presentaties op beurzen of tentoonstellingen.
Postzegelcatalogi
In de wereld worden ook verschillende postzegelcatalogi uitgegeven, die meestal per land zijn opgesteld en die gebruikt worden in de filatelie.
"Filatelie" is ook de naam van een Nederlands filatelistisch tijdschrift. Het blad werd in 1922 voor het eerst uitgegeven onder de naam Nederlandsch Maandblad voor Philatelie. Het had in 2006 ongeveer 33.000 abonnees.
