Kipper (vervoermiddel)

Zie ook kiepwagen over dit onderwerp.

Een (landbouw)kipper, kipkar of kipwagen is een gemoderniseerde kar of wagen. Het voornaamste verschil met de gewone aanhangwagen zit hem in het lossen (kippen) van het werktuig.^[1] Bij een gewone aanhangwagen moet dit handmatig of met een grijper gebeuren terwijl een kipper een mechanisme heeft (meestal een hydraulisch aangestuurde telescopische kipcilinder) waardoor de laadbak vanuit een horizontale toestand naar een schuine toestand wordt gebracht en de lading uit de laadbak schuift. Op deze manier wordt de lostijd sterk gereduceerd. Een kipper kan getrokken zijn, of zelfrijdend. Een zelfrijdende kipper wordt veelal als kiepwagen in de bouwsector gebruikt. Een getrokken kipper vereist een voertuig dat uitgerust is met een hydraulische pomp om de de laadbak te kippen. Indien dit niet het geval is moet een optionele hydraulische kippomp, aangedreven door de aftakas, op de kipper gemonteerd worden. De toepassingen van de kipper liggen vooral in de agrarische sector, voor het vervoer van geoogste producten naar de verwerkingsplaats (aardappelen, tarwe, bieten, wortels enz.); bij grondverzet; en in de transportsector voor het bulktransport van vaste producten (plastickorrels, afvalstoffen enz.) of viskeuze producten (chocolade, pudding enz.).

De grootte van de laadbak wordt in grote mate bepaald door het aantal assen. De kleinste kippers hebben een enkele as terwijl de meeste gangbare kippers een dubbele as hebben, al dan niet met een draaikrans bovenop de voorste as. In het geval dat de kipper een dubbele as heeft zonder draaikrans, waardoor de twee assen direct achterelkaar geplaatst zijn, is er sprake van een tandemas. Dit wordt ook wel tandem of tandemstel genoemd. Grote kippers hebben drie assen, ook hier al dan niet uitgevoerd met een draaikrans bovenop de voorste as. Kippers met een twee of drie assen zijn vaak uitgerust met één of meerdere gestuurde assen. Dit betekent dat de wielen op de gestuurde as meedraaien met het trekkende voertuig. Hierdoor kan de draaicirkel van de voertuig-kipper combinatie sterk gereduceerd worden. Het transportvolume van de laadbak kan verder uitgebreid worden door het opbouwen van opzetschotten.

De meeste kippers zijn monocoque-kippers. Dit wil zeggen dat de lading enkel via de achterdeur gelost kan worden. Er bestaan verschillende configuraties van zo'n achterdeur. Er zijn achterdeuren die bestaan uit twee delen, ook wel wagondeuren genoemd. Vaak moeten deze achterdeuren manueel worden opengedraaid waardoor deze configuratie vooral bij kleine kippers gangbaar is. Oudere kippers zijn vaak nog uitgerust met een mechanisch openende achterdeur, werkend uit één deel. Er is hierdoor geen apart hydraulisch systeem nodig om de achterdeur te heffen, aangezien de achterdeur via een stangenmechanisme gekoppeld is met het onderste chassis. Hierdoor opent de achterdeur zich zodra de laadbak begint te kippen. De achterdeur kan ook dicht blijven als de laadbak gekipt wordt. Daarvoor moet eerst het stangenmechanisme tussen de achterdeur van de laadbak en het chassis ontkoppeld worden. De lading kan de laadbak dan via de optionele wagondeuren of graanschuif verlaten. Een derde achterdeurconfiguratie bestaat uit een simpele klep met een bovenscharnier, ook wel ééndelige klepdeur genoemd. De achterklep opent wanneer de laadbak omhoog kantelt, omdat de inhoud van de lading door de zwaartekracht tegen de achterklep duwt. Deze configuratie van achterdeuren wordt vaak gebruikt bij grondverzetkippers. Een combinatie van de klepdeur en de wagondeur is een dubbelwerkende achterdeur die vaak gebruikt wordt bij kipperopleggers. Een laatste, veelgebruikte, achterdeurconfiguratie is de hydraulische achterdeur. Via deze hydraulisch gestuurde achterdeur kan de achterdeur geopend worden ongeacht de toestand waarin de laadbak zich bevindt. Een hydraulisch gestuurde achterdeur laat op die manier toe om de achterdeur maar een klein beetje te openen, terwijl de laadbak volledig gekipt is. De inhoud van de laadbak kan daardoor op een zeer geleidelijke manier gelost worden. Naast monocoque-kipwagens zijn er ook driezijdige kippers die zijdelings kunnen kippen. Er is dus een kipsysteem voor de linker-, rechter- en achterzijde voorzien. Analoog met de monocoque-kipwagen kan de inhoud van de kipper enerzijds via de achterzijde; door een wagondeur of een ééndelige klepdeur; of anderzijds zijdelings; door een wagondeur, hydraulische deur, of eendelige klepdeur; geleegd worden. Driezijdige kipwagens worden vaak gebruikt in de landbouwsector waar soms meerdere, dubbele as kippers met een draaikrans bovenop de voorste as aan elkaar worden gekoppeld.

De achterklep van een kipper wordt vaak uitgerust worden met een graanschuif. Deze graanschijf laat toe om fijne zaden of kunstmest geleidelijk via een kleien opening te lossen. Kippers worden vaak uitgerust met een (af)dekzeil dat al dan niet manueel of automatisch gesloten en geopend wordt.

Een kipwagen kan ook optioneel uitgerust worden met een hoogkippend systeem voor het overladen van oogstproducten in vrachtwagens. De kipper, in dit geval hoogkipper genoemd en afgebeeld in figuur I onder de galerij, gedraagt zich dan als een overlaadwagen. Een tweede versie van een kipper die zich gedraagt als een overlaadwagen is afgebeeld in figuur II onder de galerij. Hierbij bevindt de kipcilinder zich achteraan, en scharnierende laadbak vooraan. Dit type kipper wordt veelal gebruikt bij het rooien van wortelgewassen. Een kipper kan overigens ook uitgerust met een graanvijzel achterop de graanschijf. Dit is een derde soort kipper die zich gedraagt als overlaadwagen.

Een getrokken kipper kan uitgerust zijn met een dissel (vaak voortgetrokken door een tractor) of met een kingpin. Een kipper met een kingpin wordt een kipperoplegger genoemd. Deze variant van de kipper wordt voortgetrokken door een vrachtwagen via een koppelschotel, of door een tractor met een dolly aanhanger. Kipperopleggers komen voornamelijk voor met een twee- of drieassig onderstel, al dan niet met gestuurde as(sen), en worden onder andere gebruikt voor het transport van bouwgrondstoffen zoals zand- of grindgranulaat. Kipperopleggers waarbij de laadruimte uit een gesloten tank bestaat, vaak silo kipper genoemd, worden gebruikt voor het bulktransport van vloeibare producten met een hogere viscositeit. Het kippen van de tank is dan nodig voor het lossen van de inhoud. Kipperopleggers worden ook veelvuldig gebruikt in de landbouw voor het transport van tarwe of suikerbieten. Vaak brengt een overlaadwagen dan het geoogste gewas van de akker naar de perceelrand of weg, waar de vrachtwagen met kipperoplegger staat te wachten.

• 
  Drieassige monocoquekipper met hydraulische achterdeur; ook wel tridemkipper genoemd, in Thale, Duitsland
• 
  Driezijdige, drieassige kipper met een draaikrans bovenop de voorste as in Leipzig, Duitsland. Let op de zilverkleurige loopbrug aan de voorwand.
• 
  Monocoque tandemkipper met mechanische achterdeur in Regensburg, Duitsland. Let op het stangenmechanisme dat de laadbak koppelt met het chassis
• 
  Driezijdige tandemkipper die naar de linker kant kipt in Hannover, Duitsland. Let op de rode loopbrug aan de voorwand en het rode dekzeil dat met spanbanden op de laadbak zit.
• 
  Figuur I: kipper met hoogkippend systeem in Norfolk, Verenigd Koninkrijk
• 
  Figuur II: kipper met hydraulische achterdeur en overlaadsysteem in Heure, België.
• 
  Drieassige kipperoplegger uitgevoerd als silokipper
• 
  Monocoque tandemkipper met mechanische achterdeur in Regensburg, Duitsland. Let op het gele zeil in de kipper dat dienst doet als valbreker voor de ajuinen.
• 
  Drieassige kipperoplegger met wagondeur en graanschuif. Let op het manuele afdekzeil.

• Video over de werking van een driezijdige kipper op YouTube