Paul Éluard, właśc. Eugène Émile Paul Grindel (ur. 14 grudnia 1895 w Saint-Denis, zm. 18 listopada 1952 w Charenton-le-Pont) – francuski poeta, związany z dadaizmem i surrealizmem.
Znany zwłaszcza z wysublimowanej, wizyjnej liryki miłosnej.
Życie i twórczość
Urodził się w rodzinie księgowego i krawcowej[1]. Wychowywał się na robotniczych przedmieściach Paryża, w wieku 16 lat musiał przerwać edukację szkolną z powodu choroby płuc. Został skierowany na kurację do Davos, gdzie przez dwa lata zajmował się głównie lekturą poetów francuskich, niemieckich i anglojęzycznych. Był miłośnikiem twórczości Apollinaire’a, de Nervala, Rimbauda i Baudelaire’a w literaturze francuskiej, cenił również Whitmana, Novalisa i Shelleya. Ponadto krajobraz szwajcarski – powietrze, śnieg, góry – stał się stałym elementem jego poetyckiej wyobraźni[2]. W Szwajcarii poznał też Galę, swoją późniejszą małżonkę[2]. Wyleczony z choroby płuc, wrócił do Paryża i niemal natychmiast został zmobilizowany na front I wojny światowej[2]. W czasie walk dostał się w strefę działania gazów bojowych[1].
W 1917 Éluard ogłosił drukiem pierwszym tomik poezji. Następnie włączył się do ruchu surrealistycznego i brał udział w redakcji i upublicznieniu Manifestu surrealizmu w 1924[3]. Następnie odbył podróż dookoła świata[4]. Podobnie jak inni surrealiści, interesował się hipnozą i aktywnością twórczą osób chorych psychicznie, reprezentował lewicowe poglądy polityczne. Specyficzną cechą jego poezji było dążenie do włączania do życia świadomego elementów podświadomych. Niechętny szczegółowym wizjom, zmieniał swoje utwory w serie symboli i aluzji, swobodnie posługiwał się językiem, nadając wyrazom nowe znaczenia, wprowadzając neologizmy. Zachowywał przy tym tradycyjną składnię francuską dla uzyskania dźwięczności fraz[5].
Od 1929 przez dziesięć lat tworzył w pierwszej kolejności lirykę miłosną, co zainspirowało szczęśliwe drugie małżeństwo z Nusch Éluard. W powstałych w tym okresie utworach głosił pochwałę piękna wszystkich kobiet, zaś przeżycia erotyczne ukazywał jako szkołę wyobraźni, możliwość czasowego uwolnienia się od otaczającego przygnębiającego świata[6]. Szczęśliwą miłość, obok zaangażowania politycznego, poeta postrzegał jako lekarstwo na osobiste obsesje: samotność i wrażliwość na niedolę najuboższych[7].
W 1936 na krótko wyjechał do ogarniętej wojną domową Hiszpanii, co skłoniło go do podjęcia w poezji tematyki politycznej. W czasie II wojny światowej brał udział we francuskim ruchu oporu. W 1942 wstąpił razem z wieloma innymi przedstawicielami surrealizmu do Francuskiej Partii Komunistycznej. Nowe utwory drukował jako Jean de Haud. Był autorem wiersza Wolność, który zdobył ogromną popularność w okupowanej przez Niemców Francji. Poszukiwany przez gestapo, ukrywał się na prowincji w ośrodku zdrowia. Również po II wojnie światowej jego twórczość utrzymana była w duchu ideologii komunistycznej[8].
Pogrążony w żałobie po śmierci żony w 1946, w kolejnych tomach wierszy starał się równoważyć własną rozpacz wiarą w przyszłe braterstwo ludzi. Jego twórczość z ostatnich lat życia opierała się na prostych opozycjach dobra i zła, podstawowych pojęciach i symbolach[9]. Po 1947 był autorem wiersza pt. Wiersz na śmierć generała Świerczewskiego[10].
Umarł w roku 1952 na zapalenie płuc. Jest pochowany na paryskim cmentarzu Père-Lachaise.
Zbiory wierszy
- Capitale de la douleur, 1926
- Le phénix, 1951
- Poésie et vérité, 1942
- Poésie ininterrompue I–II, 1946–1953
- Poèmes politiques, 1948
- Poèmes pour tous, 1948
Wiersze Paula Éluarda tłumaczyli na język polski m.in.: Stefan Flukowski, Jan Kott, Adam Ważyk, Ewa Fiszer, Paweł Hertz, Mieczysław Jastrun, Mieczysława Buczkówna, Zbigniew Bieńkowski, Jerzy Lisowski, Zbigniew Stolarek, Julia Hartwig, Józef Waczków, Krystyna Rodowska.
Przypisy
- ↑ a b A. Ważyk, Przedmowa, s. 5.
- ↑ a b c A. Ważyk, Przedmowa, s. 6.
- ↑ A. Ważyk, Przedmowa, s. 6–7.
- ↑ A. Ważyk, Przedmowa, s. 7.
- ↑ A. Ważyk, Przedmowa, s. 11–12.
- ↑ A. Ważyk, Przedmowa, s. 12–13.
- ↑ A. Ważyk, Przedmowa, s. 13.
- ↑ Nota biograficzna, s. 133.
- ↑ A. Ważyk, Przedmowa, s. 14.
- ↑ Kazimierz Konieczny, Henryk Wiewióra: Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1971, s. 372-373.
Bibliografia
- Nota biograficzna oraz A. Ważyk, Przedmowa, [w:] P. Éluard, Poezje wybrane, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1968
