Jan Porajewski

Jan Porajewski

Jan Gans

Data i miejsce urodzenia	1872 Kraków
Data i miejsce śmierci	10 maja 1929 Sanok
Burmistrz Sanoka
Okres	od 12 stycznia 1928 do 10 maja 1929
Poprzednik	Adam Pytel
Następca	Tadeusz Malawski
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Feliks Porajewski^[1], pierwotnie Jan Gans^[2] (ur. 1872 w Krakowie, zm. 10 maja 1929 w Sanoku) – polski doktor medycyny, lekarz internista, działacz branżowy, społeczny i samorządowy, burmistrz Sanoka, kapitan lekarz Wojska Polskiego.

Urodził się w 1872^{[a][3][1][4][5][6]} w Krakowie^[7].

Ukończył studia na Wydziale Wszechnauk Lekarskich Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując dyplom lekarza w 1897^[3][1] oraz stopień doktora^[4][5][6]. Około 1897–1898 asystentem w kierowanym przez dr. Napoleona Cybulskiego zakładzie fizjologicznym na Wydziale Lekarskim UJ^[2]. Od około 1897 do około 1899 praktykował jako lekarz w Krakowie^{[b][8][9][10]}. Od około 1899 przez wiele lat był lekarzem w Lisku^[11]. W 1902 zawiadamiał w prasie branżowej, że „za przyzwoleniem władzy zmienił swoje rodowe nazwisko na »Porajewski«”^[12]. Od około 1903 do co najmniej 1914 sprawował stanowisko lekarza miejskiego przy magistracie w Lisku^[13]. Od około 1911 był członkiem Rady c. k. powiatu liskiego wybrany z grupy gmin miejskich^[14], gdzie od około 1912 był zastępcą członka wydziału powiatowego^[15][16]. Podczas X Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie w 1907 towarzyszył uczestniczkom Amelii i Emilii Makowieckim^[17]. W 1907 był autorem pomysłu utworzenia towarzystwa zaliczkowego lekarzy^[18]. Został członkiem rady nadzorczej utworzonego 21 marca 1908 we Lwowie Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Lekarzy^[19]. W numerze 6-7 z 1908 czasopisma „Głos Lekarzy” wydrukowano jego artykuł pt. Nieufność władz do lekarzy^[20]. Do końca 1911 był członkiem komisji szacunkowej podatku osobisto-dochodowego w Lisku^[21]. Jako dyrektor Towarzystwa Zaliczkowego w Lisku został wybrany przysięgłym C.K. Sądzie Obwodowym w Sanoku na rok 1913^[22]. W Lisku przed 1914 był członkiem zarządu oddziału Towarzystwa Pomocy Przemysłowej^[23], członkiem tamtejszego oddziału C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego^[24][25]. Działał w Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych, na walnym zgromadzeniu w listopadzie 1913 został wybrany do składu komisji budżetowej i komisji wydziałowej^[26][27], a na zjeździe delegatów w Krakowie w maju 1916 wybrano go do wydziału Związku^[28]. Został członkiem Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich w 1914^[29], Izby Lekarskiej Wschodnio-Galicyjskiej w Krakowie^[30]. Podczas I wojny światowej w lutym 1915 został mianowany lekarzem-asystentem w pospolitym ruszeniu^[31][32]. W grudniu 1915 otrzymał najwyższe pochwalne uznanie „za wyśmienitą i ofiarną służbę wobec wroga” jako naczelny lekarz 20 pułku piechoty C.K. Obrony Krajowej^[33][34][35]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego. 21 czerwca 1919 w charakterze urzędnika cywilnego jako lekarz rangi VII został przydzielony do wojskowej Okręgowej Ekspozytury w Sanoku^[36]. Został awansowany na oficerski stopień kapitana lekarza rezerwy pospolitego ruszenia ze starszeństwem z 1 czerwca 1919^[37][38]. W 1923, 1924 jako oficer rezerwowy był przydzielony do 10 Batalionu Sanitarnego w Przemyślu (tak samo inni lekarze z Sanoka: Stanisław Domański, Kazimierz Niedzielski, Salomon Ramer, Antoni Dorosz, Leopold Dręgiewicz)^[39][40].

U zarania II Rzeczypospolitej w latach 1918–1920 był dyrektorem Szpitala Powiatowego w Sanoku^[41]. W latach 20. był lekarzem w Sanoku, specjalizującym się w chorobach wewnętrznych^[3][1][42]. Należał do Towarzystwa Lekarzy Polskich byłej Galicji^{[43][44][45][46][47]} oraz Izby Lekarskiej we Lwowie^[48][49] (wybrany członkiem rady lwowskiej IL)^[50][51][52]. Został jednym w wicedyrektorów Banku Kupiectwa Polskiego z siedzibą w Warszawie, zatwierdzonego w 1919 i posiadającego także oddział w Sanoku w domu własnym^[53][54][55]. Był znany jako filantrop, działał w ramach Towarzystwa Polskiej Ochronki Dzieci Chrześcijańskich, a jego wychowankom udzielał nieodpłatnie porad lekarskich^[56][6]. W latach 20. był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[57][58][59]. W sierpniu 1925 zasiadł w dyrekcji Kasy Zaliczkowej w Sanoku^[60] i pozostawał w tym gremium do końca życia^[61]. W 1929 był członkiem rady Komunalnej Kasy Oszczędności powiatu sanockiego z siedzibą w Sanoku^[62].

Pełnił mandat radnego miasta Sanoka od 1928^[63]. 12 stycznia 1928 został wybrany przez Radę Miejską niemal jednogłośnie (47 głosów na 48 oddanych) na stanowisko burmistrza (jego zastępcą został Jan Rajchel)^{[4][5][6][64]}. Po wyborze na urząd przyjmował i wysłuchiwał mieszkańców w restauracji Steciaka przy ulicy Jagiellońskiej w każdą niedzielę^[65]. Za jego urzędowania zostały powołane komisje w zakresie wielu dziedzin życia społecznego^[4][5][6]. Jednocześnie jako burmistrz przedstawił plan gruntownych zmian i reform w zakresie spraw sanitarnych, kanalizacji, budownictwa mieszkaniowego, szkolnictwa. Podczas jego kadencji dotychczasowa nazwa ulicy Królowej Izabeli została zmieniona na ulicę Marszałka Józefa Piłsudskiego^[4][6]. Pod koniec kwietnia 1929 złożył wniosek o urlop, a następnie zdecydował o rezygnacji z urzędu, motywując to złym stanem zdrowia^[4]. Jednocześnie nie chciał rezygnować z mandatu radnego, którego wypełnianie nie było tak absorbujące jak pełnienie funkcji burmistrza^[4]. 29 kwietnia 1929 Rada Miejska nie zgodziła się na przyjęcie rezygnacji^[66][67], radni usiłowali przekonać Porajewskiego do pozostania na stanowisku, a po wniosku Wilhelma Szomka rada odroczyła tę kwestię na okres dwóch tygodni^[4][68].

W życiu prywatnym Jan Porajewski był stanu wolnego^[69]. Zmarł 10 maja 1929 w Sanoku^{[70][52][7][71][69][4]}. Popełnił samobójstwo strzałem z broni palnej powodowany swoją nieuleczalną chorobą^{[c][69][72][6]}. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 12 maja 1929^[69][7]. Po ponad pięciu miesiącach od jego śmierci dokonano wyboru kolejnego burmistrza, 28 października 1929 stanowisko objął Tadeusz Malawski^[73]. Nagrobek Jana Porajewskiego został wpisany do wojewódzkiej ewidencji rejestru zabytków i podlega ochronie prawnej^[74][75]. Staraniem Stowarzyszenia Opieki nad Starymi Cmentarzami w Sanoku nagrobek został odnowiony do końca września 2016^[76].

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce
• Edward Zając. Poczet burmistrzów Sanoka. Jan Porajewski (1928–1929). „Tygodnik Sanocki”. Nr 44, s. 6, 3 listopada 1995. 
• Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 127–128. ISBN 83-909787-0-9.
• Edward Zając. Eskulap społecznik. „Tygodnik Sanocki”. Nr 14, s. 6, 4 kwietnia 2003. 
• Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 1–169. [dostęp 2021-11-14].