Czarna Madonna

Ikona Matki Bożej z Jasnej Góry, zwana Czarną Madonną

Czarna Madonna – rzeźba lub obraz przedstawiający Maryję lub Maryję z Dzieciątkiem, na którym jest ona ukazana z ciemnym lub czarnym odcieniem skóry, wykonane przeważnie w Europie w okresie średniowiecza lub wcześniej. W tym rozumieniu terminu określenie „Czarna Madonna” nie odnosi się do wizerunków Maryi ukazanej wyraźnie jako czarna Afrykanka, które są popularne w Afryce oraz w miejscach zamieszkanych przez duży odsetek ludności pochodzenia afrykańskiego, np. w Stanach Zjednoczonych lub Brazylii.

Teorie powstania

Jedna z teorii mówi, iż Czarne Madonny są reprodukcjami wcześniejszego wizerunku lub ikony Matki Bożej, która już nie istnieje i która, najprawdopodobniej, znajdowała się w Konstantynopolu. Miałaby zostać zniszczona przez ikonoklastów, którzy począwszy od VIII do X w. prowadzili na szeroką skalę akcję przejawiającą się w niszczeniu ikonostasów, fresków, a nawet klasztorów oraz prześladowaniem osób adorujących ikony (ikonoduli)^[1].

Wizerunki Czarnej Madonny znajdują się przede wszystkim na terenach zamieszkanych przez katolików.

Rzeźby są w większości wykonane z drewna (rzadko spotyka się wykonane z kamienia), często są pokryte farbą. Wysokość rzeźb nie przekracza 75 cm, a ich powstanie datuje głównie się na XI-XV w. Można wyróżnić dwie podstawowe grupy: wolnostojące, pionowe figury oraz wizerunki Maryi na tronie. Obrazy to przede wszystkim ikony wykonane w stylu bizantyńskim, których powstanie datuje się najczęściej na XIII-XIV w. Twarze cechują rysy charakterystyczne dla Europejczyków.

Na terenie Europy znajduje się około 450-500 wizerunków Czarnej Madonny, jakkolwiek liczba zależy od metody przyjętej do ich klasyfikacji. W samej Francji znajduje się co najmniej 180 takich wizerunków pochodzących z okresu średniowiecza (zwane są we Francji Vierges Noires) oraz setki kopii wykonanych w późniejszym okresie. Niektóre z nich można spotkać w muzeach, jakkolwiek większość znajduje się w kościołach i kaplicach.

Przykłady

Najbardziej znanymi są:

ikona Maryi, która znajduje się w bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie – wizerunek Czarnej Madonny, który znajduje się w jednej z kaplic, jest nazywany powszechnie Salus Populi Romani (Ocalenie Ludu Rzymskiego)^[1]
Ikona Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze, będąca jednym z najlepiej rozpoznawanych symboli chrześcijaństwa w Polsce
Madonna z Montserrat (zwana też La Moreneta, co w języku katalońskim znaczy czarna) – drewniana romańska figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem znajdująca się w klasztorze benedyktyńskim Montserrat w masywie górskim Montserrat w Katalonii.
Matka Boża z Candelarii – drewniana figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem znajdująca się w bazylice Matki Bożej w Candelarii na Teneryfie (Hiszpania).

Inne przedstawienia Czarnej Madonny znajdują się m.in.:

bizantyńska ikona (Madonna Bruna lub Mamma Schiavona) w sanktuarium di Santa Maria w Montevergine (Włochy)
statua Czarnej Madonny z Tindari z Sycylii, pozłacana rzeźba z hebanu w bazylice mniejszej św. Patryka we Fremantle (Australia)^[2], poświęcona przez Jana Pawła II
figura Matki Boskiej w Le Puy-en-Velay w Owernii (Francja)
posążek Czarnej Madonny w bawarskim sanktuarium Altötting (Niemcy).

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Mario Marini „Dalmanuta” (Rozważanie Dziewiąte – Osoba Pana Jezusa, rozdz. 12. – Oblicze Maryi) [dostęp 2010-02-11].
↑ DebbieD. Warrier DebbieD., Black Madonna shines again (Czarna Madonna znów promienieje), „The Record”, 8 maja 2003, Perth, Zachodnia Australia, s. 16 (ang.).

Bibliografia

Ean Begg: The Cult of the Black Virgin. (1985)
Stephen Benko: Virgin Goddess: Studies in the Pagan and Christian Roots of Mariology. (1993)
Lucia Chiavola Birnbaum: Black Madonnas: Feminism, Religion, and Politics in Italy. (2000)
Fred Gustafson: The Black Madonna. (1990)
Fred Gustafson: The black madonna of Einsiedeln: a psychological perspective. (1975)
Susan ElizabethS.E. Hale Susan ElizabethS.E., Sacred Space, Sacred Sound: The Acoustic Mysteries of Holy Places, wyd. 1st Quest books ed, Wheaton, Ill.: Quest Books, 2007, ISBN 0-8356-0856-5, OCLC 82172651 .
Raymond W. Le Mieux: The Black Madonnas of France. (1991)
Mary Beth Moser: Honoring darkness: exploring the power of black madonnas in Italy. (2005)
Leonard Moss: In Quest of the Black Virgin: She Is Black Because She Is Black in Mother Worship: Themes and Variations. (1982)
Monique Scheer: From Majesty to Mystery: Change in the Meanings of Black Madonnas from the: Sixteenth to Nineteenth Centuries., [w:] The American Historical Review 107.5 (2002)
Margrit Rosa Schmid: Schwarz bin ich und schön ([SJW] Schweizerisches Jugendschriftenwerk 2002)