Ester Rachel Kamińska

Ester Rachel Kamińska
Data i miejsce urodzenia	22 lutego lub 10 marca 1870 ; Porozów
Data i miejsce śmierci	27 grudnia 1925 ; Warszawa
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ester Rachel Kamińska, z domu Halpern (jid. ‏אסתּר רחל קאַמינסקאַ‎; ur. 22 lutego lub 10 marca 1870 w Porozowie, zm. 27 grudnia 1925 w Warszawie)^[1]^[2] – polska aktorka teatralna pochodzenia żydowskiego, prowadząca wraz z mężem pierwszy teatr żydowski, posiadający stałą siedzibę^[3]. Nazywana „matką teatru żydowskiego”^[1].

Życiorys

Urodziła się w Porozowie, jako córka Szymona Halperna, kantora synagogalnego. W młodości przeprowadziła się do Warszawy, gdzie pracowała w fabrykach papierosów, wstążek i kapeluszy^[4]^[5].

W 1892 zadebiutowała na deskach warszawskiego teatrzyku Eldorado^[2]. Od 1893 grała z grupą teatralną swojego przyszłego męża, Abrahama Izaaka Kamińskiego^[2].

W 1900 wraz z mężem założyła teatr wędrowny, a w 1913 stały teatr w Warszawie przy ul. Oboźnej 1/3^[3], w którym grano ambitny repertuar światowy. Środki na teatr zdobyła odbywając w latach 1910 i 1913 tournée po Stanach Zjednoczonych. Od 1914 podróżowała po Europie występując na deskach teatrów w Petersburgu, Kijowie, Odessie i Paryżu. Grała w jidysz, po polsku i rosyjsku^[1]. Styl jej gry porównywano do stylu Eleonory Duse^[2].

Uważana jest za najważniejszą aktorkę żydowską w Polsce i najwybitniejszą aktorką języka jidysz swoich czasów. Jest uznawana za matkę teatru żydowskiego^[5].

W czasie I wojny światowej występowała wraz z córką Idą i Zygmuntem Turkowem na okupowanych przez Niemców terenach Cesarstwa Rosyjskiego. Do Polski powrócili w 1921^[5].

Grała m.in. role młodych dziewcząt i kobiet w sztukach pisarzy żydowskich, m.in. tytułową w Sierota Chasia Jakuba Gordina i Lei w Siostrach Icchoka Lejba Pereca, a także Amalię w Zbójcach Friedricha Schillera i Norę w Domu lalki Henrika Ibsena^[2]. Zagrała także w kilku filmach jidysz^[4].

Z Abrahamem Izaakiem Kamińskim miała troje dzieci: Reginę, Idę oraz Józefa.

Jest pochowana w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 39)^[6]^[7]. Autorem jej nagrobka jest Feliks Rubinlicht^[8].

Filmografia

1912: Mirełe Efros – jako Mirełe Efros
1913: Nieznajomy
1914: Ubój
1914: Macocha
1924: Ślubowanie – jako Pani Kronberg

Upamiętnienie

Jej imię (oraz imię jej córki Idy) nosi Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie – Centrum Kultury Jidysz^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Wielka Encyklopedia PWN. Tom 13. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 191. ISBN 83-01-13762-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 313. ISBN 83-01-08836-2.
↑ ^a ^b Oboźna – Tatry w rotundzie. [w:] Warszawy historia ukryta [on-line]. 2015-11-01. [dostęp 2019-10-21]. (pol.).
↑ ^a ^b Historia. Ester Rachel Kamińska (1870–1925). [w:] Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich [on-line]. teatr-zydowski.art.pl. [dostęp 2016-06-10].
↑ ^a ^b ^c ^d Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 71. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
↑ Grób Ester Rachel Kamińskiej w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
↑ Henryk Kroszczor: Cmentarz żydowski w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 16. ISBN 83-01-04304-0.

Bibliografia

Henryk Kroszczor: Cmentarz Żydowski w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 16. ISBN 83-01-04304-0.
Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 58–59. ISBN 83-90-66296-5.