Crapòna

Vilatge d'Occitània

Crapòna
Craponne-sur-Arzon

Lo merchat en estiu.

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

45° 19′ 55″ N, 3° 50′ 56″ E

Superfícia

33,37 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

1 063 m
940 m
771 m

Geografia politica

Lengadòc

França

Burèu centralizator delh canton de la Plana delh Naut Velai Granitic (chapluòc delh canton de Crapòna davant 2015)

Intercom
244300208

CA delh Puèi de Velai

Cònsol

Laurent Mirmand
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

1 966 ab.

Evolucion de la populacion

2 007 ab.

Densitat

65,69 ab./km²

Autras informacions

Còde postal

43500

Còde INSEE

43080

Crapòna^[1] (Craponne-sur-Arzon en francés) z-es una comuna velaiesa situada dins lo departament del Naut Léger e la region d'Auvèrnhe Ròse Aups, ancianament d'Auvèrnhe.

Geografia

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Comunas vesinas

Crapòna

Sant Joan d'Abrigós
(4,2 km)

Sent Jòrdi l'Agricòl
(4,8 km)

Julhanja
(5,0 km)

Sent Victor d'Alanc
(5,6 km)

Beaune-sur-Arzon
(6,1 km)

Sant Julian d'Ança
(6,1 km)

Sauvessanges
(7,2 km)

Chomelh
(7,6 km)

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de **Crapòna**
Sant Joan d'Abrigós	Saussanjas (Puèi de Doma)
Sent Victor d'Arlhenc		Usson-en-Forez (Léger)
Julhanjas	Beaune-sur-Arzon	Sant Jòrge L'Agricòl

Toponimia

Las fòrmas ancianas son : In pago Vellaico, in vicaria Craponense, vès 990, Castrum de Crapona en 1267, Cazei Craponæi en 1387, Crapona in Vallavia en 1501, Crappone alh secle XVI, Crapponne en 1695, Craponne en 1881 ^[2].
Segon Dauzat, Crapòna deriva d'un tèma preceltic, *crapp, dont la basa seriá *c(a)r-, "ròc", "pèira", acompanhat del sufixe -onem^[3].
Segon Joan Arçac, que se pronóncia pas amb certitud, i auriá la basa preindoeuropèa *kar-, redusida a *kr-, pueis lo tèma *krap(p)-, *krep(p)-, dont lo sens seriá « fenda, ròc, escravassa », qu'explica lo nom de Crapòna. La motivacion seriá un ròc chavat de bacins que tresplombava lo borg. Aquelh ròc saguèt dinamitat alh secle XIX per permetre a la viá ferrada e a la gara de s'implantar. D'aquelh ròc venián de fònts, çò que pòt justificar la finala -onna, tipica delhs idronimes, segon l'abat Duffieux ^[4].

Douilloux

Las fòrmas ancianas son : Villa de Doleus, vès 1020, Villa quæ dicitur Doleus lo Coper en 1266, Grangia de Doleus, sive d'Aurfolia en 1279, Doleus la Chalm en 1286, Furchæ de Doleuys en 1311, Doleu en 1331, Mansus de Doleus Daurat en 1344, Doliou-Dourat en 1507, Doulhioux en 1569, Doulioux-Daurat en 1569, Douliouse en 1888^[5]. Lo passatge de Doleus a Dolius sembla degut a la tendéncia auvernhata a barrar e tonic en i.
Segon Joan Arçac, lo nom s'explica per la racina preindoeuropèa *tol-/*tul-, « nauçada, bòça ». La finala es la meima qu'a Déols, ancianament Dolus, e Dolus, qu'èra Dolos alh secle V. Los apondis lo Coper (latin cupreum, « coire », Aurfolia, de are (gallic) e fodiculare, latin « furar, fogenar (furgar) », e Daurat fan pensar que i aviá una explotacion minèira que serviá a l'obrador monetari de Montdolius, citat per Boudon-Lashermes ^[6].
Precisem que Déols e Dolus serián per Xavier Delamarre de proprietats de *Dolos, nom celtic d'òme malurosament inatestat ^[7].

Solatges

Las fòrmas ancianas son : Villa de Solaticis en 938, Solatjes en 1213, Solatges en 1289 ^[8].
Per d'autres luòcs, Dauzat interprèta lo nom coma una mena de redevença medievala sobelhs blats, nocion que se tròba dins lo Petit Levy^[9], e los Féniés coma « sediment, baldra », amb un sens pus precís de « champ en tèrra alluviala » ^[10]. Solatge es sobre un travèrs, pas lònh d'un riu, l'omonime d'Avairon es al fons d'una comba e aquò's tanben lo cas de Solatge (Aude), çò que va dins lo sens de la segonda solucion. Mas per aqueste Solatges, i a un dobte : lo vilatge es près d'Arzon, mas sus un travèrs normalament eissujat coma chau. Lo nom, pasmens, pòt designar las tèrras avalh.
En mai de las precedentas, Joan Arçac fornís una autra solucion, un bas latin *solaticus, derivat de solatus, expausat alh solelh. Lo vialatge es pusleu orientat alh sud, o sud-sud-oèst ^[11].

Pòntempeirat

Pòntempeirat èra un priorat que dependiá de l'abadiá de Doa. Saguèt erigit en sucursala lo 31 de mai de 1840. Las fòrmas ancianas son : Pons Enpeyra en 1311, Pons Peyrat en 1343, Pons Empeyratus en 1347, Pons Hempeyrat en 1386, Pons Ampeyrat en 1392, Pons Empeyratz en 1420, Prioratus Pontis Lapidei en 1505, Le peaitge de Pohant Empeyrat en 1507, Le Pont-Emperat en 1618, Pont d'Emperat en 1644, Pont de Lempereur (sic) vès 1680, Prior S. Mariæ Magdalenæ de Pontempeyrat en 1715, Pont-Imperat en 1767, Pont-Tempeyrat en 1820 ^[12].
Pòntempeirat es alh passatge de la Bolena sus l'Ança. S'agís d'un pònt en pèira ^[13]. La varianta Pònt Peirat es pus frequenta en occitan.

Istòria

Partida eissida de l'article francés

Lo nom de Crapòna es citat per las primièras fes en un document vas 990. Situat dempuèi l'epòca gallo-romana a l'encrosament de vias estrategicas, lo borg campanhard de Crapòna se desvolopèt coma vila merchanta, ont se tenian de merchats e de fièras, aital coma na testifican encara de nombroses toponimes (carrièra de la friperie, Marchadial, etc.). Al l'èra feudala, lo bourg èra environat d'una muralha, bastida l'an 1450, de la qualas doas tors defensivas pichonas son estadas preservadas fins a uèi, e defendut en otra per un chastèl, demolit, a l'excepcion delh donjon, en 1576. Aquelh chastel apertenguèt taiqua 1240 alhs barons de Beumont, davant de passar a las mans dels senhors de Chalencon, que vendran Panhac l'an 1420.
En 1789, Crapòna dependiá de la província d'Auvernhe, de l'eleccion de Soire, de la subdelegacion de Sent Amanç de Ròcha Savina e delh presidial de Riam. Sa gleisa parochala, diocèsi delh Puèi e archipreirat de Sant Pàulhan, èra delh vocable de Sant Caprasi; l'avesque del Puèi presentava a la cura ^[2].

Administracion

Lista deus cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2014	(2026)	Laurent Mirmand	divèrs dreita	chap d'entrepresa
març de 2001	2014	Christian Robert	UMP	retirat
junh de 1995	2001	Henri Arnaud		dentista
març de 1989	1995	Georges Bellut	UDF	conselhèir generau (1988-1994)
setembre de 1983	1989	Émile Pin
març de 1977	1983	Georges Beyssac
març de 1965	1977	Jean Petit
mai de 1953	1965	Joseph Thévenon
octobre de 1947	1953	Trioulaire
octobre de 1944	1947	Émile Pin
junh de 1944	octobre de 1944	Jean Orelle
1941	junh de 1944	Paul Surrel		mètge
	1941
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 2192, totala: 2228

3 533

3 293

3 215

3 262

3 828

3 779

3 763

4 036

3 627

3 781

3 630

3 847

3 731

3 713

3 601

3 693

3 530

4 082

3 767

3 830

3 713

3 379

3 320

3 087

3 219

3 064

2 891

2 925

3 004

3 086

3 186

3 008

2 653

2 217

2 172

2 149
2 201

2009

2010

2 156
2 194

2 164
2 200

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

En 2018 la populacion èra de 1966 abitants e la densitat èra de 58,92 ab/km².

Luòcs e monuments

Crapòna, ostau de comuna, domnon.
Lo domnon.
Ostau de viala ancian, amb botigòla.
Plaça delh Fòr, anciana bassa cort delh chastel.
Tor delh Marchadial.
Tor Pasturèl, secle XVI.
Charrèiras estreitas delh centre.
Barri Constant.
Baloard delh Nòrd.
Maison de Santat, plaça delh Marchadial.
Ostau Calemard de Montjoly, secle XVII.
Ostau particular, charrèira Faucon, secle XVII.
Ostau particular, charrèira Santa Maria, secle XVII.
Fònt de pèira de barena, alh Marchadial Vielh.
L'Ostau de Comuna.

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Personalitats ligadas amb la comuna

Veire tanben

Ligams extèrnes

Crapòna sobelh site de l'Insee

Nòtas

↑ Institut d'Estudis Occitans, Comission Toponimica Occitana, Luòcs, basa de donadas de toponimia occitana. Cèrca «Crapòna».
↑ ^2,0 et ^2,1 Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 97 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f146.item
↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, reedicion Librairie Guénégaud, 1984, p. 225
↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 56-57
↑ Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 107-108 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f156.item
↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 85-86
↑ Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 139 e 296
↑ Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 273 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f322.item
↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 663
↑ Bénédicte Boyrie-Fénié, Jean-Jacques Fénié, Toponymie des Pays Occitans, edicions Sud-Ouest, 2007, p. 369
↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 415
↑ Augustin Chassaing, Antoine Jacotin Dictionnaire topographique... de la Haute-Loire, 1907, p. 216 https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k392965/f265.item
↑ Jean Arsac, Les noms de lieux en Velay, ed. des Cahiers de la Haute-Loire, 2023 (reedicion), p. 367