Barbakan – element średniowiecznego budownictwa obronnego, ważny składnik fortyfikacji miejskich, zazwyczaj w formie okrągłej, murowanej budowli wysuniętej przed linię murów obronnych i połączonej z bramą miejską za pośrednictwem osłoniętego przejścia[1].
Barbakan rozpowszechnił się w średniowieczu i w różnych formach przetrwał do połowy XVIII wieku. Jego rozwinięciem był stosowany od XVI wieku rawelin. Najstarszy zachowany barbakan w Europie pochodzi z pierwszej połowy XIII wieku i znajduje się w Carcassonne we Francji.
Zadaniem barbakanu było poprzedzanie wejścia do miasta czy zamku, utrudniając w ten sposób pokonanie umocnień tego wejścia (np. bramy). Dawał też, podobnie jak wysunięte przed lico murów obronnych wieże, możliwość ostrzału bocznego. Załodze twierdzy ułatwiał z kolei wypady na wroga, ograniczając ryzyko wdarcia się oblegających do wnętrza.
Barbakany w Polsce
Pierwszym barbakanem, jaki powstał na obecnych ziemiach polskich, był barbakan przed Bramą Starotoruńską z 1429 r. w Toruniu, wysadzony przez Szwedów w roku 1703. Drugi toruński barbakan, przed Bramą Chełmińską, pochodził z roku 1449.
Obecny barbakan warszawski jest prawie w całości rekonstrukcjąpowojenną, jednak z wykorzystaniem oryginalnych fundamentów i elementów murów. Rekonstrukcję wykonano na podstawie rycin z XVI wieku.
