Galicia, poprzednio Príncipe Alfonso i Libertad – hiszpańskikrążownik lekki z okresu międzywojennego i II wojny światowej, główny okręt składającego się z trzech jednostek typu Príncipe Alfonso. Wszedł do służby w 1927 roku jako „Príncipe Alfonso”, w 1931 roku po obaleniu monarchii przemianowany na „Libertad”. Służył aktywnie po stronie rządu republikańskiego podczas wojny domowej. W 1939 roku przejęty przez nowy rząd frankistowski i przemianowany na „Galicia”, służył do 1970 roku.
Budowa
Budowę okrętu wraz z jednostką bliźniaczą zaplanowano ustawą z 17 lutego 1915 roku jako trzeciego i czwartego krążownika typu Méndez Núñez, lecz jej wówczas nie podjęto, a po zakończeniu I wojny światowej władze hiszpańskie zdecydowały wstrzymać zamówienie i zbudować okręty według innego projektu, ponieważ konstrukcja ta stała się przestarzała w obliczu nowych krążowników powstających podczas wojny[1]. Nowe krążowniki zaprojektowano z pomocą brytyjskiego koncernu Armstrong w oparciu o najnowsze brytyjskie krążowniki typu E (projekt ten oznaczono jako typ F)[1]. Ustawą z 11 stycznia 1922 roku podjęto decyzję o budowie dwóch pierwszych okrętów, które zamówiono 14 lipca 1922 roku[1]. Wszystkie budowała stocznia Sociedad Española de Construcción Naval (SECN) w Ferrolu w Hiszpanii[1].
Jako pierwszy zbudowano krążownik „Principe Alfonso” (Książę Alfons), którego stępkę położono 24 listopada 1922 roku[a]. Okręt wodowano 23 stycznia 1925 roku, na dziewięć miesięcy przed drugim krążownikiem z pary[b]. „Principe Alfonso” wszedł do służby 11 października 1927 roku[a].
Model „Principe Alfonso” w Muzeum Morskim w Madrycie
Okręty tego typu były dużymi krążownikami o typowej architekturze lat 20. XX wieku, z podwyższonym pokładem dziobowym na ponad 1/3 długości kadłuba, artylerią umieszczoną w superpozycji na dziobie i rufie oraz dwoma pochylonymi kominami blisko siebie na śródokręciu[2]. Siłownia była w układzie liniowym: cztery kotłownie z ośmioma kotłami, za nimi dwie maszynownie[1]. Napędzały je cztery zespoły turbin parowych z przekładniami o mocy łącznej 80 000 KM pracujące na osobne śruby, pozwalając na osiąganie prędkości 33 węzłów[1]. Na próbach „Principe Alfonso” rozwinął maksymalnie 34,7 węzła przy mocy 83 000 KM[1]. Zapas paliwa płynnego wynosił 1675 ton, zapewniając zasięg do 5000 mil morskich przy prędkości 15 w[1]. Po modernizacji w 1944 roku został zmniejszony do 1567 ton, a zasięg zmniejszył się do 4000 Mm[3].
Wyporność standardowa wynosiła 7475 ton, a pełna 9237 ton[1][4]. Po modernizacji w 1944 roku wyporność standardowa wzrosła do 8051 ton, a pełna do 9748 ton[3]. Długość okrętu wynosiła 176,63 m, szerokość 16,46 m, a zanurzenie 6 m[1].
Opancerzenie tworzył pas burtowy, którego grubość w rejonie siłowni wynosiła 76 mm (40% długości kadłuba), a poza nim 51 mm, malejąc do 25 mm na dziobie i 38 mm na rufie[1]. Pokład miał grubość 25–50 mm, a maski dział – 12,7 mm. Stanowisko dowodzenia(inne języki) miało najgrubszy pancerz 152 mm[1].
Uzbrojenie i jego zmiany
Uzbrojenie główne stanowiło osiem dział kalibru 152 mm w nietypowym układzie: w dwóch stanowiskach pojedynczych na pokładzie dziobowym i rufowym oraz trzech stanowiskach podwójnych: w superpozycji na piętrze nadbudówki dziobowej i rufowej oraz na śródokręciu, za kominami[4]. Wszystkie działa mogły strzelać na jedną burtę i były chronione przez maski przeciwodłamkowe. Działa konstrukcji brytyjskiej miały długość lufy 50 kalibrów (L/50) i donośność do 21,5 km 500 m[1]. Uzbrojenie przeciwlotnicze stanowiły początkowo cztery pojedyncze działa kalibru 102 mm na śródokręciu (po dwa na burtę) i dwa działka kalibru 47 mm[1]. Broń podwodną stanowiło 12 wyrzutni torped w czterech potrójnych aparatach na pokładzie na śródokręciu (po dwa na każdej z burt)[1].
Podczas wojny domowej wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze. Pod koniec 1936 roku dodano podwójnie sprzężone karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm Hotchkiss[5]. Po kolejnych zmianach, wiosną 1939 roku uzbrojenie przeciwlotnicze stanowiły trzy armaty 102 mm, dwie armaty 76,2 mm Vickers, dwie armaty 40 mm Bofors L/60 (polskiego pochodzenia), jedno podwójnie sprzężone działko 25 mm Hotchkiss i cztery działka 20 mm Oerlikon[c].
Po modernizacji okrętu ukończonej w grudniu 1944 roku zmieniono uzbrojenie główne, rezygnując z podwójnego stanowiska dział na śródokręciu i zastępując pojedyncze stanowiska na pokładzie dziobowym i rufowym przez dwudziałowe[3]. Przez to, liczba dział nie uległa zmianie, natomiast były zgrupowane w czterech dwudziałowych stanowiskach. Lekką artylerię przeciwlotniczą zamieniono na niemiecką: osiem podwójnych stanowisk półautomatycznych działek 37 mm C/30 i pięć poczwórnych działek 20 mm Flakvierling 38[3]. Według Barabanowa, spotykane informacje o uzbrojeniu okrętu w armaty przeciwlotnicze kalibru 88 mm są jednak błędne[3]. Zdjęto dwa z czterech aparatów torpedowych, natomiast dodano cztery miotacze bomb głębinowych[3].
Według części publikacji, za drugim kominem po modernizacji zamontowano katapultę dla wodnosamolotu, podobnie jak w „Miguel de Cervantes”[4].
Pod koniec lat 50. okręt został wyposażony w radar na dodatkowym maszcie za dalocelownikiem[6].
Służba w skrócie
We wrześniu 1928 roku „Príncipe Alfonso” posłużył królowi Alfonsowi XIII do podróży zagranicznej do Sztokholmu, Kilonii, Göteborgu i Szkocji, a w listopadzie – do Francji, Włoch i na Maltę[7]. 15 kwietnia 1931 roku krążownik zawiózł króla Alfonsa XIII z Kartageny do Marsylii na emigrację, w związku z ustanowieniem drugiej Republiki Hiszpańskiej[7]. Po obaleniu monarchii, 17 kwietnia 1931 roku „Príncipe Alfonso” przemianowano na „Libertad” (Wolność)[3]. W październiku 1934 roku „Libertad” z innymi okrętami brał udział w tłumieniu rewolucji w Asturii, ostrzeliwując Gijón[7].
W chwili wybuchu wojny domowej w Hiszpanii okręty bazowały w El Ferrol[3]. Wraz z „Miguelem de Cervantes”, „Libertad” został wysłany na południe, po czym 19 lipca 1936 roku został na morzu opanowany przez rewolucyjnie nastawionych marynarzy, przechodząc na skutek tego pod kontrolę rządu republikańskiego[3]. 20 lipca bombardował Ceutę, a 22 lipca Algeciras i La Línea (wraz z „Miguelem de Cervantes”)[7]. 7 sierpnia wraz z pancernikiem „Jaime I” zbombardował Kadyks i ponownie Algeciras, topiąc kanonierkę „Dato”[7]. Na skutek uszkodzenia 22 listopada bliźniaczego krążownika „Miguel de Cervantes” przez włoski okręt podwodny, „Libertad” był najbardziej wartościowym okrętem bojowym i faktycznie okrętem flagowym sił Republiki[8]. We wrześniu 1937 „Libertad” brał udział w nierozstrzygniętej bitwie pod Cherchel, tocząc pojedynek z krążownikiem ciężkim „Baleares”[7]. 5 marca 1938 roku wziął udział w jedynym większym starciu morskim wojny – bitwie koło przylądka Palos[7]. 5 marca 1939 roku z pozostałymi siłami floty Republiki przeszedł do Bizerty, gdzie został internowany, po czym 31 marca 1939 zwrócony zwycięskim nacjonalistom[8].
W służbie nowego rządu nacjonalistycznego „Libertad” przemianowano na „Galicia” (Galicja)[8]. Z uwagi na kiepski stan techniczny został wycofany do rezerwy oraz skierowany w 1940 roku do remontu w El Ferrol połączonego z modernizacją, trwającego do 1 grudnia 1944 roku[8].
Jesienią 1946 roku „Galicia” złożyła wizytę w Buenos Aires w Argentynie z okazji inauguracji prezydenta Peróna[7].
Okręt został wycofany ze służby 2 lutego 1970 roku[6][d].
Uwagi
↑ abEscobén: El crucero Galicia. 8 lutego 2004. [dostęp 2022-12-13]. (hiszp.).. Daty dotyczące „Principe Alfonso” w Barabanow 2007 ↓, s. 139 ewidentnie błędne, wcześniejsze o kilka lat
↑ abcConway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 429. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
M. Barabanow: Ispanija. W: S. Patianin, A. Daszjan, K. Bałakin, M. Barabanow, K. Jegorow: Kriejsiera Wtoroj mirowoj. Ochotniki i zaszczitniki [Крейсера Второй мировой. Охотники и защитники]. Moskwa: Kollekcyja, Jauza, EKSMO, 2007. ISBN 5-699-19130-5. (ros.).
Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
Escobén: El crucero Galicia. 8 lutego 2004. [dostęp 2022-12-13]. (hiszp.).
.JPG)