Acipenser

Acipenser
Linnaeus, 1758[1]
Przedstawiciel rodzaju – jesiotr ostronosy (A. oxyrinchus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Podgromada	kostnochrzęstne
Rząd	jesiotrokształtne
Rodzina	jesiotrowate
Rodzaj	Acipenser
Typ nomenklatoryczny
Acipenser sturio Linnaeus, 1758
Synonimy Acipenses[a] Linck, 1790[2] Sturio Rafinesque, 1810[3] Dinoctus Rafinesque, 1818[4] Dinectur[b] Rafinesque, 1818[5] Sterletus Rafinesque, 1820[6] Dinectus[b] Rafinesquce, 1820[7] Helops Brandt & Ratzeburg, 1833[8] Sterletus[c] Brandt & Ratzeburg, 1833[9] Lioniscus[d] Fitzinger & Heckel, 1836[10] Antaceus Heckel, 1836[11] Lioniscus[e] Bonaparte, 1846[12] Ellops[f] Gistel, 1848[13] Shipa Brandt, 1869[14] Sinosturio Jaekel, 1929[15] Gladostomus Holly, 1936[16]
Gatunki
22 gatunki (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Acipenser – rodzaj ryb z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae), w języku polskim zwyczajowo określany nazwą jesiotry. Rodzaj obejmuje największe gatunki z rzędu jesiotrokształtnych, osiągające do kilku metrów długości i kilkuset kilogramów masy ciała. Występują tylko na półkuli północnej. Niektóre mają duże znaczenie gospodarcze. Większość z nich jest zagrożona wyginięciem, w tym A. dabryanus i A. sturio krytycznie.

Nieduży pysk z rostrum zwykle zaokrąglonym w przekroju. Wąsik nie jest spłaszczony. Dobrze rozwinięta tryskawka. Przesłonki skrzelowe przyczepione do powierzchni międzyskrzelowej^[17].

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w dziesiątym wydaniu Systema Naturae publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt^[1]. Gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) jesiotr zachodni (A. sturio).

• Acipenser (Acipenses): łac. acipenser ‘jesiotr’^[18].
• Sturio: nowołac. sturio, sturionis ‘jesiotr’^[19]. Typ nomenklatoryczny: Sturio vulgaris Rafinesque, 1810 (= Acipenser sturio Linnaeus, 1758).
• Dinoctus (Dinectur, Dinectus): gr. δι- di- ‘podwójny’, od δις dis ‘dwukrotny’, od δυο duo ‘dwa’^[20]; νηκτης nēktēs „pływak”, od νηχω nēkhō ‘pływać’^[21]. Typ nomenklatoryczny: Dinoctus truncatus Rafinesque, 1818 (= Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818).
• Sterletus: ros. стерлядь sterljad ‘sterlet’, od niem. störling ‘jesiotr’^[22]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758.
• Helops: ἡλος hēlos ‘guz, ćwiek’^[23]; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’^[24]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser stellatus Pallas, 1771.
• Lioniscus: gr. λειος leios ‘gładki’^[25]; łac. przyrostek zdrabniający -iscus, od gr. -ισκος -iskos^[26]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser glaber Heckel, 1836 (= Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828).
• Antaceus: etymologia nieznana, autorzy nie podali znaczenia nazwy rodzajowej^[11]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser schypa Güldenstädt, 1772 (= Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828).
• Ellops: gr. ελλοψ ellops, ελλοπος ellopos ‘gatunek jakiejś ryby’^[27].
• Shipa: ros. шип szyp ‘jesiotr’^[14]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828.
• Sinosturio: nowałac. Sinae ‘chiński’, od gr. Σιναι Sinai ‘chiński’^[28]; rodzaj Sturio Rafinesque, 1810. Typ nomenklatoryczny: Acipenser dabryanus Duméril, 1869.
• Gladostomus: łac. gladius ‘miecz’^[29]; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’^[30]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser stellatus Pallas, 1771.

Gatunki zaliczane do tego rodzaju^[31]:

• Acipenser baerii Brandt, 1869 – jesiotr syberyjski^[17]
• Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818 – jesiotr krótkonosy^[32][33]
• Acipenser colchicus Marty, 1940 – jesiotr kolchidzki^[33], jesiotr pontyjski^[34]
• Acipenser dabryanus Duméril, 1869
• Acipenser desotoi Vladykov, 1955
• Acipenser fulvescens Rafinesque, 1817 – jesiotr jeziorny^[33]
• Acipenser gueldenstaedtii Brandt & Ratzeburg, 1833 – jesiotr rosyjski^[17], jesiotr wschodni^[35]
• Acipenser medirostris Ayres, 1854 – jesiotr zielony^[36]
• Acipenser mikadoi Hilgendorf, 1892 – jesiotr sachaliński^[17]
• Acipenser naccarii Bonaparte, 1836 – jesiotr adriatycki^[33]
• Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828 – szyp^[17]
• Acipenser oxyrinchus Mitchill, 1815 – jesiotr ostronosy^[33]
• Acipenser persicus Borodin, 1897 – jesiotr kaspijski^[33], jesiotr perski^[34], jesiotr południowokaspijski^[34]
• Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758 – sterlet^[17], czeczuga^[17]
• Acipenser schrenckii Brandt, 1869 – jesiotr amurski^[17]
• Acipenser sinensis Gray, 1835 – jesiotr chiński^[33]
• Acipenser stellatus Pallas, 1771 – siewruga^[17]
• Acipenser sturio Linnaeus, 1758 – jesiotr zachodni^[17], jesiotr właściwy^[35]
• Acipenser transmontanus Richardson, 1836 – jesiotr amerykański^[32][33], jesiotr biały^[37]

Podgatunki

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji.

Uwagi: Podgatunki wymagają weryfikacji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• Acipenser baerii baicalensis – jesiotr bajkalski
• Acipenser baerii stenorrhynchus – jesiotr z Leny
• Acipenser gueldenstaedtii gueldenstaedtii – jesiotr północnokaspijski^[34]
• Acipenser oxyrinchus oxyrinchus – populacja atlantycka oraz bałtycka (jesiotr bałtycki)
• Acipenser oxyrinchus desotoi – jesiotr zatokowy

Mieszańce

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• alonka (Acipenser gueldenstaedtii x Acipenser baerii)
• bester^[35] (Huso huso x Acipenser ruthenus)

Gatunki wymarłe^[38]

• †Acipenser albertensis
• †Acipenser ornatus
• †Acipenser toliapicus

• 
  Acipenser baerii
• 
  Acipenser brevirostrum
• 
  Acipenser dabryanus
• 
  Acipenser fulvescens
• 
  Acipenser gueldenstaedtii
• 
  Acipenser medirostris
• 
  Acipenser mikadoi
• 
  Acipenser naccarii
• 
  Acipenser nudiventris
• 
  Acipenser ruthenus
• 
  Acipenser sinensis
• 
  Acipenser stellatus
• 
  Acipenser sturio
• 
  Acipenser transmontanus

• C.S. Rafinesque. Fishes of the River Ohio. „The Western Review and Miscellaneous Magazine: A Monthly Publication, Devoted to Literature and Science”. 3 (4), s. 244–252, 1820. (ang.). 
• J.F. von Brandt & J.T.Ch. Ratzeburg: Medizinische Zoologie oder getreue Darstellung und Beschreibung der Thiere, die in der Arzneimittellehre in Betracht kommen. Cz. 2. Berlin: Hirschwald, 1833, s. i–iv; 1–364; ryc. 1–36. (niem.).
• L.J.F.J. Fitzinger & J.J. Heckel. Monographische Darstellung der Gattung Acipenser. „Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte”. 1 (12), s. 261–326; ryc. 25–30, 1836. (łac. • niem.). 
• Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062  (ang.).
• Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976. Brak numerów stron w książce
• Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9. Brak numerów stron w książce
• Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2. Brak numerów stron w książce