Biskupice (powiat wielicki)

Zobacz też: Biskupice.

Biskupice

wieś
Widok na wieś od wschodu z górującym kościołem św. Marcina
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wielicki
Gmina	Biskupice
Liczba ludności (2021)	1174
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-020[2]
Tablice rejestracyjne	KWI
SIMC	0314879
Położenie na mapie gminy Biskupice Biskupice
Położenie na mapie Polski Biskupice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Biskupice
Położenie na mapie powiatu wielickiego Biskupice
49°57′50″N 20°07′20″E/49,963889 20,122222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Biskupice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Biskupice^[3].

Siedziba gminy Biskupice (mimo że gmina bierze swoją nazwę od nazwy wsi) znajduje się w pobliskich Tomaszkowicach^[4].

W roku 2021 w Biskupicach mieszkały 1174 osoby, z czego 51,9% mieszkańców stanowiły kobiety, a 48,1% mężczyźni^[3].

Przez miejscowość przechodzi droga wojewódzka 966 z Wieliczki do Tymowej^[3].

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie szczyrzyckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[5].

W latach 1954–1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Biskupice, po jej zniesieniu w gromadzie Przebieczany, a po zniesieniu tej w 1969 r. powtórnie była siedzibą gromady Biskupice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Z zachowanych przekazów historycznych wiadomo, że prawie wszystkie wsie dzisiejszej gminy Biskupice istniały już w XII wieku, a takie jak Biskupice i Bodzanów nawet wcześniej.

Prowadzone w ostatnich dziesięcioleciach tego wieku badania archeologiczne wykazały, że Biskupice i Bodzanów istniały już w okresie prehistorycznym i były zamieszkane przez ludność zajmującą się wyrębem lasów, pasterstwem i rolnictwem, a w wypadku Biskupic nawet warzeniem soli. Wykopaliska w Bukowej Górze w Biskupicach dowodzą, że już w epoce brązu istniał tu obronny gród – jeszcze obecnie można dopatrzeć się pozostałości kolistych wałów i innych urządzeń obronnych.

Wiadomości z okresu historycznego zawdzięczamy zachowanym zabytkom pisanym głównie z nadaniem dla zakonów benedyktynów z Tyńca i cystersów z Mogiły. Te dwa zakony mają duży wkład nie tylko w podniesienie gospodarki rolnej i hodowlanej, ale także w zachowanie wiedzy historycznej. Jednym z pierwszych dokumentów historycznych jest zapis związany z organizacją parafii wielickiej. W roku 1044 benedyktyni z Tyńca jako księża powstającej parafii wielickiej otrzymali uposażenie składające się ze źródeł solnych w Wieliczce oraz dwóch wsi, a mianowicie Bodzanowa i Siercza. Z zapisu tego wnioskujemy, że tereny wokół Wieliczki stanowiły własność królewską (nadania dokonał Kazimierz Odnowiciel), a na mocy darowizny królewskiej stały się własnością zakonu benedyktynów.

Jeśli chodzi o Biskupice to wiadomym jest, że przed rokiem 1223 istniał tu już kościół pod wezwaniem św. Marcina, a wieś była własnością Biskupów krakowskich, ale mieli tu też swoje beneficjum kanonicy regularni z Krakowa aż do roku 1780. Już w XIII wieku istniał w Biskupicach duży kamieniołom, z którego dostarczono kamienia do budowy zamków i murów obronnych. Między innymi z kamienia biskupickiego wybudowany został w Wieliczce istniejący do dziś tzw. „Dom pośród żupy”.

Wszystkie wsie były zakładane na tzw. „surowym kamieniu”, tzn. w miejscu wcześniej nie zabudowanym i niezamieszkanym, np. w lasach, które w celach osadniczych wyrąbywano. Dopiero po najazdach tatarskich (1241–1287), w następstwie ogromnych zniszczeń materialnych i wśród ludności, wsie były ponownie lokowane, a osadzano w nich ludność różnego pochodzenia.

10 grudnia 1943 wieś została spacyfikowana przez niemieckich okupantów. W wyniku tej akcji śmierć poniosło 25 mieszkańców. Większość rozstrzelano w Podłęży^[8].

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9].

• Kościół parafialny pw. św. Marcina, ogrodzenie, drzewostan.
  Kościół istniał już przed rokiem 1223 i był w posiadaniu biskupów krakowskich, zbudowany na miejscu pogańskiej gontyny^[10]. Kościół składa się z pięciu części. Najstarsza część prezbiterium z około XIII w. z równie starą chrzcielnicą z polichromią wczesnopiętnastowieczną i XVIII-wiecznym barokowym ołtarzem z antepedium, na którym jest znak Kalinowskiego, strażnika wojskowego, uczestnika wojen szwedzkich, moskiewskich, kozackich i tureckich, zmarłego w 1673 roku. Obok kościoła stoi ośmioboczna kaplica z XVI wieku, w której czczony jest obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z przesłonami. Trzecia część – nawa główna, w której są dwa ołtarze, ławki i konfesjonał. Czwarta – przedłużenie nawy i chór, gdzie są organy i piąta część – wieża kościoła wybudowana w 1888 roku na wzór wieży Kościoła Mariackiego w Krakowie. Po zniszczeniu w 1914 roku obiekt został odbudowany. Z najstarszego wyposażenia zachował się kamienny portal, natomiast ołtarze, chrzcielnica i stalle są z XVII i XVIII w.
• Zespół parkowy: dwór, park, kapliczka św. Jana Nepomucena.

Inne

• Grodzisko na szczycie Bukowej Góry^[11];
• Pomnik Bohaterów Narodowych w Biskupicach – odsłonięty w 1963 roku, przypominający bohaterstwo synów tej ziemi, których miejsca pochówku w większości nie są znane. Na pomniku wyryto nazwisko o. Narcyza Turchana z zakonu reformatów, w czasie okupacji gwardiana kościoła i klasztoru we Włocławku, który zginął w obozie w Dachau. W poszukiwaniu partyzantów hitlerowcy urządzili 10 grudnia 1943 roku w Biskupicach obławę. Kilka osób ratujących się ucieczką zgładzono na miejscu, 11 zostało rozstrzelanych w Podłężu a resztę wywieziono do Oświęcimia.

• 
  Kościół
• 
  Dwór
• 
  Kapliczka
• 
  Pomnik

• Antoni Pajdak,
• Narcyz Turchan.