Palisada, częstokół – element dawnego budownictwa obronnego w postaci ogrodzenia składającego się z drewnianych, zazwyczaj ostro zakończonych pali, wbitych jeden przy drugim, prosto lub ukośnie w ziemię spełniający rolę struktury zaporowej, defensywnej[1].
Palisada to konstrukcja obronna, wykorzystywana nieprzerwanie do XIX w. W średniowieczu stosowana była w obronie grodów. W warunkach ustabilizowanych frontów lub w wypadku obrony wąskich przejść odgrywała rolę fortyfikacyjnejzapory przeciwpiechotnej, niekiedy wyposażonej w strzelnice. Łatwa w konstrukcji, tania, ale podatna na ogień i nietrwała palisada szczególnie często służyła jako tymczasowe zabezpieczenie lub element fortyfikacji polowych.
Palisady były budowane w pobliżu lasów, ponieważ budowało się je szybko i z łatwo dostępnego budulca. Wykonywano je jako pojedyncze, podwójne (palanki) lub wieloszeregowe. Typowa konstrukcja palisady składała się z małych lub średnich pni drzew wyrównanych pionowo, bez rozmieszczania pośrodku. Pnie były naostrzone, czasem wzmacniane dodatkową konstrukcją. Wysokość palisady mogła sięgać do trzech metrów. Palisady często budowane były w połączeniu z umocnieniami ziemnymi.
Palisady okazały się efektywną ochroną podczas ówczesnych konfliktów i były skutecznym środkiem zapobiegającym małym siłom. Jakkolwiek z powodu ich drewnianej konstrukcji były wrażliwe na brońoblężniczą.
Zarówno Grecy jak i Rzymianie stawiali palisady, by chronić wojskowe obozy lub granice (patrz: Limes).
Niekiedy określenia ostrokół używa się jako synonimu częstokołu (palisady)[2]; J. Bogdanowski wskazuje jednak, że było to odmienne urządzenie obronne[3].
↑Ryszard Henryk Bochenek: 1000 słów o inżynierii i fortyfikacjach. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, s. 187. ISBN 83-11-07423-2.
↑Janusz Bogdanowski: Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte. Warszawa: PWN, 2002, s. 538. ISBN 83-01-12223-4.
