Emil i Georg Zillmannowie

Emil Zillmann (ur. 20 czerwca 1870 w Międzyrzeczu^[1], zm. 22 maja 1937 w Berlinie)^[2] i Georg Zillmann (ur. 9 lipca 1871 w Międzyrzeczu, zm. 25 listopada 1958 w Berlinie)^[2] – niemieccy architekci, kuzyni, projektanci m.in. osiedla robotniczego Nikiszowiec.

Byli kuzynami^[2], a ich ojcowie braćmi utrzymującymi się z pracy na roli. Jako pierwsi w rodzinie podjęli studia wyższe w Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej (Königliche Technische Hochschule) w Charlottenburgu. Po skończeniu studiów pozostali w Charlottenburgu, gdzie wybudowali dom, w którym Georg zamieszkał^[3], a w części budynku było ich wspólne biuro projektowe.

10 listopada 1899 roku Emil poślubił pochodzącą z Neustadt (Dosse) Marianne Amalie Agnes Graefe; miał z nią czworo dzieci^[2]. 9 października 1915 roku Georg poślubił Pauline Danner z Katowic, nie mieli dzieci^[4].

Pracowali oddzielnie, Emil specjalizował się w budynkach sakralnych, Georg zaś projektował szpitale. Początkowo nie odnotowywali wielkich sukcesów, ale koniunktura przełomu XIX i XX wieku na Śląsku przyniosła poważne zlecenia^[5]. Pracujący dla koncernu Georg von Giesches Erben tajny radca górniczy Anton Uthemann, zlecił im zaprojektowanie Giszowca^[6]. Spółka spadkobierców Gieschego nie była ich jedynym zleceniodawcą. Realizowali projekty rozsiane po całym Górnośląskim Okręgu Przemysłowym^[7]. Pracowali w swoim biurze pod Berlinem, ale często przebywali na Górnym Śląsku^[8].

Czarny czwartek na nowojorskiej giełdzie, który był początkiem światowego kryzysu gospodarczego, odbił się także na Rzeszy, nawet na bogatym Śląsku. Zillmannowie utracili prawie cały swój majątek, ulokowany głównie w akcjach i obligacjach. Po śmierci Emila w 1937 roku, rodzina pokłóciła się, a firmy nikt nie reaktywował.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Dzieła Emila i Georga Zillmannów.

Osiedla^[9]:

• Giszowiec^[3]
• Nikiszowiec^[10]

Domy, kamienice:

• Pałac w Załężu^[11]
• budynki mieszkalne dla pracowników kopalni Kleofas^[12]

Zabudowania kopalni:

• Rozbark, Bleischarley i Deutschbleischarley^[13][14]
• Gliwice^[15]
• Sośnica
• szyb „Carmer” kopalni Giesche
• budynek zarządu kopalni Ferdynand (nieistniejący)^[16]

Szpitale:

• Powiatowy Dom Inwalidów w Zabrzu-Rokitnicy^[17]
• szpital hutniczy w Katowicach-Roździeniu
• szpital powiatowy w Międzyrzeczu
• Zakład Diakonisek w Poznaniu

Inne:

• Kościół św. Anny w Nikiszowcu^[18]
• zabudowania dawnej huty cynku „Uthemann” znajdujące się na terenie likwidowanej Huty Metali Nieżelaznych w Katowicach-Szopienicach^[19]
• zabudowania elektrociepłowni Szombierki^[20]
• budynek w Katowicach przy ul. Kilińskiego 9, dawna siedziba dyrekcji policji (nieistniejące Muzeum-Areszt IPN)^[21]
• dwie szkoły w Międzyrzeczu
• hotel Atlas w Berlinie
• Wieża Bismarcka w Mysłowicach
• Wieża wodna przy ul. Korczaka w Katowicach
• obecne Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach
• Siedziba zarządu dóbr ziemskich Donnersmarcków w Świętochłowicach
• Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi (Emil)

W 2008 obchodzono 100-lecie powstania Nikiszowca. Z tej okazji oprócz wielu innych lokalnych imprez 25 października 2008 w kościele św. Anny odsłonięto tablicę upamiętniającą projektantów górniczego osiedla Emila i Georga Zillmannów. Na uroczystość przybył, odnaleziony przez Joannę Tofilską z Giszowca pracującą w Muzeum Historii Katowic, Jörn Zillmann^[22] – wnuk Emila Zillmanna.

W 2009 z inicjatywy Stowarzyszenia „Razem dla Nikiszowca” placowi położonemu w Nikiszowcu u zbiegu ulic Zofii Nałkowskiej, Zamkowej i placu Wyzwolenia, obok kościoła pw. św. Anny, nadano nazwę „Skwer Emila i Georga Zillmannów”.