Jarząb mączny

Jarząb mączny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	jarząb
Gatunek	jarząb mączny
	Nazwa systematyczna
	Sorbus aria Crantz 1786; Stirp.Austr.ed.I.fasc.ii.46;ed.II.86
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Jarząb mączny, syn. mąkinia (Sorbus aria Crantz) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Występuje w stanie dzikim w Europie, z wyjątkiem niektórych części na południowym wschodzie, na Kaukazie, w Makaronezji i Afryce Północnej^[4]. W Polsce występuje w reglu dolnym w Karkonoszach, Tatrach i w Pieninach, rzadko na niżu.

Morfologia

Pokrój: Krzew lub drzewo o wysokości od 3 do 15 m. Forma wzrostu zmienna. Gałęzie tworzą często nieregularne, szerokie korony.
Pień, pędy: Posiada często wiele pni. Kora ciemnoszara, gładka, płytko bruzdkowana. Czerwonobrunatne gałązki oraz pączki okryte są pajęczynowatym, białym i łatwo ścierającym się filcem. Pędy skrócone wyraźne.
Liście: Podłużnoeliptyczne do jajowatych, nie podzielone, a tylko pierzastoklapowane, na ogonkach. Z wierzchu błyszcząco ciemnozielone, spodem gęsto owłosione białym kutnerem. Na brzegu nieregularnie podwójnie piłkowane. Mają długość 6-12 cm.

Kwiaty: Białe, dość duże, zebrane w płaskie wiechy. Mają odwrotnie jajowate płatki korony, owłosione od środka, przy nasadzie.
Owoce: Tzw. owoc pozorny. Jest żółtawoczerwony lub szkarłatny, mniej więcej kulisty, o długości do 2 cm.

Rozwój: Megafanerofit. Kwitnie w maju i czerwcu. Okres owocowania zaczyna się w sierpniu. Rozmnaża się za pomocą nasion, które są rozprzestrzeniane za pośrednictwem ptaków (ornitochoria).
Siedlisko: Lasy, brzegi lasów, skaliste zbocza, gleby płytkie, gliniaste i kamieniste, podłoże wapienne.
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Quercetalia pubescenti-petraeae^[5].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n= 34^[6]

Roślina ozdobna: często sadzona wzdłuż dróg i ulic. Wyróżnia się charakterystycznym srebrzystym zabarwieniem młodych liści. Jest wytrzymały na suszę, dobrze znosi zanieczyszczenia powietrza i nie ma specjalnych wymagań co do gleby^[7].
Sztuka kulinarna: owoce mdłe, o mącznym smaku, więc rzadko spożywane przez ludzi. Dawniej wysuszone i zmielone używano jako dodatek do wypieków^[8].
Owoce są używane jako karma dla ptaków.
Drewno nadaje się na wyroby stolarskie^[8].

Synonimy^[4]: Crataegus aria L., Hahnia aria var. majestica Dippel, Pyrus aria (L.) Ehrh., Pyrus aria subsp. rupicola Syme, Sorbus aria f. aurea (Hesse ex Rehder) Rehder, Sorbus aria var. decaisneana (Lavallée) Rehder, Sorbus aria var. majestica (Dippel) C. K. Schneid., Sorbus aria var. salicifolia Myrin, Sorbus rupicola (Syme) Hedl.
Tworzy mieszańce z gruszą pospolitą, jarzębem brekinia, j. pospolitym, j. szwedzkim i j. nieszpułkowym^[9].

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
↑ Sorbus aria, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. ISBN 83-7073-188-0.
↑ ^a ^b Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.