In 2023 telde Sint Annaparochie 4.920 inwoners.[1] Het is daarmee het grootste dorp van de gemeente Waadhoeke, alleen de stad Franeker heeft een groter inwonertal. Tot de gemeentelijke herindeling op 1 januari 2018 was Sint Annaparochie de hoofdplaats van de voormalige gemeente het Bildt.
Binnen dorpsgebied is de buurtschap Stad Niks gelegen en een deel van de buurtschap Oosthoek. Tot 2006/08 viel ook het dorp Nij Altoenae onder Sint Annaparochie. De Nieuwe encyclopedie van Fryslân uit 2016 duidde verder ook Pruilhoek als een van de buurtschappen van Sint Annaparochie, gelegen net buiten de bebouwde kom aan de oostkant van het dorp. Daarnaast ook Spitsroeden en Smidshuizen, al liggen die in Oosthoek binnen het dorpsgebied van Sint Jacobiparochie, net als de ook genoemde buurtschap Zwarte Haan.
Geschiedenis
Sint Annaparochie is een dorp dat door de inpoldering van het Bildt in 1505 is ontstaan. Het dorp werd gesticht als een van de drie nederzettingen waar de werklieden woonden die betrokken waren bij de inpoldering van het Bildt. De nederzetting werd Altena genoemd, naar de oorspronkelijke streek waar de bedijkers vandaan kwamen. Toen de inpoldering was afgerond, bleef men wonen op het nieuwe land.
Kerken
Het dorp kreeg een kerk, gebouwd van hout en stro. Het Bisdom van Utrecht wilde de kerk echter niet inzegenen vanwege de bouwvalligheid van het gebouw. De kerk werd vervangen door een vermoedelijk Griekse kruiskerk, waarbij het schip en de zijbeuk even lang zijn. De kerk kreeg de naam Annaparochie, vernoemd naar de heilige Anna, de moeder van Maria. Deze naam werd later ook gebruikt voor het dorp.
In 1682 werd deze kerk gesloopt en werd op dezelfde plek in opdracht van Willem van Haren (1626-1708) een nieuwe kerk gebouwd. Deze kerk, die in 1683 gereed kwam, werd een kenmerkend achthoekige centraalbouw en kreeg de naam Van Harenskerk. De in 1700 geplaatste, rijk versierde preekstoel van houtsnijwerk is afkomstig uit Duitsland, uit een nalatenschap van Maria van Nassau.
In de grafkelder onder de grafkapel zijn 13 personen uit het geslacht Van Haren bijgezet. In de oude kerk trouwde op 22 juni 1634 de kunstschilder Rembrandt van Rijn met Saskia van Uylenburgh. Een bronzen beeld voor de huidige kerk herinnert hieraan.
Sint Annaparochie heeft een PKN-gemeente, die gebruikmaakt van de Gideonkerk en de Van Harenskerk. Verder is er een rooms-katholieke parochie, die de Skúl als kerk gebruikt.
Sint Annaparochie heeft een centrumfunctie voor de omliggende dorpen. Het dorp beschikt over meerdere winkelstraten met onder meer supermarkten, kledingzaken, drogisterijen en winkels in huishoudelijke en doe-het-zelfartikelen.
Verder zijn er twee sportcomplexen: de Waaie voor voetbal en kaatssport en sporthal/zwembad de Bildtse slag.
Wijken
Bewoning aan de Van Harenstraat
Het dorp ligt rond de aansluiting van de N383 (ter plaatse Warmoesstraat geheten) op de N393 (Middelweg-Oost, Van Harenstraat, Statenweg, Middelweg-West). De oudste bebouwing staat aan de Van Harenstraat en een deel van de Warmoesstraat. Deze bebouwing vormt de kern van het dorp. Later werd het dorp uitgebreid aan weerszijden van de Van Harenstraat en ten oosten van de Warmoesstraat en de in het verlengde daarvan liggende Stadhoudersweg.
In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werd de woonwijk in het zuidwesten ontwikkeld. In de jaren tachtig volgde uitbreiding in het noordoosten en het volgende decennium werden de wijken Fogelsang en Kronenburg in het zuidwesten en de Appelbuurt in het noordwesten ontwikkeld.
In de Appelbuurt hebben de straten appelnamen gekregen, een herinnering aan de fruitteelt die het dorp vroeger rijk was. Sinds 2000 wordt in fases de wijk Nije Kamers gerealiseerd. Enkele straatnamen in het dorp, zoals Hollandse Straat en Dordtse Straat, herinneren aan de Hollandse bedijkers van het Bildt.
Onderwijs
Sint Annaparochie heeft twee basisscholen: CBS de Slotschool en OBS 't Fonnemint. Het voortgezet onderwijs is sinds 2015 gerealiseerd in Campus Middelsee. Hier wordt onderwijs aangeboden aan leerlingen in het vmbo en de onderbouw van havo en vwo. CSG Ulbe van Houten, CSG Comenius zijn in het gebouw gehuisvest.
