W starożytności ziemie obecnej Portugalii, zamieszkiwali Celtowie oraz ludy iberyjskie. Do wybrzeży docierały wyprawy handlowe Fenicjan i Greków. W III wieku p.n.e. terytorium znalazło się pod zwierzchnictwem Kartaginy, a w następnym stuleciu stało się terenem rzymskim. W latach 154–138 p.n.e. Rzymianie pokonali plemię Luzytanów. Pod panowaniem rzymskim ziemie portugalskie należały do prowincji Luzytania. Dzięki okupacji rzymskiej nastąpił znaczny postęp cywilizacyjny. Rzymskie państwo władało na tych terenach do V wieku. Za rządów rzymskich nastąpiła całkowita romanizacja ludności, a w późniejszym okresie także chrystianizacja.
W 409 roku doszło do najazdu Germanów. Większa część kraju znalazła się pod panowaniem Swebów. Utworzyli oni państwo ze stolicą w Bradze.
W 469 roku Wizygoci zajęli południową część dzisiejszej Portugalii, a w 585 roku jej północne obszary. W latach 711–718 Wizygoci zostali rozbici przez Arabów. Władze na ziemiach półwyspu objął kalifatUmajjadów.
W latach 711–718 półwysep iberyjski został zajęty przez Arabów, nastał okres rządów Umajjadów. Od VIII wieku prowadzona była z północy półwyspu chrześcijańska rekonkwista, która w IX–XI wieku objęła panowaniem chrześcijańskim rejony Porto i Coimbry.
W roku 1097 w ramach Galicji i Leónu wydzielono hrabstwo Portucale z Porto jako ośrodkiem centralnym. W roku 1139 hrabia Alfons Henryk (znany potem jako Alfons I Zdobywca) przyjął tytuł króla Portugalii. Aż do XIII wieku trwała rekonkwista zachodniego Półwyspu Iberyjskiego. W 1147 roku zdobyto Lizbonę, która została stolicą. W 1249 Portugalia objęła obszar obecnego terytorium i od tego czasu nie miały miejsca większe zmiany granic. W XIII wieku powstał parlament stanowy – Kortezy. W 1383 wygasła dotychczasowa dynastia. W wojnie z KastyliąJan I Wielki obronił niepodległość państwa. Był on założycielem dynastii Aviz.
Portugalia kierowała się w swojej polityce kolonizacyjnej w stronę Afryki. Kraj stał się także potęgą morską. Portugalskie wyprawy inicjowane m.in. przez Henryka Żeglarza zapoczątkowały epokę odkryć geograficznych oraz europejski handel niewolnikami afrykańskimi. Portugalczycy kolonizowali wyspy: Azory, Maderę, Zielonego Przylądka. 20 maja 1498 roku Portugalczycy za sprawą wyprawy Vasco da Gamy[1] jako pierwsi Europejczycy dotarli drogą morską do Indii. W 1500 portugalska wyprawa pod przewodnictwem Pedro Álvares Cabrala[2] odkryła Brazylię, rozpoczynając jej kolonizację.
W 1580 król HiszpaniiFilip II narzucił unię personalną. W 1640 Portugalia odzyskała niezależność, jednak imperium handlowego nie udało się odzyskać. W 1793 Portugalia przystąpiła do koalicji antyrewolucyjnej przeciw Francji i w okresie 1807–1811 była okupowana przez francuskie wojsko. W okresie 1807–1821 władcy przebywali w Brazylii. W 1822 uchwalono liberalną konstytucję, dającą powszechne prawo wyborcze. W 1826 wprowadzono bardziej konserwatywną Kartę Konstytucyjną. W 1822 niepodległość uzyskała Brazylia, Portugalia uznała ten fakt trzy lata później.
W październiku 1910 roku obalono monarchię i proklamowano republikę. W 1916 Portugalia przystąpiła do I wojny światowej, wspierając ententę. 28 maja 1926 miał miejsce wojskowy zamach stanu, który zapoczątkował okres tzw. Narodowej Dyktatury. W 1928 funkcję ministra finansów, a w 1932 premiera objął António de Oliveira Salazar, który władzę autorytarną sprawował do roku 1968. W 1933 nowa konstytucja usankcjonowała dyktaturę, utworzono tzw. Nowe Państwo, a dwa lata później wprowadzono system monopartyjny[3]. Ten jednopartyjny system na czele z Unią Narodową określany jest jako faszystowski lub parafaszystowski[4][5][6], choć sam Salazar faszyzm wielokrotnie potępiał jako system statolatryczny[7]. Badacze odmawiający reżimowi tytułu faszystowskiego bardziej skłonni są wiązać go ideowo z rewolucją konserwatywną[8], oraz z nacjonalizmem integralnym[9]. Władza sprawowana była za pomocą policji politycznej PVDA przekształconej później w PIDE. Służby bezpieczeństwa utworzyły własny obóz koncentracyjnyTarrafal[10]. Sytuacja w kraju pozostawała daleka od stabilności – w 1935 roku doszło do rebelii antyrządowej przygotowanej przez monarchistów, a rok później do lewicowego puczu. Sytuację w kraju destabilizowała również seria zamachów bombowych i zamach na przywódcę kraju z 1936 roku. Portugalia wmieszała się w hiszpańską wojnę domową, gdzie wsparła finansowo siły Francisco Franco – spowodowało to dalszą destabilizację przejawiającą się m.in. w naruszaniu granic Portugalii przez oddziały hiszpańskie i aktywnością agentów republikańskich na terenie Portugalii[11].
W czasie II wojny światowej Portugalia była neutralna, choć udostępniła aliantom bazy lotnicze. W okresie wojny doszło do zjednoczenia opozycji demokratycznej. W 1943 roku socjaliści, komuniści i republikanie weszli w skład Zjednoczonego Antyfaszystowskiego Ruchu Narodowego. Działacze koalicji uważali, że wraz z upadkiem faszyzmu w Europie ustrój ten upadnie także w Portugalii. Istnienie dyktatury uratował jednak wybuch zimnej wojny. Wraz z zimną wojną doszło do rozłamu między uczestnikami frontu antysalazarowskiego, a współpraca komunistów i socjalistów została zakończona[12]. W 1949 została członkiem NATO, następnie ONZ. W latach 50. z inicjatywy Salazara w koloniach rozpoczęła się nowa fala osadnictwa portugalskiego[13]. Polityka ta spowodowała niechęć ze strony rdzennych mieszkańców krajów kolonialnych, którzy zaczęli tworzyć organizacje niepodległościowe, co doprowadziło w latach 60. do wybuchu serii wojen niepodległościowych w – Gwinei Bissau, Angoli i Mozambiku[14]. Portugalia wraz z apartheidowskąRepubliką Południowej Afryki wdała się ponadto w konflikt rodezyjski, w którym wsparła rasistowski rząd w walce przeciwko organizacjom partyzanckim czarnej większości[15]. W 1961 roku Portugalia przegrała krótkotrwały atak Indii na kolonię portugalską, Goa, w wyniku czego kolonia ta została zaanektowana przez Indie[16].
W 1974 dokonano przewrotu wojskowego, obalając Marcelo Caetano i przywracając system demokratyczny. Niedługo po rewolucji goździków państwa bloku wschodniego wznowiły stosunki dyplomatyczne z Portugalią, które zostały zerwane po II wojnie światowej. W latach 1974–1975 Portugalia uznała niepodległość kolonii.
↑Paul H. Lewis „Latin Fascist Elites: The Mussolini, Franco, and Salazar Regimes” 2002.
↑David L. Raby, Fascism and Resistance in Portugal: Communists, Liberals and Military Dissidents in the Opposition to Salazar, 1941–1974.
↑Olga Hinc Cywilizacyjna interpretacja faszyzmu s. 8.
↑Paul H. Lewis, Latin Fascist Elites: The Mussolini, Franco, and Salazar Regimes, 2002.
↑Bankowicz Marek António Salazar – twórca i ideolog portugalskiego autorytaryzmu,, [w:] Maciej Słęcki i Bohdan Szklarski (red.): Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy. Radzymin: von borowiecky, 2012, s. 153–171. ISBN 978-83-60748-27-5.
↑Chazbijewicz Selim Dyktatura bez dyktatury. António Salazar i jego polityka,, [w:] Maciej Słęcki i Bohdan Szklarski (red.): Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy. Radzymin: von borowiecky, 2012, s. 173–181. ISBN 978-83-60748-27-5.
↑Bartyzel Jacek„Nowe Państwo” Antónia Salazara na tle nacjonalizmu chrześcijańskiego w XX-wiecznej Portugalii, [w:] Maciej Słęcki i Bohdan Szklarski (red.): Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy. Radzymin: von borowiecky, 2012, s. 183–209. ISBN 978-83-60748-27-5.
↑Shadle, Robert; James Stuart Olson (1991). Historical Dictionary of European Imperialism. s. 26–27.
↑Ian Smith: The Great Betrayal: The Memoirs of Ian Douglas Smith, s. 109–110, London: John Blake Publishing, 1997. ISBN 1-85782-176-9.
↑PaulP.AxelrodPaulP., MichelleM.FuerchMichelleM., Portuguese Orientalism and the Making of Village Communities of Goa, „Ethnohistory”, 45 (3), Duke University Press, lato 1998, DOI: 10.2307/483320, JSTOR: 483320(ang.).
