Jan Teofil Nowakowski (ur. 1 maja 1908 w Sosnowcu, zm. 11 kwietnia 1991 w Krakowie[1]) – polski historyk literatury, literaturoznawca, profesor nauk humanistycznych.
Życiorys
Urodził się w rodzinie inteligenckiej: jego ojciec Jan był urzędnikiem, a francuskiego pochodzenia matka, Janina, nauczycielką-romanistką[1]. Gimnazjum ukończył w Sosnowcu[2]. Od 1926 r. studiował filologię polską oraz filologię germańską na Uniwersytecie Jagiellońskim. W roku 1930 przebywał za granicą, studiując literaturę francuską na Uniwersytecie w Grenoble[1]. W 1931 r. uzyskał tytuł magistra filologii polskiej[1] na UJ. Jego promotorem był Ignacy Chrzanowski[2]. W tymże roku podjął pracę jako nauczyciel w gimnazjum w Wołkowysku, gdzie uczył języków polskiego, łacińskiego i francuskiego, a ponadto historii, propedeutyki filozofii oraz wiedzy o Polsce współczesnej[2]. Później przeniósł się do Brześcia nad Bugiem i w tamtejszej szkole pracował jako polonista[2]. W 1936 r. został dyrektorem biblioteki Kuratorium Okręgu Szkolnego Brzeskiego[1].
W okresie okupacji prowadził w Warszawie tajne komplety polonistyczne. Działał ponadto w Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, a w okresie powstania warszawskiego zaangażował się w działania obrony cywilnej[1]. Po upadku powstania przedostał się do Rabki i został na krótko aresztowany. Po zakończeniu działań wojennych i uwolnieniu zamieszkał w Krakowie, gdzie pracował jako nauczyciel w liceach im. św. Jacka oraz im. H. Sienkiewicza[1]. W latach 1947–1950 pracował jako wizytator kuratoryjny szkół średnich[3]. W 1950 r., za sprawą Wincentego Danka[4] zatrudniony został w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej. W 1951 r. pod kierunkiem Kazimierza Wyki uzyskał stopień doktora filozofii. W 1954 r. zdobył tytuł docenta, profesurę nadzwyczajną w 1962 r., a zwyczajną w 1971 r.[1] W krakowskiej WSP sprawował liczne funkcje, takie jak:
- kierownik Katedry Literatury Polskiej (1954–1971)
- kierownik Zakładu Literatury Polskiej (1971–1976)
- dyrektor Instytutu Filologii Polskiej (1976–1978)
- dziekan Wydziału Filologiczno-Historycznego (1959–1963)[5]
W latach 1957–1960 był członkiem Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN, a także wieloletnim aktywnym członkiem krakowskiego oddziału PAN[6]. Udzielał się jako członek licznych rad i towarzystw naukowych oraz społecznych, m.in. w komitecie redakcyjnym „Ruchu Literackiego” i „Rocznika Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, Towarzystwie im. Marii Konopnickiej, Akademii Adama Mickiewicza w Bolonii czy Polskim Towarzystwie Współpracy Naukowej z Francją[6]. Był członkiem Rady Wydawniczej „Prac Historycznoliterackich PAN”[7]. Wypromował ponad 20 doktorów i kilkuset magistrów[6]. W 1985 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa WSP. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[8] (kwatera XLVI-4-6)[9].
Zainteresowania naukowe
W kręgu jego zainteresowań badawczych znajdowały się m.in. literatura romantyczna i młodopolska, twórczość pisarzy francuskich, teatrologia[10]. Badał przez wiele lat twórczość Stanisława Wyspiańskiego i opublikował wiele szczegółowych artykułów w tym zakresie[11]. Pod wpływem Kazimierza Wyki skupiał się także na badaniach nad dziełami Teofila Lenartowicza. Spośród pisarzy francuskich szczególnie pogłębione badania naukowe prowadził Nowakowski nt.: Romaina Rollanda, Franciszka Rabelais'a, Honoré'a Balzaca i Émile’a Zoli[12]. Badał ponadto wzajemne związki literatur polskiej i francuskiej[13]. Jest również autorem licznych prac z zakresu metodyki nauczania akademickiego i kształcenia nauczycieli[14]. Do grona jego uczniów należeli m.in. Bolesław Faron i Stanisław Żak[15].
Publikacje
- Przymierze z Ziemią. Ochrona przyrody a wychowanie, Kraków 1946.
- Historia literatury powszechnej i polskiej na tle dziejów kultury z wypisami. Rok 2. Literatura XIX wieku, Warszawa 1949 (wraz z Kazimierzem Kosińskim).
- Spór o Zolę w Polsce. Z dziejów pozytywistycznej recepcji naturalizmu francuskiego, Wrocław 1951.
- Teofil Lenartowicz i jego poezja, Kraków 1970[16] .
Ordery i odznaczenia
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Kiryk, Hampel i Pietrzkiewicz (red.) 2006 ↓, s. 388.
- ↑ a b c d Faron 1991 ↓, s. 278.
- ↑ Faron 1991 ↓, s. 279.
- ↑ Danek 1975 ↓, s. 7.
- ↑ Kiryk, Hampel i Pietrzkiewicz (red.) 2006 ↓, s. 388=399.
- ↑ a b c Kiryk, Hampel i Pietrzkiewicz (red.) 2006 ↓, s. 399.
- ↑ Faron 1991 ↓, s. 280.
- ↑ a b Kiryk, Hampel i Pietrzkiewicz (red.) 2006 ↓, s. 390.
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Jan Nowakowski. rakowice.eu. [dostęp 2020-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
- ↑ Faron 1991 ↓, s. 282–283.
- ↑ Faron 1991 ↓, s. 282–284.
- ↑ Faron 1991 ↓, s. 283.
- ↑ Danek 1975 ↓, s. 8.
- ↑ Faron 1991 ↓, s. 282.
- ↑ Danek 1975 ↓, s. 9.
- ↑ Jarowiecki 1975 ↓.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za krzewienie czytelnictwa”.
Bibliografia
- Bolesław Faron. Jan Nowakowski (1 maja 1908 – 11 kwietnia 1991). „Pamiętnik Literacki”. 82/4, s. 278–284, 1991. [dostęp 2019-12-30]. (pol.).
- Wincenty Danek. Janowi Nowakowskiemu przyjacielskie posłanie. „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”. 56, s. 7–9, 1975. [dostęp 2019-12-30]. (pol.).
- Jerzy Jarowiecki. Bibliografia prac prof. zw. dra Jana Nowakowskiego. „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”. 56, s. 11–18, 1975. [dostęp 2019-12-30]. (pol.).
- Feliks Kiryk, Józef Hampel, Iwona Pietrzkiewicz (red.): Leksykon Profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946–2006. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2006. ISBN 83-7271-395-2.
- Jan Nowakowski - Mistrz. Uczony-Nauczyciel-Ekolog [w:] Dramat w historii, historia w dramacie, pod red. K. Latawiec, R. Stachury-Lupy, J. Waligóry przy współpracy E. Łubieniewskiej, Kraków 2009, s. 61-107 (teksty M. Podrazy-Kwiatkowskiej, H. Kurczaba, B. Farona, R. Lubas-Bartoszyńskiej, M. Zięby, J., Waligóry, M. Białoty).
Linki zewnętrzne
