Thom Holterman

Thomas (Thom) Holterman (1942) is een Nederlands rechtsgeleerde die zich met de relatie tussen het anarchisme en het recht bezighield.

Holterman was werkzaam als universitair hoofddocent (UHD) aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam tot aan zijn (pre)pensioen op 1 januari 2003, en hield zich met het recht vanuit anarchistische beginselen bezig. Holterman hield zich met name bezig met de verhouding tussen het anarchisme en recht en de vraag of, en zo ja in welke mate en op welke wijze, het anarchisme als maatschappelijke beweging en als theorie betekenis kan hebben voor recht en rechtsopvattingen.

Holterman was antimilitarist en heeft militaire dienst geweigerd; hij werd erkend als gewetensbezwaarde militaire dienst en in die hoedanigheid heeft hij vervangende dienst gedaan als leerling-verpleger in een psychiatrische inrichting (de RPI, Eindhoven; van sept. 1962 tot sept. 1964).

Vanaf 1974 is hij vast medewerker aan het Anarchistische Tijdschrift de AS. Ook schrijft hij artikelen en boekrecensies voor het maandblad De Vrijdenker van de vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte. In zijn optiek hebben vrijdenken en anarchisme veel gemeen, samen te vatten in de leuze ni dieu ni maître ('god noch autoriteit').

Wat de achtergrond van zijn denken over anarchisme en recht aangaat heeft hij met name invloed ondergaan van de teksten van de libertaire juriste en maatschappijfilosofe Clara Meijer Wichmann (1885-1922) en van de opvattingen over recht van de Nederlandse rechtstheoreticus Jack ter Heide (1923-1988), hoogleraar Inleiding rechtswetenschap in de Juridische Faculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij begin jaren zeventig rechten studeerde. Al in 1975 bracht hij hun beider ideeën met elkaar in verband; zie: Thom Holterman, Funktionele miljeutheorie van het recht, in De As nr. 17 (1975), thema ‘Misdaad / Straf / Klassejustitie’.

• Thom Holterman, Andere staatsopvatting, Een anarchisties syndroom (ISBN 90 268 0834 8) Uitg. Kluwer, 1975
• Thom Holterman, Recht en staat, Kritiek op burgerlijke fiksies, brochure, Groningen, 1977.
• Anarchisme als inspiratiebron, met een Woord vooraf van Henc van Maarseveen en ingeleid door Thom Holterman; uitgegeven door Studium Generale Rotterdam, voorjaar 1978. Aan deze bundel werkten mee: Rudolf de Jong, Hans Ramaer, Frans Boenders, Thom Holterman, Wim van Dooren, Etienne Balibar en Anton Constandse.
• Thom Holterman, Recht in anarchisme, brochure, Amsterdam, 1979; het betreft een commentaar op het eveneens in de brochure opgenomen "Proudhon en het arbeiderszelfbestuur" van Daniel Guérin.
• BEVRIJDING - een keuze uit het werk van Clara Meijer Wichmann, door Thom Holterman en Hans Ramaer, Uitg. Stichting Pamflet, Amsterdam, 1979
• Thom Holterman, Anarchistiese staatsopvatting, Een paradox?, Uitg. Kluwer, 1980, ISBN 90 268 1174 8
• Thom Holterman, Staatssoevereiniteit, democratie en domiciliebeginsel, in: Gelijk geregeld, Over de rechtspositie van duurzaam in Nederland verblijvende vreemdelingen, Ars Aequi Libri, 1984, ISBN 90 70094 88 6
• Thom Holterman and Henc van Maarseveen, Law and anarchism, Montreal, 1984.
• Thom Holterman, Antimilitarisme en kritiese staatsrechtswetenschap, in: P.W.C. Akkermans, L.T.A. Rutges, G.T.M. van der Tang, Staatsrecht: geleerd, wetenschap? Staatsrechtconferentie 1985, uitgave van de Erasmus Universiteit Rotterdam, 1986, ISBN 90 6856 012 3.
• Thom Holterman, Recht en politieke organisatie, Een onderzoek naar convergentie in opvattingen omtrent recht en politieke organisatie bij sommige anarchisten en sommige rechtsgeleerden, Zwolle, 1986, ISBN 90 271 2541 4 (proefschrift).
• Thom Holterman, Recht betreffende decentrale rechtsgemeenschappen, 3de druk, 1998, ISBN 90 271 5374 4 Uitg. Tjeenk Willink
• Thom Holterman, Argumentatieve willekeur en de beoefening van de staatsrechtswetenschap, Tjeenk Willink, 1988, ISBN 90 271 2884 7
• Thom Holterman, Wetenschapsbeoefening en publiekrecht, in: Th. Holterman, C. Riezenbos (e.a., red.), Algemene begrippen staatsrecht, Tjeenk Willink, 1991 (derde druk), ISBN 90 2713365 4
• Thom Holterman, Het verschijnsel van argumentatieve willekeur, in: E.F. Feteris, H. Kloosterhuis (e.a., red.), Met redenen omkleed, Bijdragen aan het symposium Juridische argumentatie, Rotterdam 11 juni 1993, Ars Aequi Libri, 1994, ISBN 90 6916 155 9
• Thom Holterman, Constanten in het publiekrecht: met het oog op besturen, Uitg. Tjeenk Willink, 1995, ISBN 90 271 4118 5
• Thom Holterman, Burgerschap: tussen acte van burgerschap en inburgeringscontract, in: Twee eeuwen grondwetgeving in Nederland, Staatsrechtconferentie 1996, Uitg. Tjeenk Willink, 1997, ISBN 90 271 4716 7
• Thom Holterman, Politieke participatie en migranten, in: M. van de Hel, G. Reisenstadt (e.a., red.), Vreemdelingenrecht, Stg. Ars Aequi, 2000, ISBN 90 6916 363 2
• Thom Holterman, Vreemdelingenrecht / druk 6 / toelating en verblijf van vreemdelingen in Nederland Uitg. Kluwer, 2002
• Thom Holterman, ORDE: een anarchistisch perspectief voor de (staats-)rechtsbeoefening, in: C.J. Bax, M.C. de Voogd (red.), Van constitutionalisme en anarchisme, Opstellen aangeboden aan Th. Holterman en G.F.M. van der Tang, Erasmus Universiteit Rotterdam / Kluwer, 2003, ISBN 90 130 0298 6
• Thom Holterman, L’anarchisme c’est réglé. Un exposé anarchiste sure le droit, Atelier de creation libertaire, Lyon, 2013, ISBN 978-2-35104-065-2
• Thom Holterman, L’anarchisme au pays des provos. Constantes, organisations et force critique des libertaires hollandaise, Atelier de creation libertaire, Lyon, 2015, ISBN 978-2-35104-078-2
• Thom Holterman, Le ‘regole’ dell'anarchismo. Considerazioni anarchiche sul diritto, Les Milieux Libres Edizioni, Soazza (CH), 2016, ISBN 978-88-941953-2-3; [vertaling uit het Frans]
• Thom Holterman, Anarchisme in de lage landen, Kelderuitgeverij, Utrecht, 2017, ISBN 978-90-79395-316; [vertaling uit en bewerking van het Frans]
• Thom Holterman, Volken zonder staat, Antropologie en libertaire leerstukken, Kelderuitgeverij, Utrecht, 2018, ISBN 978-90-79395-39-2
• Thom Holterman: in: tijdschrift De AS nr. 179, herfst 2012, thema ‘Anarchisme & Recht’: https://www.tijdschrift-de-as.nl/documenten/de_AS_179.pdf